Polimialgia reumatyczna – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, dieta

Polimialgia reumatyczna – co to za schorzenie?

Polimialgia reumatyczna to jedno z najczęściej występujących schorzeń reumatologicznych w populacji seniorów i dotyczy układowych chorób tkanki łącznej. Objawy choroby nie zawsze pojawiają się nagle, mogą bowiem narastać powoli i być mylone z innymi schorzeniami, w tym zwyrodnieniami stawów. Istotą tego schorzenia jest zapalenie błony maziowej stawów, ból oraz sztywność mięśni szyi, mięśni obręczy barkowej, jak i obręczy biodrowej. Jak już zostało wspomniane, schorzenie to typowo dotyczy osób starszych, dwa razy częściej występuje u kobiet. Zdecydowanie powszechniej, w porównaniu z innymi lokalizacjami, w Europie Północnej.

Polimialgia reumatyczna – przyczyny

Schorzenia reumatologiczne mają bardzo złożoną patogenezę, podobnie jest w przypadku polimialgii reumatycznej. Nie jest znany jeden, konkretny czynnik powodujący wystąpienie tej choroby, jednak znane są czynniki zwiększające prawdopodobieństwo zachorowania. Do czynników tych należy przede wszystkim:

• palenie papierosów (potwierdzono, że palenie tytoniu sprzyja wystąpieniu polimialgii reumatycznej u kobiet);
• zakażenie wirusem paragrypy (HPIV-3);
• zakażenie takimi patogenami, jak parwowirus B19 (jest to wirus wywołujący rumień zakaźny), Mycoplasma pneumoniae i Chlamydophila pneumoniae ;
• predyspozycja genetyczna – zauważono, że obecności antygenów DRB 1*0401 i *0404 sprzyjają zachorowaniu na polimialgię;
• promieniowania słoneczne – narażenie na promieniowanie UV i podczerwień sprzyja uszkodzeniu ścian powierzchownych naczyń krwionośnych;
• obecność przeciwciał (jest to rodzaj białek) wytwarzanych przeciwko ferrytynie – ferrytyna to białko magazynujące żelazo w organizmie.

Polimialgia reumatyczna – objawy

Główne symptomy kliniczne polimialgii reumatycznej dotyczą mięśni. Najczęściej mamy do czynienia z występowaniem bólu mięśni obręczy barkowej, obręczy biodrowej oraz mięśni szyi. Podczas badania palpacyjnego mięśnie są bolesne, ale ich siła jest zachowana (nie mamy porażenia mięśni). Typowa jest również sztywność poranna oraz sztywność związana z unieruchomieniem w ciągu dnia.

U niektórych pacjentów mogą wystąpić także objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic, do których należy:

• ból lokalizujący się w okolicy potylicy i skroni,
• ból języka,
• ból żuchwy,
• zaburzenia widzenia – wynika to z zajęcia tętnic unaczyniających gałkę oczną,
• obecność podczas badania palpacyjnego stwardniałej, napiętej tętnicy skroniowej.

Polimialgia reumatyczna to jednak nie tylko zajęcie mięśni i objawy olbrzymiokomórkowego zapalenia tętnic. W przebiegu tego schorzenia możemy mieć do czynienia także z:

• zajęciem stawów, objawiającym się głównie ograniczeniem ruchomości w obrębie kończyn górnych (w stawach barkowych) i w obrębie kończyn dolnych (w stawach biodrowych);
• zaburzeniami natury psychiatrycznej: z objawami depresji, zaburzeniami snu, zaburzeniami łaknienia (może wystąpić utrata masy ciała);
• obrzękami kończyn (głównie ciastowaty obrzęk rąk i stóp).

Warto wspomnieć, że pierwsze objawy schorzenia mogą być bardzo gwałtowne, przebiegać z gorączką, chudnięciem oraz silnym zmęczeniem.

Rozpoznanie polimialgii reumatycznej

Jak zdiagnozować polimialgię reumatyczną? Stosuje się do tego specjalne kryteria Healeya. Należy do nich:

• obecność bólu utrzymującego się przez ponad jeden miesiąc. Ból ten musi obejmować przynajmniej dwa obszary, do których należy: szyja, barki, obręcz miednicy. Ból początkowo może występować jednostronnie, następnie obejmuje symetryczne okolice ciała. Może dochodzić do zapalenia stawów, głównie są to stawy mostkowo-obojczykowe, kolanowe i biodrowe. Pojawiają się obrzęki ciastowate w obrębie rąk i stóp. W późniejszym okresie choroby mogą pojawić się zaniki mięśniowe i przykurcze mięśni;
• obecność sztywności porannej, trwającej powyżej jednej godziny;
• szybka poprawa po zastosowaniu sterydów;
• wiek powyżej 50 lat;
• odczyn Biernackiego w badaniu z krwi powyżej 40 mm/h.

