Salmonella u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Ostra biegunka u dziecka

Ostra biegunka u dziecka, tak zwana biegunka infekcyjna, może być następstwem infekcji bakteryjnej lub wirusowej (bądź ich toksyn). Przyczyną biegunki u dziecka mogą być także pierwotniaki i grzyby. Do wirusów dających objawy nieżytu żołądkowo-jelitowego należą przede wszystkim rotawirusy. Wśród bakterii, które powodują ostrą biegunkę wymieniane są:

• Escherichia coli,
• Salmonella,
• Shigella,
• Campylobacter jejuni,
• Yersinia enterocolitica,
• Clostridium difficile .

Zakażenie bakteriami z rodzaju Salmonella spp. powoduje zapalenie błony śluzowej żołądka i jelit. Jest to choroba zakaźna i może łatwo przenieść się z jednego dziecka na drugie. Ponadto w związku z nieprawidłową obróbką pożywienia mogą zdarzyć się masowe i sporadyczne zachorowania.

Bakterie, które wywołują infekcje układu pokarmowego u dziecka, działają wykorzystując różne mechanizmy. W ten sposób drobnoustroje oddziałują na komórki jelita i prowadzą do konkretnych objawów chorobowych. Niektóre z nich, np. bakterie z rodzaju Salmonella wnikają do komórek nabłonka jelit, uszkadzają je i powodują stan zapalny oraz owrzodzenia, które są przyczyną biegunki z krwią, śluzem i ropą.

Inne drobnoustroje wydzielają toksyny zaburzające pracę komórek jelit i przyczyniają się do powstania bardzo wodnistej biegunki. Są również bakterie, które działają poprzez oba wymienione mechanizmy i produkują toksyny uszkadzające komórki nabłonka jelit, wywołując stan zapalny. Ostatnia grupa patogenów powoduje niszczenie kosmków jelitowych, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania treści pokarmowej przez jelita oraz do biegunki.

Zakażenie Salmonellą u dziecka

Pałeczki bakterii z rodzaju Salmonella dzielą się na gatunki, wśród których dodatkowo można rozróżnić wiele typów. Jest to patogen powszechnie występujący w środowisku i wywołujący zakażenia zwierząt dzikich oraz domowych, najczęściej dotyczy to gadów oraz ptaków (np. drobiu). Stąd bardzo często źródłem zakażenia Salmonellą dla człowieka są produkty spożywcze pochodzenia zwierzęcego lub zanieczyszczone odchodami zwierząt.

Nieprawidłowo przygotowane mięso drobiowe, jaja, niepasteryzowane mleko oraz ich przetwory (np. lody, sery, czekolady), zanieczyszczone jaja w proszku i ich inne formy wykorzystywane do produkcji lodów, majonezów i sosów mogą być źródłem infekcji. Jajka, których skorupka była zanieczyszczona, a zostały spożyte na surowo lub po zbyt krótkiej obróbce termicznej, mogą stać się przyczyną masowych zachorowań.

Salmonella może znajdować się również na świeżych owocach i warzywach zanieczyszczonych przez zwierzęta. Ponadto zakażenie Salmonellą może przenosić się wśród dzieci drogą fekalno-oralną, szczególnie wśród dzieci, dlatego tak ważne jest przestrzeganie zasad higieny: mycie rąk przed każdym posiłkiem, po kontakcie z zanieczyszczonymi jajami, warzywami, owocami, drobiem.

Zakażenie Salmonellą u dzieci może przybierać postać żołądkowo-jelitową oraz posocznicową z zajęciem narządów wewnętrznych, gorączką, leukocytozą i żółtaczką (jeśli zajęta jest wątroba). Szczególnie niebezpieczna jest Salmonella u niemowląt, ponieważ biegunka prowadząc do ciężkiego odwodnienia, może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia dziecka.

Salmonella u dziecka – objawy

Objawy charakterystyczne dla postaci żołądkowo-jelitowej zakażenia Salmonellą to głównie biegunka i wymioty u dziecka oraz nudności i ogólne osłabienie. Okres wylęgania (czyli czas od dostania się drobnoustroju do organizmu do pojawienia się objawów choroby) w przypadku zakażenia Salmonellą wynosi około 12–24 godzin.

Objawem dominującym w zakażeniu Salmonellą u dzieci jest biegunka, czyli oddawanie nieprawidłowego stolca (płynnego lub półpłynnego) kilka, a nawet kilkanaście razy na dobę. Ze względu na mechanizm działania bakterii z rodzaju Salmonella, w kale może być obecny śluz, ropa, a nawet krew. Dodatkowo występuje:

• wysoka gorączka,
• dreszcze,
• parcie na stolec,
• bolesność podczas defekacji,
• kurczowe bóle brzucha,
• pogorszenie ogólnego stanu dziecka,
• odwodnienie, które stanowi szczególnie zagrożenie dla małych dzieci.

W niektórych przypadkach mogą dołączać się nudności i wymioty.

