Pokrzywka u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest pokrzywka u dziecka?

Mianem pokrzywki (łac. urticaria) określa się czerwone plamy pojawiające się na ciele. Jej występowaniu zwykle towarzyszy uporczywy świąd. Zmiany mogą być pojedyncze lub rozlane, z licznymi plamkami i grudkami na skórze.

Pokrzywka trwa zwykle od paru godzin do jednego tygodnia, może jednak trwać dłużej, a wówczas nowy wysyp może zastępować zmiany, które już zaczęły znikać. Pokrzywka, która utrzymuje się do 6 tygodni, określana jest jako pokrzywka ostra, a pokrzywka trwająca dłużej to pokrzywka przewlekła. Pokrzywka u dziecka może występować na dowolnej części ciała.

Przyczyny pokrzywki u dziecka

Bezpośrednią przyczyną pokrzywki jest rozszerzenie się skóry właściwej i zwiększony w związku z tym przepływ krwi przez naczynia krwionośne pod wpływem czynnika drażniącego. Powodem takiej reakcji jest uwalnianie mediatorów stanu zapalnego, np. histaminy wydzielanej z komórek tucznych. W przebiegu pokrzywki charakterystyczne jest szybkie powstawanie bąbli, ale też ich szybkie zanikanie.

Najczęściej pokrzywka związana jest z reakcją alergiczną – w takim wypadku pojawia się w ciągu kilku minut po zetknięciu z substancją uczulającą. Do najczęściej spotykanych alergenów należy zaliczyć:

• składniki pokarmowe (mleko, owoce, orzechy),
• leki,
• sierść zwierząt domowych,
• pyłki roślin,
• ukąszenia i użądlenia owadów.

Do przyczyn niealergicznych zalicza się:

• infekcje bakteryjne i wirusowe,
• stres,
• narażenie na działanie promieni słonecznych,
• narażenie na działanie niskich temperatur,
• kontakt z substancjami chemicznymi.

Rozpoznanie czynnika lub czynników wywołujących przewlekłą pokrzywkę u dziecka może być trudne, choć czasami ma ona związek z chorobą układu odpornościowego, np. toczniem. W innych przypadkach wysyp pokrzywki mogą wyzwalać leki, żywność, owady lub infekcja. Równie często lekarzom nie udaje się określić przyczyn pokrzywki.

Jakie są najpopularniejsze przyczyny pokrzywki u dzieci?

Choć sam mechanizm powstawania pokrzywki jest taki sam niezależnie od jej rodzaju, czynników wyzwalających odpowiedź organizmu może być bardzo wiele, a ich ustalenie zazwyczaj wymaga długotrwałej i złożonej diagnostyki. Niestety, jak do tej pory u około 50% pacjentów nie udaje się w ogóle ustalić bezpośredniej przyczyny pokrzywki.

Przyjmowanie leków

Do typowych leków, których przyjmowanie może spowodować odpowiedź alergiczną organizmu, zalicza się m.in. kodeinę, siarczan morfiny, dekstroamfetaminę, a nawet popularną aspirynę, klotrimazol czy ibuprofen. W ten sposób może objawiać się przyjmowanie różnego rodzaju leków przeciwcukrzycowych, w szczególności glimepirydu.

Pożywienie

Zmiany skórne mogą mieć związek ze spożywaniem określonych pokarmów wywołujących reakcję uczuleniową. Do najpopularniejszych alergenów zalicza się orzechy (zwłaszcza arachidowe oraz laskowe) i owoce morza, a także soję. Warto wspomnieć o tzw. zespole alfa-gal, czyli chorobie alergicznej wywołującej m.in. pokrzywkę po spożyciu czerwonego mięsa lub podrobów.

Czynniki biologiczne

Pokrzywka bywa też reakcją organizmu na kontakt z różnego rodzaju czynnikami biologicznymi, jak ukąszenia owadów, obecność pasożytów (np. blastocystoza wywoływana przez gatunek pierwotniaków Blastocystic hominis), a nawet dotknięcie niektórych, trujących gatunków roślin (np. Toxicodendron vernix).

Pokrzywka dermograficzna

U podłoża pokrzywki dermograficznej leżą czynniki fizyczne – bąble pojawiają się w kilka do kilkunastu sekund po wystąpieniu bodźca w postaci potarcia, zadrapania lub ucisku skóry. Przypuszcza się, że ten rodzaj objawów wywołują traumatyczne przeżycia u pacjenta.

Rodzaje pokrzywki u dzieci

Pokrzywka jest klasyfikowana w nomenklaturze ICD-10 jako choroba z kodem L50, przy czym wyróżnia się aż 10 jej typów, w tym takie rodzaje, jak:

• pokrzywka alergiczna,
• pokrzywka cholinergiczna,
• pokrzywka dermograficzna,
• pokrzywka wibracyjna.

