Trądzik – czym jest, jak wygląda, rodzaje, u kogo występuje, jak go wyleczyć

Czym jest trądzik?

Trądzik pospolity (łac. acne vulgaris), nazywany też trądzikiem zwyczajnym jest chorobą przewlekłą, wywołaną przez różne czynniki, w tym zaburzenia hormonalne i stres. Trądzik jest najczęstszą chorobą skóry. Wyróżniamy kilka jego odmian, a najpopularniejsza, trądzik zwyczajny, występuje prawie u wszystkich osób w wieku 11-30 lat. Omawiane schorzenie obejmuje mieszki włosowe i przywłośne gruczoły łojowe.

Zgodnie z najnowszą teorią, trądzik to choroba skóry o podłożu zapalnym, która charakteryzuje się występowaniem nieestetycznych zmian trądzikowych w postaci zmian zapalnych, widocznych jako czerwone grudki oraz krost wypełnionych ropą.

W 90% przypadków zmiany trądzikowe pojawiają się na twarzy, w tzw. strefie T, która obejmuje: czoło, nos i jego okolicę oraz brodę. Trądzik może pojawiać się także na klatce piersiowej, w okolicy międzyłopatkowej i na grzbiecie, czyli w rejonach łojotokowych.

Kogo najczęściej dotyka problem trądziku?

Trądzik pospolity dotyczy przede wszystkim nastolatków oraz młodych dorosłych, w wieku od 18 do 35 lat. Jednak zdarza się, że występuje także później, nawet u 40- i 50-latków. Zmiany trądzikowe, które występują po 25. r.ż., klasyfikuje się jako trądzik późny lub trądzik dorosłych. Szacuje się, że występuje on u około 54% kobiet i około 40% mężczyzn.

Jakie są rodzaje trądziku?

Trądzik pospolity klasyfikuje się na podstawie przewagi danego rodzaju zmian trądzikowych. Każdy rodzaj trądziku może przybierać jedną z trzech postaci: łagodną, umiarkowaną lub ciężką.

Wyróżnia się:

• trądzik zaskórnikowy,
• trądzik ropowiczy,
• trądzik grudkowo-krostkowy,
• trądzik bliznowcowy,
• trądzik z wydrapania,
• trądzik piorunujący,
• trądzik skupiony.

Podział trądziku pod kątem czynników go prowokujących wyróżnia:

• trądzik kosmetyczny,
• trądzik zawodowy,
• trądzik polekowy,
• trądzik mechaniczny.

Inne rodzaje trądziku to:

• trądzik młodzieńczy, występujący okresie dojrzewania,
• trądzik niemowlęcy i noworodkowy,
• trądzik związany z chorobami genetycznymi.

Trądzik różowaty to odrębna odmiana trądziku, spowodowanego przez rozregulowanie układu nerwowo-naczyniowego. Można go rozpoznać poprzez napadowy rumień, teleangiektazje oraz zmiany grudkowo-krostkowe. W zależności od rodzaju zmian wyróżnia się 5 odmian trądziku różowatego: rumieniową z teleangiektazjami, grudkowo-krostkową, przerostowo-naciekową, oczną, ziarniniakową.

Trądzik polekowy

Występuje jako gwałtowna reakcja organizmu na niektóre leki. Pamiętajmy, że nie powinniśmy na własną rękę przerywać kuracji, lecz skontaktować się z lekarzem, który nam je zalecił. Do lekarstw, które najczęściej wywołują trądzik należą:

• leki przyjmowane na nadczynność tarczycy,
• leki przeciwpadaczkowe,
• antydepresanty (zwłaszcza zawarty w nich lit),
• leki przeciwgruźlicze,
• kortykosteroidy stosowane w leczeniu atopowego zapalenia skóry i astmy.

Trądzik zawodowy

Występuje u osób stale narażonych na oddziaływanie szkodliwych substancji, takich jak oleje, ropa naftowa, pyły czy chlor. Trądzik powstaje wówczas, gdy substancje te oddziałują negatywnie na mieszki włosowe – niszcząc je. Stany zapalne w ich obrębie są bolesne, powstałe zmiany mają charakter rozległy i guzkowaty, pojawiają się w miejscach gdzie kontakt ze szkodliwym czynnikiem jest najsilniejszy, np. na rękach. Zwykle pozostają po nich głębokie blizny.

Przyczyny trądziku pospolitego. Jak powstaje trądzik?

Jeszcze do niedawna za powstawanie trądziku pospolitego winiono przede wszystkim nadmierne rogowacenie ujść gruczołów łojowych oraz łojotok, przez które dochodziło do namnażania się bakterii, uszkodzenia mieszków włosowych oraz pojawienia się stanów zapalnych. Obecnie uważa się, że pierwszeństwo w powstawaniu trądziku pospolitego mają procesy zapalne.

