Obrzęki a choroby serca

Czym są obrzęki?

Woda w organizmie człowieka występuje w trzech umownych przedziałach:

• wewnątrz komórek,
• wewnątrz naczyń,
• poza naczyniami i komórkami (tak zwana przestrzeń pozakomórkowa, pozanaczyniowa).

W przypadku nadmiernego gromadzenia się wody w trzeciej z wymienionych przestrzeni dochodzi do obrzęków.

W warunkach fizjologicznych ilość wody w przestrzeni pozakomórkowej, pozanaczyniowej jest precyzyjnie regulowana dzięki działaniu specjalnych mechanizmów. Zależy ona od równowagi pomiędzy:

• czynnikami sprzyjającymi przechodzeniu wody poza światło naczynia (ciśnienie w naczyniach włosowatych, przepuszczalność ściany naczynia, ilość białka we krwi, które ma zdolność zatrzymywania wody w naczyniu),
• mechanizmem usuwającym wodę z przestrzeni pozanaczyniowej (odpływ drogą naczyń chłonnych).

Jeżeli wymienione mechanizmy funkcjonują nieprawidłowo pojawiają się obrzęki.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

W jakich chorobach serca mogą wystepować obrzęki?

Najczęstszą chorobą serca, w której występują obrzęki jest niewydolność serca. Jest to stan, w którym serce nie jest w stanie sprostać zapotrzebowaniu organizmu na krew. Niewydolność serca rozwija się w następstwie różnych chorób, prowadzących do uszkodzenia bądź przeciążenia mięśnia sercowego. Moża ona być nastepstwem np.:

• zawału serca,
• nieleczonego nadciśnienia tętniczego,
• wad serca,
• chorób osierdzia i innych.

Wskutek gorszej pracy serca spada ciśnienie tętnicze i pogarsza się ukrwienie narządów. Prowadzi to do uruchomienia szeregu mechanizmów obronnych obejmujących m.in. nerkowe zatrzymywanie wody i sodu w ustroju. Skutkuje to wzrostem objętość krwi zarówno w tętnicach jak i żyłach ponad fizjologiczny poziom, co wiąże się także ze wzrostem ciśnienia w tych naczyniach.

Jednym z mechanizmów powstawania obrzęków jest wzrost ciśnienia w naczyniach włosowatych, który prowadzi do przechodzenia wody poza światło naczynia. W niewydolności serca mamy do czynienia głównie z tym mechanizmem, choć zaburzenia w odpływie chłonki także odgrywają tutaj rolę. Szczególnie wysokie ciśnienie panuje w naczyniach położonych najniżej, z uwagi na dodatkowy wpływ ciśnienia hydrostatycznego i w tych lokalizacjach najłatwiej będą tworzyć się obrzęki.

Przeczytaj również: Ablacja serca – na czym polega, wskazania, bezpieczeństwo

Cechy obrzęków w niewydolności krążenia

U chorych chodzących obrzęki początkowo lokalizują się wokół kostek, ale w zależności od zaawansowania choroby mogą obejmować także podudzia, uda, okolice zewnętrznych narządów płciowych i powłoki brzuszne. U chorych leżących obrzęki przeważnie tworzą się w okolicy kości krzyżowej. Mają one tendencję do nasilania się w ciągu dnia, podobnie jak w przypadku pacjentów z żylakami. Obrzęki pojawiają się, gdy w organizmie nagromadzi się odpowiednio duża ilość dodatkowej wody (co najmniej 4 litry). Z tego powodu pierwszym objawem zapowiadającym pojawienie się obrzęków jest wzrost masy ciała. Typowe obrzęki w niewydolności serca określa się jako ciastowate, gdyż uciśnięcie ich palcem pozostawia wolno znikający dołek.

Leczenie obrzęków w niewydolności serca?

Podstawowe znaczenie ma zapobieganie ich powstawaniu i tu kluczowe jest przestrzeganie zaleceń lekarskich i przyjmowanie leków stosowanych w terapii niewydolności serca. Należy regularnie się ważyć i ograniczyć spożycie sodu do 2-3 g/dobę. Dodatkowo niektóre leki, stosowane z innych wskazań, nasilają zatrzymywanie wody w organizmie. Są to:

• niesteroidowe leki przeciwzapalne,
• glikokortykosterydy,
• niektóre leki stosowane w przeroście gruczołu krokowego.

W przypadku gdy jednak dojdzie do przewodnienia stosuje się leki moczopędne, które zwiększają wydalanie wody z organizmu. Chorych zachęca się, aby samodzielnie przyjmowali te substancje w przypadku pojawiania się łagodnych obrzęków. Dodatkowo przy przewodnieniu należy ograniczyć spożycie płynów do 1,5-2 litrów na dobę. Niestety leki moczopędne oprócz wody przyczyniają się także do utraty elektrolitów, co wymaga okresowego wykonywania badań laboratoryjnych, a zwłaszcza sprawdzania poziomu potasu.