Dieta na nadkwasotę – co jeść, a czego unikać?

Kto powinien stosować dietę na nadkwasotę?

Ten typ diety kierowany jest do pacjentów cierpiących na choroby układu pokarmowego, którym towarzyszy wydzielanie nadmiernej ilości kwasów żołądkowych, które drażnią delikatną śluzówkę żołądka i dwunastnicy. Kwaśna treść pokarmowa prowadzi do szeregu przykrych objawów określanych jako zgag. Pacjenci najczęściej skarżą się na tak zwane ulewanie, pieczenie i palenie w żołądku i przełyku.

Modyfikacja diety łatwostrawnej w obrębie ograniczania substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego jest adresowana do pacjentów cierpiących na:

• chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy,
• refluks żołądkowo-przełykowy,
• dyspepsje czynnościowe żołądka (niestrawność),
• przewlekły nadkwaśny nieżyt żołądka.

Dieta na nadkwasotę – jakie są założenia?

Dieta mająca ograniczać oddziaływanie kwaśnej treści pokarmowej na śluzówkę przewodu pokarmowego i zmniejszyć ilość kwasów w żołądku to dieta lekkostrawna. Zakłada przygotowywanie posiłków wyłącznie przy użyciu składników dobrej jakości i przy doborze odpowiednich technik kulinarnych. Metody obróbki termicznej powinny ułatwiać przyswajalność posiłków. Dieta bez względu na modyfikację powinna zaspokajać całkowicie zapotrzebowanie na energię, składniki odżywcze, witaminy i minerały. Łatwostrawność jadłospisu wiąże się w praktyce z wykluczeniem potraw:

• mocno przyprawionych,
• wzdymających (warzywa kapustne, nasiona roślin strączkowych, warzywa cebulowe),
• tłustych,
• przetworzonych,
• długo zalegających w żołądku.

Wymaga również rezygnacji ze: smażenia, tradycyjnego pieczenia w tłuszczu, duszenia z obsmażaniem, grillowania produktów.

Jak ograniczyć wydzielanie kwasu żołądkowego?

Ważnym elementem diety ograniczającej występowanie kwaśnej treści w żołądku jest również ograniczenie ilości błonnika w diecie. Ten mechanicznie drażni ściany przewodu pokarmowego, co jest zjawiskiem niekorzystnym dla chorego. Realizacja tego zalecenia wiąże się to z rezygnacją z produktów zbożowych, z pełnego ziarna takich jak chleb graham, żytni, otręby, ciemne makarony, brązowy i dziki ryż. W ich miejsce na talerzu powinien pojawić się chleb pszenny, płatki kukurydziane, biały ryż, jasne makarony. Owoce i warzywa powinny być spożywane w formie gotowanej, przecieranej lub jako soki. Należy wybierać młode warzywa i dojrzałe owoce.

Ważnym założeniem diety na nadkwasotę jest spożywanie pięciu małych posiłków w regularnych odstępach czasowych w ciągu doby. Żucie pokarmu jest impulsem pobudzającym wydzielanie soku żołądkowego. Dlatego też zwraca się uwagę na to, by posiłki miały w miarę miękka konsystencję, która nie wymaga wzmożonego żucia. Kolejnym ważnym elementem jest temperatura posiłków. Zbyt wysoka lub zbyt niska będzie powodowała podrażnienie termiczne błony śluzowej przewodu pokarmowego. Zaleca się zatem, by podawane posiłki miały umiarkowaną temperaturę.

Jako, że mamy do czynienia z dietą łatwostrawną z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego należy zidentyfikować pokarmy, które stymulują aktywność wydzielniczą błony śluzowej tego organu. Ich spożycie należy ograniczyć do minimum. Do grupy tych produktów należą:

• mocne rosoły i buliony, esencjonalne wywary warzywne, grzybowe,
• nierozcieńczone soki owocowe i warzywne,
• alkohol w każdej postaci,
• woda i napoje gazowane,
• mocna herbata, zielona herbata, kawa naturalna,
• konserwy,
• galarety,
• potrawy wędzone, marynowane, słone, pikantne, smażone czy pieczone.

Wymienione pokarmy należy wykluczyć lub znacznie ograniczyć ich udział w codziennym jadłospisie.

Co jeść, aby zneutralizować kwas w żołądku?

Dietę należy uzupełnić o produkty dostarczające pełnowartościowego białka, takie jak: twaróg, drób, ryby, jaja, czy mleko wykazują zdolność wiązania kwasu solnego. Warto rozważyć zwiększenie ilości tego składnika odżywczego w diecie do poziomu 1,2–1,5 g/kg masy ciała na dobę. Ważne by wiedzieć, że mleko można spożywać w ograniczonych ilościach. Początkowo bowiem ma ono działanie osłaniające błonę śluzową jednak spożywane w ilościach powyżej 0,8–1 litr na dobę powoduje, że zawarty w nim wapń stymuluje większą produkcje gastryny, co prowadzi do pobudzenia czynności wydzielniczej żołądka.