Za odmianę pokrzywki uważa się też obrzęk naczynioruchowy, który obejmuje nie tylko skórę, ale również błony śluzowe i może utrzymywać się nawet do dwóch dób, podczas gdy klasyczna pokrzywka u dziecka zwykle zanika w ciągu kilku godzin. Częstym wariantem choroby jest pokrzywka idiopatyczna, której występowania nie da się powiązać z żadną konkretną przyczyną.

Objawy pokrzywki u dzieci

Podstawowym objawem pokrzywki są tzw. bąble pokrzywkowe. To bezbolesne obrzęki skóry właściwej, wyraźnie odgraniczone i wynoszące się ponad powierzchnię tkanki. Mogą mieć barwę od białej przez różową aż po czerwoną, przy czym miejsce dotknięte obrzękiem blednie pod wpływem nacisku. Niekiedy występowaniu bąbli towarzyszy świąd lub pieczenie skóry.

Współwystępujący z pokrzywką obrzęk naczynioruchowy najczęściej pojawia się w obrębie dłoni i stóp, genitaliów, twarzy, a czasem także krtani. Swędzące bąble to nie wszystko. W rzadkich przypadkach, jeżeli osoba chora jest silnie uczulona na dany czynnik, obok objawów skórnych mogą wystąpić również:

• zawroty głowy,
• nudności, wymioty i biegunka,
• trudności z oddychaniem, przełykaniem pokarmów, objawy astmatyczne,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• uczucie zmęczenia,
• obrzęk stawów.

Jak wygląda pokrzywka u dziecka?

W większości przypadków do postawienia diagnozy wystarczy lekarzowi rzut oka na skórę. Aby ustalić możliwą przyczynę, lekarz może zadać pytania dotyczące przeszłości medycznej dziecka, narażenia na możliwe alergeny i czynniki stresu.

Jeśli dziecko cierpi na przewlekłą pokrzywkę, lekarz może poprosić o notowanie codziennych czynności, np. składu posiłków, co pije dziecko, w którym miejscu pokrzywka u dziecka pojawia się najczęściej. W celu postawienia diagnozy konieczne może być przeprowadzenie badań, np. badań krwi, testów alergicznych oraz badań wykluczających inne choroby (np. chorobę tarczycy lub zapalenie wątroby).

W celu sprawdzenia przyczyn pokrzywki fizycznej lekarz może nałożyć lód na skórę dziecka (aby zobaczyć, jak zareaguje na zimno) lub woreczki z piaskiem bądź inne obciążniki, aby sprawdzić, czy nacisk spowoduje pojawienie się pokrzywki.

Jak przebiega diagnostyka i jak wygląda leczenie pokrzywki?

Samo stwierdzenie pokrzywki u dzieci jest proste, ponieważ bazuje głównie na potwierdzeniu wystąpienia charakterystycznych objawów. Znacznie trudniej ustalić, jaka dokładnie jest przyczyna choroby. W przypadku gdy u dziecka występuje ostra odmiana pokrzywki, diagnostykę można przeprowadzić przy użyciu testów płatkowych. To jedna z najlepiej znanych i docenianych metod oceny alergii kontaktowej. Niestety, żadne wyniki badań nie potwierdzają skuteczności działania diagnostyki płatkowej przy pokrzywce przewlekłej (trwającej dłużej niż 6 tygodni). W przypadku podejrzenia uczulenia na leki stosuje się specjalistyczne badania laboratoryjne, jak próby prowokacyjne. Inne metody to np. próby świetlne czy test wysiłkowy.

Na pytanie, jak radzić sobie z pokrzywką, można udzielić kilku odpowiedzi. Przede wszystkim zaleca się unikanie kontaktu z czynnikiem wyrządzającym podrażnienie, ponieważ nadmierna ekspozycja może nasilić objawy. Niestety nie zawsze będzie to możliwe, z uwagi na brak możliwości zidentyfikowania w sposób jednoznaczny przyczyn występowania powikłań.

Przy ciężkim przebiegu pokrzywki u dziecka zazwyczaj ulgę przynoszą leki przeciwhistaminowe, które stanowią pierwszą linię obrony. Dopiero kiedy ich zaaplikowanie nie daje efektu, zaleca się sięgnięcie po glikokortykosteroidy.

W przypadku kiedy u chorego występuje wrodzony obrzęk naczynioruchowy, zwykle niezbędna okazuje się hospitalizacja, a sposoby leczenia obejmują zastosowanie leków pochodzenia hormonalnego, a niekiedy nawet przetoczenie krwi.

W zdecydowanej większości przypadków pokrzywka u dziecka przechodzi maksymalnie do kilku godzin po wystąpieniu objawów. W przypadku wrodzonej postaci choroby dolegliwości towarzyszą pacjentowi przez całe życie i wymagają regularnego powtarzania leczenia.

Wypowiedź pediatry na temat leczenia pokrzywki u dziecka

współpraca: Anna Sakowicz