Rozmaryn – właściwości, działanie, zastosowanie

Rozmaryn – właściwości

Rozmaryn (Rosmarinus officinalis) to roślina, z której słyną kraje basenu Morza Śródziemnego. W innych regionach uprawiany jest jako roślina doniczkowa. Jak wygląda rozmaryn? Jest niewielkim krzewem, który szczególnie upodobał sobie tereny nadmorskie. Liście ma drobne, równowąskolancetowate i ciemnozielone, natomiast kwiaty przybierają kolory od niebieskiego do różowego.

Właściwości lecznicze rozmarynu są zależne od składu chemicznego, a szczególnie od zawartości olejków lotnych i pory zbioru. Substancje czynne w rozmarynie lekarskim to oprócz olejku rozmarynowego:

• flawonoidy (m.in. luteolina, diosmetyna),
• garbniki,
• kwasy fenolowe,
• triterpeny.

Olejek rozmarynowy zawarty jest w kwiatach oraz na dolnej stronie liści rozmarynu we włoskach gruczołowych, jego minimalne ilości znajdują się również na łodygach. Warto podkreślić, że w świeżym rozmarynie jest mniej olejku (1,5 proc.) niż w wysuszonym (1-2,5 proc.). Olejek ma silny ziołowo-drzewny i ostry zapach (podobny do kamfory) oraz lekko gorzkawy smak. Zidentyfikowano, że zawiera ponad 200 składników, które wykazują właściwości antybiotyczne (karnozol), antyhepatotoksyczne i przeciwzapalne (kwas oleanowy), a także cytotoksyczne (kwas ursolowy).

Z flawonoidów zawartych w rozmarynie warto przyjrzeć się luteolinie, która ma właściwości przeciwzapalne. Ponadto potwierdzono, że dieta z wysoką zawartością tego związku wpływa na zmniejszenie deficytów komórek nerwowych, dlatego rozmaryn lekarski, wraz z brokułami, selerem, oregano czy tymiankiem, poleca się na pamięć.

Jednym z kwasów fenolowych w rozmarynie jest kwas rozmarynowy, który działa jak antyoksydant, chroni przed działaniem promieniowania UV. Zapobiega również kancerogenezie, a coraz więcej mówi się o jego działaniu uspokajającym wobec centralnego systemu nerwowego.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Rozmaryn – działanie

Na postawie badań naukowych potwierdzono, że rozmaryn lekarski może mieć dosyć szerokie zastosowanie w profilaktyce oraz leczeniu wielu jednostek chorobowych. Zewnętrznie olejek z rozmarynu stosuje się przeciwbólowo przy chorobach reumatycznych oraz jako środek przeciwzapalny w aromaterapii i inhalacjach w chorobach dróg oddechowych.

Dzięki temu, że stabilizuje błony komórkowe uważa się go za środek przeciwmutagenny. Wywiera szerokie spektrum działania:

• przeciwbakteryjnego (m.in. przeciw L.monocytogenes, E.coli, C.perfringens, H.pylori);
• przeciwgrzybicznego (C.albicans i M.gypseum);
• przeciwwirusowego.

Liście rozmarynu poprawiają perystaltykę jelit wpływając na procesy trawienne, niweluje również skurcze mięśni gładkich. Rozmaryn działanie ma również hamujące aktywność niektórych enzymów. Są to m.in. acetylocholinesterazy i butyrylocholinesterazy, które mają wpływ na rozwój i postęp choroby Alzheimera.

Rozmarynu w ciąży i u kobiet karmiących nie jest wskazany, gdyż obecnie nie wykluczono jego toksycznego wpływu na rozwijający się płód i dziecko.

Rozmaryn – jak stosować?

Na rynku dostępnych jest kilka rodzajów wyrobów z tego środziemnomorskiego krzewu.

• Świeży oraz suszony rozmaryn – doskonale sprawdzi się w kuchni jako przyprawa oraz jako główny składnik herbaty z rozmarynu.
• Ekstrakt z rozmarynu – ma silne właściwości przeciwutleniające oraz działa bakteriostatycznie (szczególnie wobec drobnoustrojów powodujących próchnicę zębów). Jest wykorzystywany jako składnik produktów pielęgnacyjnych. Występuje w postaci kapsułek lub w płynie. Testy na zwierzętach wykazały, że etanolowe ekstrakty z rozmarynu mogą mieć wpływ na obniżenie poziomu glukozy we krwi, co w przyszłości może być wykorzystywane w prewencji cukrzycy.
• Nalewka rozmarynowa – przygotowuje się ją na bazie alkoholu i stosuje się wyłącznie miejscowo przy bólach stawów i mięśni oraz stanach zapalnych skóry.

Jak zaparzyć rozmaryn? Oto przepis: kilka gałązek należy zalać wrzątkiem, można dodać kilka plasterków imbiru i zaparzyć minimum 5–10 minut. Napar z rozmarynu będzie dobrym wyborem na infekcje górnych dróg oddechowych. Ma on również ochronny wpływ na wątrobę, działa przeciwwrzodowo i uspokajająco na ośrodkowy układ nerwowy.

Rozmaryn w kuchni

Rozmaryn znany jest przede wszystkim ze swojego kulinarnego zastosowania. Do czego dodawać rozmaryn? Jest on rośliną wyjątkowo aromatyczną, która doskonale komponuje się z każdym rodzajem mięsa i ryb. Sprawdzi się też w kuchni wegetariańskiej, jako dodatek do pieczonych ziemniaków, zup warzywnych, potraw z pomidorami, soczewicą oraz jajkami.

Aby dodatkowo wydobyć charakterystyczny aromat suszonego rozmarynu, można przed dodaniem go do dania lekko rozetrzeć w dłoniach. W kuchni wykorzystuje się również miód rozmarynowy, szczególnie ten hiszpański. Ma on specyficzny zapach tego zioła, a ponadto działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie.

W naszym klimacie uprawa rozmarynu możliwa jest wiosną i latem – jest on bardzo podatny na niską temperaturę. Najlepiej pomiędzy kwietniem a majem wysiać rozmaryn w doniczce. Można zrobić to również do gleby, ale na zimę trzeba przesadzić go do doniczki i zimować w domu. Rozmaryn do wzrostu potrzebuje dużej ilości słońca.

Przyprawę można kupić w każdym sklepie spożywczym, natomiast świeży będzie dostępny w sklepach ogrodniczych lub w supermarketach. Cena rozmarynu wynosi ok. 5–7 zł za świeży i ok. 1,50 zł za 15 g suszony.

Rozmaryn w kosmetyce

Kosmetyczne właściwości rozmarynu polegają głównie na obecności w nim antyoksydacyjnych flawonoidów. Z tego względu rozmarynu w kosmetyce używa się zarówno w celu minimalizowania skutków procesu starzeniu się skóry, jak i jako środka przedłużającego trwałość kosmetyku.

Wyciąg z rozmarynu działa odżywczo na skórę i włosy, a niweluje i zapobiega łupieżowi. Dzięki swoim przeciwdrobnoustrojowym właściwościom skutecznie walczy z niedoskonałościami cery.

Herbatka rozmarynowa (przygotowywana na bieżąco) może być wykorzystywana jako tonik oczyszczający dla skóry z tendencją do zanieczyszczeń. Olejek jest też wykorzystywany jako środek zapachowy przy produkcji perfum.

Koniecznie należy pamiętać, że olejku nie należy nakładać bezpośrednio na skórę, ponieważ może ją podrażnić – zawsze należy go czymś rozcieńczyć np. olejem kosmetycznym.