Neurofibromatoza – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Przyczyny neurofibromatozy

Przyczyną zmian w neurofibromatozie jest mutacja genu kodującego białko neurofibrominę, obecną głównie w komórkach układu nerwowego. Zmutowany gen w neurofobromatozie typu I znajduje się na chromosomie 17 i odpowiada za brak syntezy neurofibrominy 1. Białko to jest odpowiedzialne za hamowanie onkogenu RAS, co zapobiega rozwojowi nowotworów. Jego niedobór pozwala na aktywację onkogenu i transformację nowotworową w układzie nerwowym. Mutacja genu kodującego neurofibrominę 2, znajdującego się na chromosomie 22 jest odpowiedzialna za rozwój neurofibromatozy typu II.

Funkcją neurofibrominy 2 jest udział w przekazywaniu sygnałów ze środowiska zewnętrznego do wnętrza komórki nerwowej i odwrotnie, a mutacja genu prowadzi do wadliwej budowy białka i w konsekwencji błędnej komunikacji między komórką a jej otoczeniem.

Przeczytaj: Brązowe plamy na skórze – jakie mogą być przyczyny?

Objawy choroby von Reckinghausena - neurofibromatozy typu I

Obydwa warianty choroby von Reckinghausena należą do szerokiej grupy schorzeń, zwanych fakomatozami. Choroby te wynikają z zaburzeń w rozwoju tkanek w życiu płodowym. Zmiany dotyczą tkanek wywodzących się z ektodermy – jednego z pierwotnych listków zarodkowych, w bardzo wczesnym etapie rozwoju płodu.

Ektoderma daje początek skórze, naczyniom krwionośnym oraz układowi nerwowemu, dlatego też właśnie te struktury objęte są chorobą i ulegają transformacjom nowotworowym.

Do charakterystycznych objawów klinicznych, stanowiących obecnie wyłączne kryterium rozpoznania choroby von Reckinghausena ( neurofibromatozy) należą:

• widoczne przynajmniej 6 zmian skórnych typu café au lait o zróżnicowanym rozmieszczeniu i średnicy > 5 mm u osób przed pokwitaniem i >15 mm po okresie pokwitania;
• piegi w okolicy niedostępnej dla światła (pod pachami lub w pachwinach);
• przynajmniej 2 nerwiakowłókniaki jakiegokolwiek typu lub 1 nerwiakowłókniak splotowaty (w tkance podskórnej, przyjmuje większe rozmiary);
• co najmniej 2 odpryskowiaki siatkówki (hamartoma, guzki Lischa – żółte lub brązowe plamki na tęczówce oka);
• glejak nerwu wzrokowego;
• zmiana kostna (najczęściej dysplazja kości klinowej lub staw rzekomy w obrębie kości piszczelowej);
• neurofibromatoza typu I stwierdzona u krewnych I stopnia.

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Rozpoznanie nerwiakowłókniakowatości (neurofibromatozy)

Aby zdiagnozować nerwiakowłókniakowatość ( neurofibromatozę), muszą być spełnione przynajmniej 2 z powyższych kryteriów. Neurofibromatozie towarzyszą liczne nowotwory, które możemy podzielić na guzy endokrynne (dotyczące gruczołów) i nieendokrynne (zdecydowanie częstsze).

Nowotwory nieendokrynne

Do zmian nowotworowych nieendokrynnych, oprócz wymienionych powyżej, zalicza się:

• mięsaka prążkowano komórkowego,
• gwiaździaka,
• złośliwe nowotwory osłonek nerwów obwodowych,
• ostrą białaczkę nielimfocytową.

Nowotwory endokrynne

Wśród guzów endokrynnych na uwagę zasługują:

• guz chromochłonny,
• gruczolaki przytarczyc,
• guzy dwunastnicy i jelita cienkiego,
• rak rdzeniasty tarczycy,
• rakowiaki oskrzeli.

Jak rozpoznać neurofibromatozę typu II?

Do rozpoznania neurofibromatozy typu II konieczne jest stwierdzenie występowania szeregu zmian na podstawie obserwacji klinicznej bez konieczności potwierdzenia podczas badania molekularnego. Nerwiakowłókniakowatość typu II rozpoznaje się, gdy pacjent spełnia poniższe kryteria:

• obustronne schwannoma nerwu przedsionkowego;
• krewny I° z rozpoznaniem NF2 oraz:
• jednostronny guz schwannoma nerwu przedsionkowego lub
• oponiak, glejak, schwannoma, podtorebkowe zmętnienie soczewki albo zwapnienia śródmózgowe lub
• jednostronny schwannoma nerwu przedsionkowego i przynajmniej dwa z wymienionych:
• oponiak,
• glejak,
• chwannoma,
• podtorebkowe zmętnienie soczewki,
• zwapnienia śródmózgowe, lub
• dwa lub więcej oponiaków i przynajmniej jedno z wymienionych:
• glejak,
• schwannoma,
• podtorebkowe zmętnienie soczewki,
• zwapnienia śródmózgowe.

Oprócz objawów charakterystycznych dla tego wariantu choroby, obecne są także symptomy spotykane w neurofibromatozie typu I, czyli:

• nerwiakowłókniaki,
• plamy typu café au lait,
• zaćma (zwłaszcza u dzieci dominuje w typie II),
• neuropatia obwodowa.

Leczenie neurofibromatozy

Jak wspomniano wcześniej, neurofibromatoza jest chorobą wrodzoną i nieuleczalną. Terapia powinna zostać skoncentrowana na wczesnej diagnostyce i leczeniu nowotworów zgodnie z przyjętymi standardami.

Nerwiakowłókniaki splotowate, guzy otoczki nerwów obwodowych, guz chromochłonny, oponiaki, glejaki o ile nie ma przeciwwskazań leczy się operacyjnie, wspomagająco stosuje się chemio- i radioterapię według indywidualnych wskazań.

Pacjent powinien znajdować się pod stałą kontrolą:

• onkologiczną,
• okulistyczną,
• laryngologiczną,
• neurologiczną,
• ortopedyczną,
• dermatologiczną.

Wskazane jest wykonywanie MRI mózgowia i rdzenia kręgowego raz do roku.