W badaniach laboratoryjnych oprócz przyspieszonego OB możemy stwierdzić wzrost CRP, podwyższone stężenie fibrynogenu, niedokrwistość (obniżone stężenie hemoglobiny), podwyższoną liczbę płytek krwi, a czasami również zwiększenie aktywności enzymów wątrobowych (ALT, AST, fosfataza zasadowa). Dodatkowo można ocenić charakter płynu stawowego w zajętych stawach – jest to płyn zapalny. U chorych na PMR stwierdza się również zmniejszenie wydzielania hormonów kory nadnerczy, takich jak kortyzol czy dehydroepiandrosteron.

Wykonuje się badanie obrazowe, np. USG i rezonans magnetyczny, w których widoczne są stany zapalne błony maziowej stawów oraz pochewek ścięgnistych i kaletek.

Polimialgia reumatyczna – z czym ją różnicować?

Objawy polimialgii reumatycznej mogą mieć podobny przebieg jak wiele innych chorób. Oto choroby, z którymi należy różnicować PMR:

• RZS (reumatoidalne zapalenie stawów) – przede wszystkim we wczesnym okresie choroby,
• choroba zwyrodnieniowa stawów,
• fibromialgia,
• inne choroby układowe tkanki łącznej,
• miopatie,
• zapalenie skórno-mięśniowe,
• zapalenie wielomięsniowe,
• szpiczak mnogi,
• chłoniaki,
• rak (nerki, rak płuc, jelita grubego),
• choroby kości,
• niedoczynność tarczycy,
• parkinsonizm,
• depresja,
• ból mięśni z przeciążenia.

Leczenie polimialgii reumatycznej

Jakie leki wykorzystujemy w leczeniu polimialgii reumatycznej? Najważniejsze grupy tych leków to:

• sterydy – leki stosowane w wielu chorobach o etiologii zapalnej (nie tylko reumatologicznych). W przypadku polimialgii reumatycznej stosuje się typowo prednizon, a poprawa stanu klinicznego po włączeniu leczenia następuje najczęściej w ciągu miesiąca. Przy długotrwałym stosowaniu sterydów trzeba pamiętać o profilaktyce osteoporozy – w postaci suplementacji witaminy D3 i wapnia;
• metotreksat – jest to lek immunosupresyjny (czyli hamujący odpowiedź układu immunologicznego). Używa się go typowo, gdy nie mamy możliwości stosowania sterydoterapii w większych dawkach, czyli na przykład w momencie wystąpienia poważnych działań niepożądanych sterydów. Metotreksat razem ze sterydem pozwala na zmniejszenie dawki sterydu i lepsze kontrolowanie objawów choroby. Należy pamiętać o jednoczesnym suplementowaniu kwasu foliowego, gdyż metotreksat powoduje jego niedobór;
• niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ) – stosowane typowo w celu ograniczenia objawów choroby, już po zakończeniu leczenia sterydami.

W terapii polimialgii reumatycznej należy pamiętać również o rehabilitacji, która zapobiega zanikom mięśniowym, mogącym powstawać na skutek unieruchomienia. Ćwiczenia powinny być ukierunkowane na utrzymanie lub wzmocnienie siły mięśniowej, zapobieganie powstawaniu przykurczów w stawach. Powinny to być też ćwiczenia poprawiające równowagę i postawę ciała. Można zastosować również zabiegi fizykoterapeutyczne, takie jak laser czy krioterapia, które będą działały przeciwbólowo i przeciwzapalnie.

Warto w tym miejscu podkreślić, że oporność objawów choroby na stosowanie sterydów może sugerować rozwijający się nowotwór złośliwy, dlatego trzeba obserwować i diagnozować pacjentów również pod tym kątem. Polimialgia reumatyczna może być mylona z innymi schorzeniami reumatologicznymi, na przykład z reumatoidalnym zapaleniem stawów, dlatego pacjent z jej objawami wymaga wnikliwej diagnostyki, najlepiej w gabinecie lekarza reumatologa.

Polimialgia reumatyczna jest chorobą uleczalną. Leczenie sterydami daje bardzo dobre efekty. Do nawrotów choroby dochodzi bardzo rzadko. Zdarza się, że choroba sama ustępuje.