Jak upał wpływa na organizm? Dla kogo jest groźny?

Dla kogo upały i wysokie temperatury są szczególnie groźne?

Fala opałów w okresie letnim może nieść za sobą poważne zagrożenie dla zdrowia. Nie dotyczy ono wyłącznie osób ciężko chorych i starszych. Temperatura powietrza oscylująca wokół 30°C może być przyczyną dokuczliwych dolegliwości i zaostrzenia wielu chorób także u ludzi młodych, którzy na co dzień nie zgłaszają problemów ze zdrowiem.

Upał może prowadzić do przegrzania organizmu, któremu towarzyszy rozszerzenie naczyń krwionośnych. Przegrzanie z kolei może prowadzić do udaru słonecznego, który stanowi zagrożenie dla życia.

Na niekorzystne działanie wysokich temperatur w sposób szczególny narażone są osoby chorujące na:

• niewydolność układu krążenia (upał obciąża pracę serca, pojawiają się obrzęki, charakterystyczne są zwłaszcza obrzęki wokół kostek);
• niektóre choroby, u podłoża których leżą zaburzenia hormonalne powodujące przyspieszenie metabolizmu, np. nadczynność tarczycy;
• nadciśnienie tętnicze;
• niewydolność żylną (żylaki nóg);
• otyłość;
• astmę oskrzelową (suche gorące powietrza nasila uczucie duszności).

Obrzęki nóg, rąk i dłoni – częsty objaw w upalne dni

Część osób może odczuwać nieprzyjemne skutki upałów w postaci np. obrzęków. Problem ten dotyczy głównie kobiet. Obrzęki pojawiają się najczęściej w obrębie palców dłoni, twarzy, nóg i kostek. Ich powstawaniu sprzyja rozszerzenie naczyń krwionośnych, będące efektem oddziaływania wysokich temperatur.

Mechanizm ten zapewnia zwiększenie przepływu krwi przez powłoki ciała w taki sposób, by w jak największym stopniu umożliwić oddanie ciepła z organizmu do otoczenia.

Na powstawanie obrzęków najbardziej narażone są osoby pozostające długo w pozycji stojącej lub siedzącej (w bezruchu), a także cierpiące z powodu przewlekłej niewydolności żylnej (żylaki nóg) lub niewydolności serca. W tych grupach chorych problem obrzęków w czasie upału może być najbardziej nasilony.

Dodatkowym czynnikiem wzmagającym problem obrzęków u kobiet są cykliczne wahania hormonalne. Wzrost stężenia estrogenów i progesteronu, do którego dochodzi w tym czasie, staje się przyczyną tzw. zatrzymania wody w organizmie, które sprzyja tworzeniu miejscowej opuchlizny. Zdarza się, że obrzęki, rąk, nóg i twarzy są tak zaawansowane, że utrudniają normalne funkcjonowanie, zwłaszcza w czasie upałów.

Obrzęki przed miesiączką wraz z wysoką temperaturą otoczenia mogą dawać nieprzyjemne uczucie wzrostu masy ciała, obrzmienia i ciężkości.

Odwodnienie w czasie upału

Osoby, u których w czasie upału pojawia się uczucie ciężkości, obrzęk stóp i kostek, redukują podaż płynów, wychodząc z założenia, że obrzęki są powodowane przewodnieniem organizmu.

Przeważnie przyczyną powstania opuchlizny w takiej sytuacji jest jednak wzrost ciśnienia hydrostatycznego w obrębie naczyń kończyn dolnych, jak również wzrost przepuszczalności naczyń krwionośnych. Pewna objętość płynu z naczyń może przemieszczać się do tkanek, powodując tym samym powstawanie niewielkiego stopnia obrzęków (zwykle ustępujących po odpoczynku nocnym lub uniesieniu kończyn w pozycji leżącej).

W upalne dni nie należy zatem zapominać o odpowiednim nawodnieniu organizmu, gdyż w ten sposób uzupełniane są objętości płynów, które tracimy wraz z potem. Nadmierna utrata płynów może doprowadzić do groźnego w skutkach odwodnienia i wspomnianego przegrzania.

Szczególnie narażone są na nie osoby starsze, u których odczucie pragnienia nie jest silnie wyrażone, jak również małe dzieci, które nie potrafią poinformować opiekunów o potrzebie picia. Odwodnienie w największym stopniu zagraża osobom z niewydolnością krążenia i/lub nadciśnieniem tętniczym, które przyjmują leki moczopędne.

Odwodnienie objawia się przede wszystkim:

• wzmożonym pragnieniem,
• suchością w ustach,
• rzadkim oddawaniem moczu,
• męczliwością,
• osłabieniem,
• omdleniem.

Należy pamiętać, aby tracone objętości wody uzupełniać płynami zawierającymi minerały, aby nie doszło do rozwinięcia zaburzeń elektrolitowych, które mogą manifestować się jako skurcze mięśni.

Jak sobie radzić z upałem?

Zapobieganie skutkom upałów w większości przypadków nie wymaga specjalistycznej wiedzy, a jedynie czujności i stosowania się do kilku zaleceń.

• Osoby chorujące z powodu niewydolności krążenia i na nadciśnienie tętnicze powinny do minimum ograniczyć przebywanie w wysokich temperaturach. Wskazany jest wypoczynek. Zaleca się ograniczenie wysiłku fizycznego w czasie upału.
• Żylaki oraz towarzyszące im puchnięcie nóg i uczucie ciężkości powinno skłaniać pacjentów do unikania przebywania na słońcu i w miarę możliwości przyjmowania pozycji leżącej. Tak zwana elewacja kończyn, czyli utrzymywanie nóg powyżej poziomu serca, pomaga pozbyć się opuchlizny na nogach.
• Należy nawadniać organizm wodą lub płynami bogatymi w elektrolity. Przeciwwskazane są napoje wysokosłodzone, a także kawa i herbata.
• W przypadku pojawienia się obrzęków można stosować zioła, które działają moczopędnie. W aptekach dostępne są także ziołowe tabletki, które pozwalają pozbyć się nadmiaru wody z organizmu.
• Ważna jest rezygnacja z używek, szczególnie wysokoprocentowych alkoholi.
• Należy do minimum ograniczyć przebywanie w otoczeniu niezacienionym (pozwala to uniknąć nie tylko przegrzania organizmu, ale także oparzeń słonecznych).
• Organizm można schładzać zimnymi okładami lub wziąć letnią kąpiel.