Pokrzywka idiopatyczna – przyczyny, objawy, leczenie

Pokrzywka idiopatyczna – co to jest?

Pokrzywka idiopatyczna pojawia się niezależnie od powodu i objawia się poprzez zmiany na skórze, jakimi są czerwone i swędzące pęcherzyki na ciele.

W wielu przypadkach przypomina ona reakcję alergiczną z symptomami zależnymi od histaminy, która jest organicznym związkiem chemicznym przechowywanym w komórkach tucznych (labrocyty, mastocyty – zmodyfikowane komórki układu odpornościowego).

Uwolnienie histaminy z ziarnistości tych komórek wywołuje nieswoistą reakcję zapalną, która polega na poszerzeniu światła naczyniowego i przesięku krwi do miejsca zapalenia – dlatego pojawia się miejscowy rumień na skórze z pęcherzykiem, wewnątrz którego znajdują się liczne komórki zapalne – leukocyty oraz bezbarwny płyn surowiczy.

Zobacz też: Wysypka na nogach – jakie są przyczyny krostek na nogach?

Ostra pokrzywka alergiczna

Zmiany łagodne – ostra alergiczna pokrzywka idiopatyczna u dzieci oraz młodych dorosłych może utrzymywać się do 6 tygodni. Charakterystyczne jest pojawienie się zmian chorobowych w sposób nagły, ale często następuje szybkie, samoistne zanikanie pęcherzyków na skórze.

Przewlekła pokrzywka alergiczna

Przewlekła pokrzywka alergiczna może rozwijać się powyżej 6 tygodni, a nawet klika lat i może przebiegać w sposób nawrotowo-remisyjny. Odmiana ta łączy się również z przewlekłym świądem skóry.

Uporczywe objawy pokrzywki nasilają się głównie wieczorem, co powoduje: drażliwość, trudności w zasypianiu, mogą być nawet przyczyną bezsenności. Grupą objętą ryzykiem zachorowania są częściej kobiety w średnim wieku, rzadziej chorują mężczyźni.

Jakie są przyczyny pokrzywki idiopatycznej?

Jeżeli chodzi o pokrzywkę idiopatyczną, przyczyną mogą być różne czynniki przewlekłe: zakażenia Helicobacter pylori, zakażenie wirusem zapalenia wątroby typu C-HCV bądź alergeny zawarte w diecie. U znacznej większości chorych nie można jednoznacznie określić, co wywołało reakcję zapalną.

Najczęściej jednak swędząca pokrzywka idiopatyczna towarzyszy: ekspozycji na lateks, przyjmowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych i niektórych antybiotyków.

Może występować również przy: chorobach tarczycy, infekcji grzybiczej i pasożytniczej, nowotworach złośliwych, układowych zapaleniach naczyń, zapaleniu wątroby, reakcji na wiatr, słońce, mróz, alergii wziewnej (kiedy alergenem są pyłki roślinne, sierść zwierząt), alergii pokarmowej (gdy źródłem uczulenia są orzechy, mleko, jaja, konserwanty i ryby).

Objaw pokrzywki – bąble pokrzywkowe – jak wyglądają?

Zmiany skórne przy tego rodzaju chorobie podobne są do oparzeń skóry. Towarzyszy im świąd, piekący, porcelanowo-biały lub różowy pęcherz, prawie zawsze otoczony rumieniem, unoszący się nad powierzchnię skóry.

Pęcherze na skórze, które szybko ustępują, nie pozostawiają trwałych zmian na ciele. W części populacji chorych bąble mogą się zlewać, tworząc różne kształty i zajmować rozległą część skóry.

Wraz z bąblem na skórze równolegle może wystąpić: gorączka, zaburzenia układu pokarmowego, złe samopoczucie, obrzęk naczynioruchowy w okolicach błony śluzowej jamy ustnej, nosa, gardła, oczu, górnej wargi i narządów płciowych, który utrzymuje się znacznie dłużej niż bąbel pokrzywkowy.

W przypadku obrzęku naczynioruchowego do rozważenia jest wykonanie konsultacji laryngologicznej i podanie kwasu transeksamowego lub osocza świeżo mrożonego – postępowanie takie wymaga nierzadko hospitalizacji.

Bąble pokrzywkowe mogą stanowić zagrożenie dla chorego, ponieważ mogą być źródłem zaburzenia toru oddychania, co zwiększa ryzyko uduszenia, gdyż dochodzi do obrzęku i obturacji krtani.

Towarzyszące pokrzywce objawy ogólnoustrojowe (takie jak kołatanie serca, nudności i wymioty, obniżenie ciśnienia tętniczego, osłabienie, zawroty głowy, obturacja dróg oddechowych) wskazują na rozwijającą się reakcję anafilaktyczną, co jest wskazaniem do 48-godzinnej obserwacji w warunkach szpitalnych.

Pokrzywka idiopatyczna – jak rozpoznać?

Aby dobrze rozpoznać tę odmianę pokrzywki, należy najpierw zebrać dokładny wywiad lekarski oraz przeprowadzić szereg specjalistycznych badań. Rozmowa z pacjentem pomaga w określeniu rodzaju występującej pokrzywki.

