Orzeszki bukowe (bukiew) – właściwości odżywcze i zdrowotne, zastosowanie, przeciwwskazania, gdzie kupić?

Buk zwyczajny – charakterystyka

Buk zwyczajny lub buk pospolity (łac. Fagus sylvatica) to gatunek powszechnie spotykany w Polsce. Zazwyczaj dorasta do wysokości 35-40 metrów. Posiada cienką, gładką korę w kolorze srebrnoszarym. Liście krótkoogonkowe, eliptyczne, całobrzegie. Owoce buka stanowią brązowe trójgraniaste orzeszki otoczone pojedynczo lub po 2-3 przez zdrewniałą okrywę.

Drzewa bukowe najchętniej porastają gleby wilgotne, żyzne i dobrze napowietrzone. Zdecydowanie należą do gatunków wrażliwych na przymrozki. Ponieważ bardzo dobrze czują się na terenach odpowiednich pod uprawę rolną, na potrzeby rolnictwa usuwano swego czasu dość spore obszary lasów bukowych.

Surowcem zielarskim wykorzystywanym w tradycyjnym lecznictwie są liście oraz kora bukowa. Napary z suszonych liści stosowano m.in. zewnętrznie jako środek o działaniu odkażającym i przeciwzapalnym, wewnętrznie natomiast w celu zwiększenia diurezy.

Czy orzeszki bukowe są jadalne?

Orzeszki buka (inaczej bukiew) od pewnego czasu cieszą się u nas dość sporym zainteresowaniem. Okazuje się bowiem, że stanowią niezwykle odżywczy surowiec, który można wykorzystywać na wiele rozmaitych sposobów.

Choć dużo osób miewa wątpliwości czy bukiew jest jadalna, warto podkreślić, że to zdecydowanie jeden z tych darów natury, który śmiało można zrywać podczas długich leśnych spacerów, a następnie wykorzystywać w kuchni.

Jak wygląda bukiew i kiedy ją zbierać?

Przybliżmy zatem jak wygląda bukiew. Orzeszki bukowe to zbiorowe owoce, które wykształcają się na krótkich, sztywnych, grubych trzonkach. Pokryte są okrywą, która najczęściej z zewnątrz wykształca niewielkie włoski. Owoce buka zaliczają się do bezbielmowych i jednopiennych ( niekiedy mogą być także dwupienne).

Zbioru orzeszków bukowych dokonuje się jesienią, gdy dojrzeją i opadną. W Polsce zwykle ma to miejsce w październiku. Gdy orzeszki bukowe leżą zbyt długo miewają tendencję do pleśnienia. W związku z tym bardzo często podkreśla się, aby bezpośrednio po zbiorze przejść do ich delikatnego suszenia. W tym celu należy rozłożyć je cienką warstwą, podsuszyć, a następnie przechowywać w chłodnym miejscu.

Poza zbiorem ze stanu naturalnego, orzeszki bukowe coraz częściej spotkać można także w sklepach zielarskich lub ze zdrową żywnością.

Właściwości orzeszków bukowych

Co zatem cennego kryją w sobie orzeszki bukowe? Przede wszystkim obfitują w tłuszcze. Jak podają dane literaturowe w podsuszonych owocach buku związki te stanowią nawet do 50% zawartości. Poza tłuszczami surowiec zawiera także całkiem pokaźne ilości białka (do 30%). Dodatkowo obecne są w nim węglowodany (w tym skrobia), kwasy organiczne (m.in. jabłkowy i cytrynowy) oraz kwasy fenolowe (m.in. kumarowy i ferulowy). Około 6% orzeszków bukowych stanowią związki mineralne, a blisko 15% to woda.

Jak wykorzystać bukiew?

Suszone orzeszki bukowe są chętnie wykorzystywane przez kuchnie na całym świecie. Co ciekawe, najprawdopodobniej zajadano się nimi już w starożytności. Jeśli chodzi o ich smak, to najczęściej określa się go jako przypominający orzechy laskowe.

Orzeszki bukowe można wykorzystywać podobnie jak bakalie, np. jako smaczny dodatek do sałatek, ciast lub koktajli. Znakomicie łączą się także z potrawami na bazie kaszy lub ryżu oraz wytrawnymi wypiekami. Bukiew dodana do pieczywa zwiększa jego walory odżywcze.

Niekiedy sporządza się z niej także domowe nalewki. Najczęściej spotkać się można z informacją, że zaleca się je tradycyjnie w stanach osłabienia i wyczerpania fizycznego. Nie ma jednak badań naukowych, które dokumentowałyby aktywność leczniczą bukwi w tym kierunku. Jej stosowanie w formie nalewki opiera się przede wszystkim o tradycję.

Co ciekawe, w niektórych krajach, jak np. Francja, orzeszki bukowe wykorzystywano niegdyś jako zamiennik kawy. Zastosowanie w kulinariach posiada także olej z bukwi, który stanowił ważny składnik w produkcji margaryny u naszych zachodnich sąsiadów.

Orzeszki bukowe w większych ilościach przeznaczano ponadto na składnik paszy dla niektórych zwierząt gospodarskich, w szczególności świń. W lasach bukwią chętnie żywią się m.in. dziki oraz wiewiórki.

Bukiew – bezpieczeństwo stosowania

Choć orzeszki bukowe są jadalne i uznaje się je za bezpieczne w spożyciu, w zbyt dużych ilościach mogą okazać się szkodliwe.

Chodzi jednak przede wszystkim o surową bukiew, która zawiera związek o nazwie fagina, należący do substancji alkaloidowych. Przypisuje się jej działanie halucynogenne i ogólnie toksyczne. Dlatego też przed spożyciem orzeszków bukowych zaleca się je prażyć, ponieważ proces ten prowadzi do całkowitego rozkładu faginy. Warto podkreślić, że bezpieczny dla zdrowia jest olej tłoczony z surowych nasion buka.