Alergia na leki – objawy, diagnostyka

Leki jako czynnik uczulający

Ogromny postęp farmakoterapii, który dokonał się w ciągu ostatnich lat, postawił przed światem nowy problem, jakim jest występowanie nadwrażliwości i alergii na leki. Środki farmaceutyczne stały się ogólnie dostępne. Wiele z nich można z powodzeniem kupić bez recepty, nie tylko w aptece. Farmakoterapia stała się na tyle powszechna, że już nikogo nie dziwi obecność antybiotyków w mięsie czy dodatkowych witamin w sokach.

Niewielki rozmiar leków niskocząsteczkowych sprawia, że nie mają właściwości alergicznych. Dopiero po połączeniu z białkami organizmu nabierają zdolności do pobudzenia układu immunologicznego i wywołania reakcji alergicznej.

Reakcję alergiczną mogą wywoływać również substancje dodatkowe zawarte w tabletce, kroplach czy innej formie lekarstwa.

Jest bardzo dużo leków mogących wywołać reakcję nadwrażliwości. Najczęściej są to:

• penicyliny i inne antybiotyki B-laktamowe,
• sulfonamidy,
• ASA - kwas acetylosalicylowy,
• NLPZ - niesterydowe leki przeciwzapalne,
• leki blokujące układ nerwowo-mięśniowy,
• leki stosowane do znieczuleń ogólnych,
• leki stosowane do znieczuleń miejscowych,
• środki kontrastowe,
• insulina,
• heparyna,
• związki opioidowe,
• szczepionki.

Reakcja alergiczna występuje najczęściej po podaniu leków pozajelitowo, czyli np. poprzez zastrzyk domięśniowy lub podskórny. Najbezpieczniejszą drogą podania jest droga doustna. Bardziej alergizujące są leki zbudowane z cząsteczek o większych rozmiarach. Należą do nich np. przeciwciała monoklonalne, stosowane w leczeniu nowotworów, heparyny wielkocząsteczkowe, używane jako leki przeciwzakrzepowe czy enzymy, stosowane w niektórych dolegliwościach przewodu pokarmowego. Ich rozmiary są znacznie większe od substancji niskocząsteczkowych. Stan chorego może również wpływać na reakcję organizmu na wprowadzany lek. Chorzy przewlekle, z osłabionym układem immunologicznym, są bardziej podatni na wystąpienie objawów alergii na leki.

Alergia na leki – grupy ryzyka

Szczególnie podatne na uczulenie na leki są osoby, u których:

• występuje potrzeba przedłużonego lub powtarzanego leczenia (choroby przewlekłe),
• jednocześnie stosuje się wiele leków,
• rozpoznaje się więcej niż jedną chorobę,
• wystąpiły już wcześniej epizody reakcji nadwrażliwości na leki,
• rozpoznano zespół alergii na wiele leków.

Alergia na leki – objawy

Objawy nadwrażliwości na leki występują w związku czasowym z podaniem substancji. Pierwsze symptomy mogą pojawić się w klika minut po zażyciu lekarstwa. Czasem jednak reakcja przebiega w sposób utajony i ujawnia się nawet ponad dobę po podaniu leku. Objawy mogą być różne. Od niegroźnej wysypki do wstrząsu anafilaktycznego. Objawami mogą być m.in.: wymioty, nudności, biegunka, podwyższona temperatura, duszność.

Objawy narządowe:

• skóra – pokrzywka, wyprysk kontaktowy, rumień, toksyczna nekroliza naskórka,
• układ krwionośny – małopłytkowość, niedokrwistość hemolityczna,
• wątroba – uszkodzenie, zapalenie wątroby,
• serce – uszkodzenie, zapalenie serca,
• układ oddechowy – skurcz oskrzeli, obrzęk krtani,
• nerki – uszkodzenie, zapalenie nerek.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Alergia na leki – diagnostyka

Rozpoznanie nadwrażliwości na leki opiera się przede wszystkim na skojarzeniu związku czasowego między podaniem leku a wystąpieniem objawów. Podejrzenie alergii nasuwa się również, gdy zażywany lek należy do grupy preparatów często wywołujących objawy nadwrażliwości. W celu zdiagnozowania choroby wykonywane są testy alergiczne. Należą do nich: punktowe testy skórne, śródskórne, testy płatkowe, próby prowokacyjne czy testy krwi. Wszystkie te badania (poza testami krwi) niosą za sobą ryzyko wystąpienia objawów alergii, do wstrząsu anafilaktycznego włącznie. Dlatego większość z nich powinna być wykonywana przy stałym dostępie do sprzętu resuscytacyjnego.