Zespół Blooma – choroba genetyczna, objawy i badania

Zespół Blooma – przyczyny, występowanie, dziedziczenie

BLS, czyli zespół Blooma (Bloom syndrome, BS) to rzadka choroba o podłożu genetycznym, której istotą jest zwiększona (w stosunku do normalnej) skłonność do uszkodzeń chromosomalnych (tzw. niestabilność chromosomowa). Choroba dziedziczona jest w sposób autosomalny recesywny, w związku z czym do uwidocznienia cech fenotypowych konieczne jest współwystępowanie dwóch zmutowanych alleli genu BLM.

Gen BLM, zlokalizowany na chromosomie 15, odpowiedzialny jest za kodowanie jednej z helikaz DNA, nazywanej w praktyce klinicznej białkiem BLM. Efekt biochemiczny mutacji obejmuje m.in. nadprodukcję jednego z wolnych rodników. Wieloletnie badania nad grupą chorych wykazały, że rodnik ten odpowiadać może za wcześniej wspomnianą niestabilność chromosomową.

Choroba Blooma szczególnie rozpowszechniona jest wśród Żydów (w szczególności aszkenazyjskich). Ponadto opisane zostały przypadki jej występowania wśród osób pochodzenia niemieckiego i japońskiego. Występowaniu zespołu Blooma sprzyja płodzenie potomków w obrębie jednej rodziny, grupy etnicznej lub tzw. klanu, dlatego też choroba jest wysoce rozpowszechniona pośród ludności żydowskiej.

Zespół Blooma – objawy

Zespół Blooma to rzadka choroba genetyczna charakteryzująca się zespołem specyficznych objawów klinicznych. Niektóre objawy zespołu Blooma, takie jak zahamowanie wzrostu widoczne są już w okresie prenatalnym (wewnątrzłonowym). W USG płodu stwierdza się zazwyczaj ciężkiego stopnia zahamowanie wzrostu. Pozostałe, bardzo charakterystyczne objawy widoczne są zazwyczaj po urodzeniu lub w krótkim czasie po nim.

Ptasi wygląd twarzy to cecha, która zazwyczaj jako pierwsza zauważana jest przez lekarza neonatologa lub pediatrę. Ptasia twarz jest wynikiem współwystępowania stanów takich jak mikrognacja (mała, hipoplastyczna żuchwa) oraz wydatny nos i odstające uszy. Ponadto stwierdza się długą, pociągłą twarz (tzw. dolichocefalia). W Bloom syndrome stwierdza się również:

• postnatalne zaburzenia wzrostu;
• nadwrażliwość na promieniowanie słoneczne (która charakteryzuje się występowaniem rumienia w kształcie motyla; zazwyczaj pojawia się on po raz pierwszy w 1. lub 2. roku życia dziecka), ale opisywane są też przypadki zespołu Blooma, w których nie stwierdza się rumienia;
• teleangiektazje oraz zmiany barwnikowe.

Do charakterystycznych objawów BS zaliczyć możemy również:

• niedobory odporności, np. zmniejszony poziom immunoglobulin IgA i IgG, opisany po raz pierwszy u chorych z zespołem Blooma w 1966 roku;
• insulinooporność;
• wcześniejsze niż w populacji ogólnej zachorowania na choroby pulmonologiczne (związane z układem oddechowym) oraz cukrzycę (w związku z długotrwałą insulinoopornością);
• zwiększone ryzyko nowotworzenia (w literaturze najczęściej opisywane są chłoniaki oraz białaczki, w mniejszej liczbie przypadków stwierdza się nowotwory układu pokarmowego),
• niepłodność lub wczesną menopauzę u kobiet;
• niepłodność u mężczyzn (opisany został jedynie jeden przypadek ojcostwa mężczyzny z zespołem Blooma).

Zespół Blooma to zespół genetyczny, w którym nie stwierdza się obniżonej inteligencji oraz upośledzenia intelektualnego. Mogą jednak występować trudności z koncentracją.

Zespół Blooma – badania i diagnostyka genetyczna

Diagnostyka zespołu Blooma w dzisiejszych czasach opiera się na wnikliwym badaniu klinicznym, a także wielu badaniach dodatkowych. Wygląd dziecka z chorobą Blooma jest bardzo charakterystyczny, dlatego też objawy kliniczne zwykle sugerują diagnozę. Badaniem rozstrzygającym jest badanie genetyczne, w czasie którego stwierdza się mutację obydwu alleli genu BLM. Genetyczna diagnostyka zespołu Blooma składa się z czterech etapów. Bada się kilkadziesiąt mutacji genu BLM, a następnie analizuje eksony.

Przydatnym badaniem diagnostycznie może być również wykazanie kilkukrotnie większej wymiany chromatyd siostrzanych w komórkach. Nie jest to jednak badanie umożliwiające postawienie ostatecznej diagnozy.

W czasie procesu diagnostycznego bardzo często korzysta się również z badań obrazowych, takich jak tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny czy USG. Badania te mają na celu wykluczenie wczesnych lub późnych stadiów rozwoju nowotworów okresu niemowlęcego i noworodkowego. Diagnostyka zazwyczaj przeprowadzana jest w pierwszych latach życia dziecka, jednak znane są przypadki osób, które zdiagnozowane zostały dopiero w wieku dorosłym.

Zespół Blooma – leczenie

Aktualnie leczenie zespołu Blooma jest wyłącznie objawowe. Nie istnieje żadna metoda leczenia przyczynowego. W związku z dużym ryzykiem nowotworzenia zaleca się przeprowadzanie regularnych, profilaktycznych badań obrazowych oraz laboratoryjnych celem wykluczenia rozwoju chorób rozrostowych (w szczególności układu krwionośnego i limfatycznego). Zalecenia amerykańskie wskazują na konieczność wykonywania rezonansu magnetycznego całego ciała co 1–2 lata od 12.–13. roku życia, a także corocznej kolonoskopii od 10.–12. roku życia.

Od 18. roku życia kobiety powinny być kierowane co roku na rezonans magnetyczny piersi. W związku z insulinoopornością każdy chory z zespołem Blooma zobligowany jest do corocznej kontroli poziomu glikemii na czczo oraz poziomu hemoglobiny glikowanej. Od 10. roku życia zaleca się także wykonywanie tzw. lipidogramu, poziomu hormonów tarczycowych oraz TSH. W przypadku występowania nadwrażliwości na promieniowanie słoneczne chorzy z zespołem Blooma powinni stosować kremy z odpowiednim filtrem (nie niższym niż 30 SPF). Zaleca się również unikanie zbyt dużego nasłonecznienia, w szczególności latem.

Dalsze postępowanie lecznicze oraz profilaktyczne zależne jest od stanu chorego oraz przebiegu u niego choroby. Nie istnieje żadna metoda umożliwiająca pełne wyleczenie osób z zespołem Blooma.