Także kolejny składnik odżywczy, czyli tłuszcz ma zdolność hamowania wydzielania kwasu solnego. Dodatkowo zmniejsza on również motorykę żołądka. Pokarmy zawierające tłuszcz są wolniej trawione. Ważne jest by źródła tego składnika w diecie miały charakter łatwostrawny. Oznacza to, że jadłospis powinien uwzględniać oleje roślinne, masło oraz śmietankę. Tłuszcze powinny dostarczać do 30 proc. dziennej porcji energii. Wskazane metody obróbki termicznej w diecie łatwostrawnej z ograniczeniem substancji pobudzających wydzielanie soku żołądkowego to:

• gotowanie,
• gotowanie na parze,
• duszenie bez obsmażania,
• pieczenie bez dodatku tłuszczu.

Warzywa i owoce podajemy w formie gotowanej i rozdrobnionej. Soki owocowe i warzywne powinniśmy rozcieńczać wodą lub mlekiem. Zastosowanie w tej diecie znajdą zupy kremy, zabielane zawiesiną z mleka i mąki, jogurtem czy samym mlekiem. Tłuszcz dodajemy do potraw gotowych w formie surowej.

Wartość energetyczna diety powinna być dobrana indywidualnie w zależności od potrzeb pacjenta. Podobnie ma się sprawa z doborem produktów spożywczych w diecie. Obserwacja własna pacjenta pozwala wykluczyć z jadłospisu posiłki, które nasilają objawy a także nie wykluczać niepotrzebnie innych produktów, które organizm dobrze toleruje.

Wskazania i przeciwwskazania w diecie łatwostrawnej

Pieczywo – zaleca się zwiększenie pieczywa pszennego, czerstwego, biszkoptów, sucharków. Ciemny chleb i pełnoziarnisty jest przeciwwskazany.

Mięso i ryby – uczcie kwasu w żołądku powinno zmniejszyć się przy zwiększeniu spożycia chudego mięsa - drobiu, cielęciny, królika. Zaleca się spożycie ryb - dorsza, soli, mintaja, pstrąga, flądry i okonia. Z kolei do mięs ciężkostrawnych zalicza się: wieprzowinę, baraninę, dziczyznę, kaczkę, gęś i wszelkie podroby. Warto zrezygnować z wędlin i konserw, przynajmniej na czas zaostrzenia choroby wrzodowej lub refluksowej. Dietetycy zalecają ograniczenie spożycia takich ryb jak: halibut, łosoś, węgorz.

Owoce – powinny być jedzone bez skórki i pestek. Należy wybierać tylko dojrzałe, soczyste i jak najmniej kwaśne. Korzystnie na funkcjonowanie przewodu pokarmowego powinny oddziaływać jagody, banany, brzoskwinie, gotowane jabłka. Ograniczeniu powinny ulec gruszki, wiśnie, śliwki, agrest, czereśnie suszone owoce i orzechy.

Warzywa – kojąco zadziałają warzywa młode i gotowane, zwłaszcza marchew, szparagi, szpinak, buraki. W diecie na nadkwasotę jest jednak znacznie więcej ograniczeń. Zrezygnować należy z takich warzyw jak: kapusta, nasiona roślin strączkowych (fasola, soja), cebula, czosnek, rzodkiew, szczaw, rabarbar i kalarepa. Nie są zalecane ziemniaki i frytki. Na chory żołądek znacznie lepiej zjeść purée.

Napoje – powinny być lekkie i zobojętniające kwas solny w żołądku. Zaleca się spożycie mleka, kawy zbożowej, jogurtów, słabej herbaty, wody niegazowanej, rozcieńczonych soków owocowych i warzywnych. Pomogą herbaty ziołowe. Całkowicie przeciwwskazana jest kawa i kakao. W momentach zaostrzenia objawów choroby należy zrezygnować z alkoholu pod każdą postacią. Podobnie jest z czekoladą w płynie, napojami gazowanymi.

Desery i przekąski – powinny całkowicie ograniczyć spożycie tłustych kremów. Warto zatem zrezygnować z tortów, ciast z masami kremowymi. Desery nie powinny powstawać na bazie orzechów, kawy, kakao, czekolady, chałwy. ciasta z proszkiem spulchniającym mogą nasilać objawy zgagi i pieczenia w żołądku.

Przykładowy jadłospis dla diety na nadkwasotę

Śniadanie – bułka pszenna czerstwa, masło, pasta z drobiu, pomidor bez skórki, kawa zbożowa z mlekiem.

II śniadanie – jogurt naturalny z płatkami kukurydzianymi, mus z gotowanych jabłek z cynamonem.

Obiad – zupa krem z marchwi na wywarze jarskim, pulpety drobiowe, purée z ziemniaków z masłem, starte gotowane buraki.

Podwieczorek – galaretka owocowa.

Kolacja – makaron pszenny z białym serem i musem z owoców jagodowych, rumianek.