Objaw Koebnera (Köbnera) – co to jest i jakim chorobom skóry towarzyszy?

Objaw Koebnera – co to jest, na czym polega?

Objaw Köbnera (Koebner phenomenon, Köbner's phenomenon) jest charakterystycznym symptomem niektórych chorób skóry (dermatologicznych). Jest pomocny w rozpoznawaniu i różnicowaniu niektórych jednostek chorobowych.

Objaw Köbnera może pojawić się np. w łuszczycy. Istotą objawu jest występowanie zmian skórnych typowych dla danej jednostki w miejscu uszkodzenia naskórka. Z reguły zmiany te powstają w wyniku zadrapań i mają charakter linijny, ale przyczyną mogą być też inne uszkodzenia, spowodowane tatuażami, ukłuciem czy urazem.

Objaw Köbnera – jakim chorobom towarzyszy?

Miejscowe podrażnienie naskórka, stymulując reakcję zapalną, może być czynnikiem wyzwalającym objawy niektórych chorób skóry o podłożu immunologicznym.

Objaw Köbnera a łuszczyca

W niektórych przypadkach objaw Köbnera pojawia się jako pierwszy. Przykładem takiej choroby jest łuszczyca. Po upływie 6–12 dni w miejscu zadrapania mogą pojawić się charakterystyczne zmiany łuszczycowe na łokciach czy twarzy – czerwonobrunatne, odgraniczone grudki, które mogą się zlewać w większe blaszki. Jest to oznaka aktywnego procesu chorobowego. Taki pierwszy objaw łuszczycy nigdy nie pojawia się w fazie remisji choroby.

Łupież czerwony

Łupież czerwony mieszkowy (łac. pityriasis rubra pilaris) to choroba o nieznanej etiologii, choć zdarzają się przypadki rodzinnego występowania. W jej przebiegu powstają zmiany skórne rumieniowo-złuszczające, które mogą przypominać łuszczycę.

Pierwsze wykwity pojawiają się na twarzy, owłosionej skórze głowy i na dłoniach, gdzie może wystąpić objaw Köbnera. Zmianom skórnym towarzyszy umiarkowany świąd. Choroba może trwać wiele lat.

Choroba Dariera

Objaw Köbnera może również wystąpić w chorobie Dariera. Jest to kolejna choroba genetyczna o niejasnej przyczynie. Dochodzi w niej do zaburzeń rogowacenia naskórka w miejscach, gdzie występuje duża ilość gruczołów łojowych (czoło, nos, okolica międzyłopatkowa, klatka piersiowa). Wykwity mają postać brunatnych grudek zlewających się w większe skupiska.

Chorobie towarzyszy zwykle świąd skóry. Zmiany częściej pojawiają się w miejscach drapania lub w wyniku narażenia na promienie UV.

Bielactwo nabyte

Bielactwo nabyte (łac. vitiligo) jest także wywołane zaburzeniami autoimmunologicznymi. Zmiany częściej pojawiają się w miejscach zadrapań.

Charakterystycznym wykwitem są plamy odbarwieniowe skóry otoczone przebarwioną obwódką. Mogą one pojawiać się stopniowo lub nagle. Często utrzymują się latami lub przez całe życie.

Liszaj płaski i liszaj lśniący

Liszaj płaski to choroba wywołana zaburzeniami immunologicznymi, występująca np. w przebiegu wirusowego zapalenia wątroby typu C lub B. Objaw Köbnera może towarzyszyć postaci rozsianej liszaja płaskiego. W miejscach uszkodzenia naskórka pojawiają się ułożone linijnie drobne, czerwone grudki. Chorobie często towarzyszy świąd, który jest przyczyną drapania. Objawy utrzymują się miesiącami lub nawet latami.

Liszaj lśniący to rzadkie zaburzenie immunologiczne występujące głównie u dzieci i młodych dorosłych. Podstawowym wykwitem są grudki wielkości kilku milimetrów o kolorze otaczającej skóry. Jako objaw Köbnera często występują w linijnych skupiskach na brzuchu, klatce piersiowej i genitaliach. U pacjentów zwykle nie występują inne objawy, a wykwity ustępują samoistnie po kilku latach.

Czytaj również: Rumień wielopostaciowy – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, profilaktyka

Objaw Koebnera a inne choroby skóry

Objaw Köbnera może pojawić się również w chorobach skóry wywołanych przez wirusy. W wyniku drapania dochodzi wówczas do samozakażenia wirusami w miejscu uszkodzonego naskórka. Do chorób rozprzestrzeniających się w ten sposób należy na przykład mięczak zakaźny, spowodowany zakażeniem MCV. W przebiegu choroby występują małe, twarde guzki o perłowej barwie. Choroba jest bardzo zakaźna i dotyczy głównie dzieci. Czasami towarzyszy jej świąd.

Również rozmaite brodawki wywołane zakażeniem wirusem HPV mogą rozprzestrzeniać się w wyniku drapania. Objaw Köbnera często dotyczy np. brodawek płaskich. Początkowo pojawiają się one głównie na grzbietach rąk i twarzy.

Swędzenie skóry – jak uniknąć drapania?

Niezależnie od tego, czy podłoże choroby jest immunologiczne, zakaźne, czy ogólnoustrojowe, drapanie się w przypadku swędzenia skóry jest niewskazane. Jeśli dolegliwości są bardzo nasilone, można zastosować odpowiednie preparaty, np. leki zawierające hydroksyzynę. Skuteczne są również żele do stosowania miejscowego zawierające dimetynden.

Mięczak zakaźny występuje szczególnie często u dzieci z atopowym zapaleniem skóry. Aby zapobiec trudnemu do powstrzymania drapaniu, a tym samym rozprzestrzenianiu się wykwitów, można zastosować polidokanol. Jest on dostępny w postaci kremów lub olejków do kąpieli.

Objaw Renboka a objaw Köbnera

O ile objaw Köbnera pochodzi od nazwiska niemieckiego dermatologa, Heinricha Köbnera, to objaw Renboka jest jego anagramem mającym odzwierciedlać odwrotny kierunek zmian. Dotyczy on sytuacji, w której jedna choroba skóry powoduje miejscowe cofnięcie innych objawów. Jest on charakterystyczny dla współistnienia łysienia plackowatego oraz łuszczycy.