Estrogeny – czym są, jakie są ich funkcje?

Co to są estrogeny i jaka jest ich rola?

Estrogeny to żeńskie hormony płciowe, produkowane przede wszystkim w jajnikach. Niewielkie ich ilości syntetyzują również: nadnercza (u mężczyzn), tkanka tłuszczowa, łożysko i mózg. Najważniejszymi estrogenami są estron, estradiol i estriol. Wszystkie te substancje mają budowę sterydową, czyli są pochodnymi cholesterolu.

Rolą żeńskich hormonów płciowych jest przede wszystkim dbanie o rozwój żeńskich cech płciowych. W okresie embrionalnym zapewniają rozwój jajników i narządu rodnego. W miarę wzrostu i dojrzewania odpowiadają za wykształcenie się drugo- i trzeciorzędowych cech płciowych, tj. piersi, owłosienia łonowego i pachowego, żeńskich rysów twarzy, kobiecej sylwetki, a przede wszystkim regulują i warunkują zajście cyklu owulacyjnego. Co miesiąc aż do okresu menopauzy powodują dojrzewanie w jajniku jednej komórki jajowej, co jest niezbędne do zapłodnienia.

U mężczyzn podobnie jak u kobiet estrogeny biorą udział w przemianach metabolicznych. Regulują gospodarkę wapniowo-fosforanową oraz lipidową. Zwiększają również krzepliwość krwi.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Estrogeny a płodność

Wiele komórek naszego organizmu posiada specjalne receptory mające zdolność przyłączania estrogenów. Taki kompleks (estrogen-receptor) stanowi dla wnętrza komórki informację o konieczności wdrożenia jakiegoś działania. Najwięcej receptorów estrogenowych mają narządy rozrodcze, dlatego właśnie głównie ich działanie pozostaje pod wpływem bodźców estrogenowych. Jak wspomniano wyżej, najważniejszą funkcją estrogenów jest regulacja cyklu owulacyjnego. Proces ten gwarantuje płodność i umożliwia rozród. W trakcie trwającego od 27 do 32 dni cyklu estrogeny wywołują różne reakcje w zależności od fazy cyklu. Ich stężenie we krwi też się zmienia na przestrzeni miesiąca. Oprócz cyklicznego zapewnienia wzrostu i rozwoju komórki jajowej w jajniku, stymulacji błony śluzowej macicy do rozrostu, przygotowania jej do przyjęcia zapłodnionej komórki jajowej, a także umożliwienia zagnieżdżenia się zarodka, estrogeny pobudzają gruczoły śluzowe szyjki macicy do produkcji śluzu (nawilżającego pochwę).

Ich brak uniemożliwia zajście wszystkich powyższych procesów, a także prowadzi do stopniowej inwolucji jajników.

Niedobór estrogenów

Spadek stężenia estrogenów może mieć przyczynę fizjologiczną, jak i patologiczną. Niedobór estrogenów towarzyszy wielu znanym chorobom, z zespołem policystycznych jajników i wrodzoną niedoczynnością kory nadnerczy na czele. Istnieją również choroby przewlekłe, które stopniowo wygaszają funkcję jajników, np. anoreksja, nowotwory czy niedoczynność jajnika, tarczycy, przysadki.

Fizjologiczną i jak najbardziej naturalną przyczyną zmniejszenia stężenia estrogenów jest okres menopauzy. Zaczyna się zwykle około 47. roku życia i trwa od 5 do 7 lat. Spadkowi poziomu hormonów towarzyszą wynikającego z niego reakcje. Do najpowszechniejszych konsekwencji tego okresu należą:

• wahania nastroju,
• tycie,
• zaburzenia snu,
• zmiana sylwetki,
• zaostrzenie rysów twarzy,
• nocne poty,
• uderzenia gorąca,
• brak miesiączki,
• obniżenie libido,
• suchość pochwy.

Zaprzestanie produkcji hormonów płciowych wynika z zaniku komórek produkujących estrogeny w jajnikach. To z kolei przyczynia się do utraty zdolności do reprodukcji, czyli innymi słowy niepłodności. Pierwszym objawem niedoboru estrogenów, zarówno u kobiet przed menopauzą, jak i tych wkraczających w wiek okołomenopauzalny, są zaburzenia miesiączkowania. Uważa się, że spadek hormonów i brak pojawienia się miesiączki przez 6 kolejnych miesięcy świadczy o rozpoczęciu menopauzy. Jest to szczególnie ważne w przypadku tzw. przedwczesnej menopauzy. Zjawisko to dotyka ok 9% kobiet przed 40. rokiem życia.

Estrogeny a hormonalna terapia zastępcza

W przypadku fizjologicznej utraty funkcji jajników, objawiającej się spadkiem produkcji hormonów płciowych, istnieje metoda pozwalająca suplementować niedobór estrogenów. Hormonalna terapia zastępcza, bo o niej mowa, powstała z myślą o dojrzałych kobietach cierpiących z powodu nasilonych objawów przekwitania. Wszystkie symptomy menopauzy, jak uderzenia gorąca, wahania nastroju czy spadek libido, znacznie obniżają komfort życia. W przypadku klimakterium mówimy o leczeniu objawowym. Niestety przyczyna dolegliwości okołomenopauzalnych jest nieodwracalna, ale towarzyszące jej objawy jak najbardziej podlegają skutecznej terapii.

Preparaty w hormonalnej terapii zastępczej zawierają w odpowiednich stężeniach hormony – estrogeny i progesteron. Każdy lek jest indywidualnie dobrany do potrzeb pacjentki w zależności od nasilenia dolegliwości i poziomu endogennych hormonów. Jest to bezpieczna metoda leczenia i stosowana według zaleceń lekarza nie powoduje efektów ubocznych.

Estrogeny a tabletki antykoncepcyjne

Kobiety w wieku rozrodczym, nie planujące w najbliższym czasie potomstwa, często sięgają po preparaty hormonalne odwracalnie blokujące dojrzewanie komórki jajowej. Ich mechanizm polega na hamowaniu wydzielania estrogenów, co rozregulowuje cykl owulacyjny.

Preparaty jednoskładnikowe zawierają gestageny (pochodne progesteronu), które blokują owulację, ale nie wpływają na implantację zarodka, dlatego obecnie są stosowane w przypadku zagrożonej ciąży do jej podtrzymania.

Preparaty dwuskładnikowe składają się z gestagenów i etynyloestradiolu. Hamują one wzrost komórki jajowej, dojrzewanie pęcherzyka Graafa, zapłodnienie oraz implantację i rozwój zarodka. Działają więc na każdą fazę koncepcyjną. Ich skuteczność w zapobieganiu ciąży jest nieporównywalnie większa niż preparatów jednoskładnikowych.

Skuteczność działania tabletek antykoncepcyjnych zależy od systematyczności przyjmowania, a także diety i stanu zdrowia. Przed ich zastosowaniem warto wykonać podstawowe badania krwi i przeczytać ulotkę dołączoną do leku, gdyż nie każda kobieta może je stosować.