Zlecane są badania na pokrzywkę, takie jak morfologia krwi z rozmazem, OB, CRP, podstawowe badania biochemiczne, testy skórne, próby wątrobowe, badanie moczu, niekiedy oceny czynności tarczycy.

Testy skórne lub kontaktowe z alergenami czy też badanie poziomu przeciwciał IgE (odpowiedzialnych za uwolnienie histaminy z komórek tucznych) we krwi wykonuje się u chorych z pokrzywką ostrą czy przewlekłą, którzy mieli w przeszłości pokrzywkę po kontakcie z jakimkolwiek alergenem.

Niekiedy na podstawie wywiadu i obecności innych objawów lekarz decyduje się na rzadsze badania: eozynofilię krwi oraz testy w kierunku tzw. chorób autoimmunologicznych, tarczycy, wirusowych zakażeń wątroby i innych schorzeń.

W ośrodkach specjalistycznych wykonywane są próby prowokacyjne z pokarmem lub lekiem (a także z czynnikami powodującymi pokrzywki fizykalne). Niekiedy należy wykonać biopsję skóry – czyli pobrać kilkumilimetrowy jej wycinek i zbadać pod mikroskopem.

Pokrzywka idiopatyczna – jak leczyć?

Po rozpoznaniu pokrzywki stosowana jest terapia przeciwalergiczna. Pacjentowi podawane są leki antyhistaminowe II i III generacji, które pomagają opanować pokrzywkę i dobierane są indywidualnie, ponieważ mogą wystąpić skutki uboczne, np. senność, zaburzenia widzenia, nudności, wymioty, biegunka, zaparcie, suchość w ustach, bóle i zawroty głowy.

Pokrzywka ostra ustępuje bez leczenia w ciągu kliku lub kilkunastu dni w 80–90 proc. przypadków. Dawkowanie uzależnione jest od rodzaju i zaawansowania zmian.

Jeżeli leczenie pokrzywki idiopatycznej nie przynosi efektów i zmiany skórne nie znikają, wdrażane jest leczenie sterydami, lecz ze względu na liczne działania uboczne stosuje się je przez krótki okres czasu.

Stosowanie krótkich pulsów glikokortykosteroidów przez 1–2 dni 2–3 razy w tygodniu zmniejsza ryzyko działań niepożądanych, takich jak reakcja nadwrażliwości na lek czy uszkodzenie błony śluzowej żołądka.

Domowe sposoby na pokrzywkę idiopatyczną

Oprócz farmakologii dużą rolę ogrywa unikanie czynników prowokujących wysiewy bąbli skórnych, dążenie do unikania stresu (zależność pokrzywka idiopatyczna a stres), nieprzegrzewanie organizmu, ograniczenie alkoholu.

Gdy pokrzywka zostanie potwierdzona, wskazane jest stosowanie diety eliminacyjnej, by unikać ekspozycji na alergen. Jeśli na skórze pojawiły się charakterystyczne dla pokrzywki bąble, należy zadbać o jej właściwą pielęgnację, poprzez mycie skóry łagodnym mydłem i ciepłą wodą.

Na zmiany skórne zalecana jest aplikacja chłodnych okładów oraz przebywanie w niższych temperaturach, co może przynieść ulgę przy swędzących bąblach na skórze. Doskonale sprawdzają się również luźne ubrania z cienkich materiałów, które nie uciskają skóry.

Aby uniknąć podrażnień skóry, w czasie gojenia się pokrzywki należy unikać perfumowanych kosmetyków oraz styczności z silnymi detergentami. W żadnym wypadku nie należy wyciskać czy nakłuwać pęcherzy, ze względu na wysokie ryzyko zakażenia rany i trudno gojące się miejscowe powikłania pokrzywki na skórze.

Przy zmianach skórnych o typie pokrzywki możemy poczekać kilka dni na ustąpienie objawów, wspomagając się unikaniem alergenu i stosowaniem chłodnych opatrunków, nie należy usuwać samodzielnie bąbli i zmian pęcherzykowych.

W przypadkach współistnienia atopowego zapalenia skóry korzystne jest – po ustąpieniu pęcherzyków – stosowanie tłustych emolientów, szeroko dostępnych bez recepty. Stosowanie jałowych opatrunków zmniejsza narażenie na czynnik zapalny i skraca okres leczenia idiopatycznej pokrzywki. W atopowym zapaleniu skóry (AZS) stosujemy leczenie przeciwzapalne w postaci maści – o ich rodzaju najlepiej zdecyduje za nas specjalista dermatolog.

Świąd (swędzenie) skóry likwidują leki przeciwhistaminowe, częściowo dostępne bez recepty – w aptece należy pytać o preparaty i pochodne cetyryzyny. Zazwyczaj nie wywołują one senności i można je bezpiecznie stosować samemu.

Małe dawki hydrokortyzonu w maści dostępne są bez recepty w niskich stężeniach i możemy je stosować miejscowo w leczeniu uporczywego swędzenia skóry. Nie należy przy tym stosować ich przewlekle, gdyż powodują zanikowe zapalenie skóry i tworzenie się skórki pergaminowej – przy jakimkolwiek zranieniu tworzą się wtedy trudno gojące się linijne pęknięcia i małe wysięki ropne.