Zolgensma – najdroższy lek na SMA. Jak działa, kto może skorzystać z refundacji?

Czym jest SMA?

Rdzeniowy zanik mięśni (ang. spinal muscular atrophy, SMA) to rzadka choroba genetyczna, z którą rodzi się na świecie 1 dziecko na około 6.000-20 000 urodzeń. Prowadzi ona do wciąż postępującego zaniku mięśni szkieletowych, na skutek obumierania nerwów kontrolujących mięśnie, czyli neuronów ruchowych.

Skutkami choroby są: osłabienie siły mięśniowej, niedowład ruchowy, a także zaburzenia ze strony różnych układów, w tym trawiennego i oddechowego, które prowadzą do śmierci pacjenta. Zgodnie z danymi z początku roku 2021, w Polsce żyje około 400-700 osób chorych na SMA. Szacuje się, że w naszym kraju rocznie przychodzi na świat około 40 chorych na SMA dzieci.

Jakie są przyczyny rdzeniowego zaniku mięśni?

Jak w przypadku innych chorób genetycznych, bezpośrednią przyczyną SMA jest zaburzenie w genomie. Polega ono na błędach w genach, odpowiedzialnych za produkcję białka SMN, koniecznego do funkcjonowania neuronów ruchowych. Chodzi o geny SMN1 i SMN2, które znajdują się w chromosomie numer 5. Rdzeniowy zanik mięśni, w większości, bo aż w 90-98% przypadków, wynika z utraty całych fragmentów kodujących w genie SMN1. Inną przyczyną są mutacje punktowe, które przerywają produkcję omawianego białka.

Choroba jest dziedziczona w sposób autosomalny recesywny, dzięki czemu prawdopodobieństwo zachorowania na nią jest niższe. Dziecko musi odziedziczyć aż 2 kopie wadliwego genu, co oznacza, że każde z rodziców musiałoby być nosicielem SMA. Posiadanie 1 kopii wadliwego genu nie prowadzi u danej osoby do rozwoju choroby, jest ona jedynie jej nosicielem.

Postacie choroby SMA

Wyróżnia się pięć typów rdzeniowego zaniku mięśni:

• SMA 0 to postać prenatalna, która występuje bardzo rzadko i jest niezwykle ciężka;
• SMA I to postać ostra Werdniga-Hoffmanna, która występuje najczęściej, bo w około 58% przypadków. Objawia się już od pierwszych dni życia dziecka do 6. miesiąca;
• SMA II to postać pośrednia Dubowitza, która obejmuje około 29% przypadków. Objawia się pomiędzy 7. a 18. miesiącem życia dziecka;
• SMA III to postać Kugelberga-Welandera, która występuje w mniej więcej 13% przypadków. Objawy pojawiają się po 18. miesiącu życia dziecka;
• SMA IV to bardzo rzadko występująca postać choroby, objawiająca się dopiero w 2 lub 3 dekadzie życia człowieka.

Czym jest lek Zolgensma i dla kogo jest przeznaczony?

Lek Zolgensma, zaklasyfikowany jest jako lek sierocy, stosowany w leczeniu rzadkiej choroby, jaką jest rdzeniowy zanik mięśni (należy do chorób układu mięśniowo-szkieletowego). Zolgensma jest zaklasyfikowany do leków terapii genowej, które zawierają ludzki materiał genetyczny. Na terenie Unii Europejskiej jest dostępny od maja 2020 roku.

W rejestracji produktu leczniczego Zolgensma wymieniono wskazania, które dotyczą szczególnie pacjentów:

• z klinicznym rozpoznaniem SMA typu I 5q oraz bialleliczną mutacją w genie SMN1;
• z SMA 5q i bialleliczną mutacją w genie SMN1 oraz posiadających do 3 kopii genu SMN2.

Przy czym badanie rejestracyjne AVXS-101-CL-303 obejmowało głównie grupę dzieci poniżej 6. miesiąca życia, chorujących na SMA I, posiadających 1 lub 2 kopie genu SMN2.

Zastosowanie leku Zolgensma jest najkorzystniejsze u niemowląt i małych dzieci, które nie mają jeszcze objawów choroby lub mają je od niedawna. U tej grupy terapia genowa lekiem Zolgensma wiąże się z wyjątkową skutecznością.

Jaki jest skład leku Zolgensma?

Lek Zolgensma zawiera substancję czynną, którą jest onasemnogen abeparwowek oraz substancje uzupełniające, takie jak: chlorek magnezu, chlorek sodu, trometamina, poloksamer 188, kwas chlorowodorowy, woda.

Podanie i mechanizm działania leku Zolgensma

Lek Zolgensma jest przeznaczony do podania w warunkach szpitalnych, wyłącznie w dawce pojedynczej, za pomocą wlewu dożylnego, który trwa około 1 h. Dawka ustalana jest przez lekarza na podstawie masy ciała pacjenta. Nominalna dawka wynosi 1,1 x 10^14 vg/kg niereplikującego replikowanego wektora AAV9, jakim jest onasemnogen abeparwowek.

Sposób działania innowacyjnego leku Zolgensma polega na wprowadzeniu do organizmu brakujących kopii genu SMN1, za pomocą wyżej wymienionego wektora. W ten sposób kapsyd AAV9 dostarcza stabilną oraz w pełni funkcjonalną, samouzupełniającą się, dwuniciową cząsteczkę ludzkiego transgenu białka SMN, dzięki któremu neurony ruchowe mogą przetrwać i funkcjonować.

Co sprawia, że lek Zolgensma jest taki skuteczny?

Terapia genowa lekiem Zolgensma jest niezwykle skuteczna ze względu na szybkie uzupełnienie komórek o brakujący gen, który produkuje białko SMN, niezbędne do funkcjonowania mięśni szkieletowych. Nie oznacza to jednak naprawy wady genetycznej, czyli osoba leczona może przekazać chorobę kolejnym pokoleniom. Trzeba pamiętać, że lek ratuje jedynie żywe neurony ruchowe i nie ma możliwości odtworzenia tych już obumarłych.

W porównaniu do innych leków stosowanych w leczeniu SMA, czyli Nusinersenu i Risdiplamu, lek Zolgensma wystarczy przyjąć 1 raz. Jest to możliwe dzięki wytworzeniu się trwałej odporności w organizmie osoby, której został podany zmodyfikowany wirus AAV. Przytoczone leki poprzez podnoszenie poziomu białka SMN modyfikują gen SMN2, aby działał tak jak gen SMN1. Natomiast lek Zolgensma dostarcza do komórek równoważnik genu SMN1.

Dla kogo lek Zolgensma będzie refundowany?

Lek Zolgensma to najdroższy lek świata, którego detaliczna dawka kosztuje aż 1,945 miliona euro! To niewyobrażalnie wysoki koszt, który prywatnie mogą ponieść jedynie nieliczni. Na szczęście, już od 1 września 2022 roku lek Zolgensma będzie w Polsce refundowany dla dzieci w wieku do 6. miesięcy, które zostaną zaklasyfikowane do leczenia po wykluczeniu przeciwwskazań.