Salmonella u dzieci – badanie i diagnostyka

Metody rozpoznawania zakażenia Salmonellą u dzieci opierają się o wywiad lekarski i wykonanie szeregu badań: klinicznych, laboratoryjnych i mikrobiologicznych. U dzieci z biegunką, u których wystąpiła w stolcu krew lub duża liczba leukocytów, biegunka doprowadziła do odwodnienia znacznego stopnia lub ciężkiego stanu ogólnego albo gdy wymagają tego względy epidemiologiczne, wykonuje się badanie mikrobiologiczne. Wykonuje się wówczas posiew kału.

Każde potwierdzone zakażenia bakterią z rodzaju Salmonella podlega obowiązkowi zgłoszenia w Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej.

Salmonella u dziecka – leczenie

Zawsze w przypadku wystąpienia biegunki i objawów odwodnienia dziecka należy udać się do lekarza w celu oceny stanu chorego i wdrożenia odpowiedniego postępowania terapeutycznego. W leczeniu infekcji o charakterze nieżytu żołądkowo-jelitowego wywołanego przez Salmonellę u dzieci stosuje się przede wszystkim nawadnianie doustne lub dożylne. Takie działanie ma na celu uzupełnienie niedoborów wodno-elektrolitowych, które spowodowała biegunka i tym samym poprawę ogólnego stanu dziecka. Doustne nawadnianie dziecka odgrywa główną rolę w terapii odwodnienia niewielkiego lub średniego stopnia.

Stosuje się doustne płyny nawadniające (DPN), czyli preparaty w proszku, przygotowane w saszetkach gotowych do rozpuszczenia w przegotowanej wodzie. Ich skład ilościowy i jakościowy jest dopasowany do potrzeb dziecka i zalecany przez ekspertów. Ważne jest, aby nie poić dziecka klarownymi sokami owocowymi, np. jabłkowym, czy colą lub innymi napojami gazowanymi, ponieważ ze względu na dużą zawartość cukru mogą nasilać biegunkę i utratę wody z organizmu.

W czasie leczenia wymiotów i biegunki u dziecka początkowo dąży się do uzupełnienia utraconych płynów i elektrolitów, a następnie, po kilku (zwykle 3–4) godzinach nadal podtrzymuje się leczenie nawadniające oraz rozpoczyna żywienie dziecka. Zalecany jest powrót do lekkostrawnej diety sprzed wystąpienia biegunki. Nawadnianie za pomocą DPN może być utrudnione, jeśli do objawów dołączają się wymioty. Nie należy wówczas przerywać nawadniania tą metodą, ale poić dziecko często małymi porcjami, np. łyżeczką i płynem o temperaturze pokojowej.

W przypadku ciężkiego odwodnienia konieczna jest hospitalizacja i dożylne leczenie nawadniające. Wspomagająco w przywracaniu prawidłowej flory bakteryjnej jelit można stosować probiotyki.

Leczenie antybiotykami Salmonelli u dzieci lekarz włącza w wybranych przypadkach. Nie każda infekcja Salmonellą u dziecka tego wymaga. Dodatkowo podkreśla się, że stosowanie antybiotyków może prowadzić do przejścia infekcji w formę przewlekłą, a także do bezobjawowego nosicielstwa bakterii. Około 50% niemowląt po przechorowaniu zakażenia Salmonellą przez okres kilku tygodni do kilku miesięcy pozostaje nosicielami, a tylko u około 1% pacjentów taki stan może utrzymywać się do roku. Nosicielstwo nie jest wskazaniem do leczenia przeciwbakteryjnego. W przypadku postaci posocznicowej dziecko jest leczone antybiotykami w szpitalu.

W związku z dużą zakaźnością towarzyszącą zakażeniu Salmonellą u dzieci, konieczne jest izolowanie chorych dzieci od zdrowych, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby. Należy również ściśle przestrzegać zasad higieny, często myć ręce, szczególnie przed posiłkiem, zachowywać higienę pieluch, poddawać właściwej obróbce termicznej produkty spożywcze. Izolacja dotyczy również dzieci i osób, które są bezobjawowymi nosicielami bakterii do czasu uzyskania 3 kolejnych ujemnych posiewów kału, a najlepiej jeszcze kilka tygodni po tym czasie.

Salmonella u dziecka – jak zapobiegać

Do głównych metod zapobiegania Salmonelii u dzieci należy przestrzeganie zasad higieny oraz prawidłowe przygotowywanie posiłków. Szczególnie ważne jest mycie rąk, a także owoców i warzyw, obróbka termiczna mięsa, mleka i jajek.

Nie powinno się jeść surowych lub niedogotowanych jajek. Należy zapobiegać zakażeniom u zwierząt domowych, dokładnie przeprowadzać inspekcje sanitarne. Elementem zapobiegania zakażeniom jest również wspomniana izolacja dzieci chorych i nosicieli do czasu potwierdzenia 3 kolejnych ujemnych wyników posiewu kału.