Jest wiele przyczyn powstawania trądziku. Należą do nich, m.in.:

• błędy w codziennej pielęgnacji skóry;
• zaburzenia hormonalne i zmiany poziomu hormonów we krwi. Progesteron i androgeny, w tym testosteron wpływają na zwiększoną produkcję sebum;
• czynniki genetyczne;
• zmiany keratynizacji mieszków włosowych i nadmierne wydzielanie łoju. Nadmierne rogowacenie ujść mieszków włosowych prowadzi do powstania czopu, który blokuje ujścia gruczołów łojowych;
• stres, który powoduje wzrost stężenia kortyzolu we krwi. Kortyzol oddziałuje na skórę w podobny sposób, co androgeny;
• namnażanie się bakterii beztlenowych w zablokowanej jednostce łojowo-mieszkowej. Do bakterii sprzyjających powstawaniu zmian trądzikowych, żywiących się łojem, należą np. Propionibacterium acnes i bakterie Cutibacterium acnes;
• stosowanie substancji o działaniu komedogennym, np. parafiny, syntetycznych barwników czy silikonów;
• palenie papierosów. Nikotyna powoduje nadmierne rogowacenie naskórka;
• nieodpowiednia dieta, bogata w składniki o wysokim indeksie glikemicznym;
• przyjmowanie niektórych leków, np. glikokortykosteroidów, leków opartych na androgenach oraz antykoncepcji hormonalnej.

Objawy trądziku

W przypadku trądziku pospolitego do objawów należą:

• wykwity niezapalne, czyli: mikrozaskórniki, zaskórniki otwarte i zaskórniki zamknięte;
• wykwity zapalne, czyli grudki i krosty.

Ciężkie odmiany trądziku pospolitego, w tym trądzik ropowiczy, skupiony i torbielowaty można rozpoznać poprzez występowanie zmian z nasilonym stanem zapalnych, a mianowicie: torbieli ropnych, guzków i guzów. Torbiele ropne to sprężyste w dotyku, wyniosłe ponad skórę wykwity, które zawierają ropę.

Na skutek ciężkiego przebiegu trądziku na twarzy mogą pojawić się blizny , bliznowce i przebarwienia, które oszpecają skórę.

Pielęgnacja skóry trądzikowej – jakie substancje można wykorzystać?

Właściwa pielęgnacja skóry dotkniętej trądzikiem jest niezwykle ważna. Przede wszystkim nie wolno wysuszać skóry! Należy ją delikatnie oczyszczać dwa razy dziennie, wykorzystując łagodne preparaty, które nie wysuszą i nie podrażnią skóry. Zaleca się wybierać produkty, które zawierają w składzie, m.in.: kwas azelainowy , kwas salicylowy i inne kwasy BHA, AHA i PHA, cynk i siarkę, nadtlenek benzoilu, ichtiol, niacynamid, retinoidy, wyciągi roślinne z aloesu, łopianu, fiołka trójbarwnego czy drzewa herbacianego, propolis, NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasu tłuszczowe, bisabolol.

Niezwykle ważne – nawilżanie

Skóra trądzikowa jest, wbrew pozorom, skórą suchą, potrzebującą nawilżenia. Stan ten pogarsza zbyt częste mycie twarzy, zwłaszcza środkami silnie oczyszczającymi z nadmiaru sebum, łoju. Dochodzi wtedy do nadprodukcji wydzieliny przez gruczoły łojowe, które w ten sposób chcą przywrócić skórze naturalną barierę ochronną. Dlatego codziennie, najlepiej rano i wieczorem, po dokładnym umyciu twarzy, warto nakładać na twarz cienka warstwę kremu nawilżającego.

Wyciskania pryszczy – zakazane!

Skóry trądzikowej nie wolno w żaden sposób samemu mechanicznie „oczyszczać”. Wszelkie wyciskanie zaskórników czy krost ropnych może tylko doprowadzić do pogorszenia kondycji skóry. Co więcej, taka manipulacja w obrębie twarzy może nie tylko bardziej zaostrzyć proces zapalny, ale także spowodować powstanie szpecących blizn po wyciskaniu krost.

Makijaż przy cerze trądzikowej

Jeśli chodzi o makijaż, to wskazany jest umiar. Idealnie byłoby w ogóle nie używać żadnych pudrów, podkładów, które zamykają pory skóry. W takich zamkniętych porach może gromadzić się sebum. Przy braku możliwości jego ewakuacji, czasem dochodzi do zakażenia i rozwoju ropnych krost. Oczywiście, wyglądu cery nie pogorszy radykalnie delikatny makijaż – ważne tylko, żeby nie korzystać ze zbyt wielu kosmetyków i nie używać ich codziennie. Należy tez pamiętać o dokładnym demakijażu , najlepiej zaraz po przyjściu do domu.

Leczenie trądziku

W leczeniu trądziku ważne jest wielokierunkowe działanie. Wynika to ze złożoności przyczyn występowania trądziku.

Leczenie trądziku powinno być prowadzone przez dermatologa, który opracuje właściwą terapię. Może ona obejmować jedynie leczenie miejscowe, ogólne lub połączenie leczenia ogólnego z miejscowym, a także leczenie hormonalne. Poza metodami farmakologicznymi ogromną rolę odgrywa właściwa, codzienna pielęgnacja skóry trądzikowej, dieta oraz uzupełniające terapię zabiegi kosmetologiczne.

Antybiotyki

Leczenie trądziku zależy od nasilenia zmian i lokalizacji trądziku. Jego przyczyną z reguły są bakterie, dlatego terapię zwykle zaczyna się od antybiotyków. Początkowo stosuje się je miejscowo, w postaci żeli, kremów lub roztworów, nakładanych na zmienioną chorobowo skórę. W sytuacji gdy takie leczenie nie przynosi efektów, terapię zmienia się na doustne przyjmowanie antybiotyków. Do najczęściej przepisywanych antybiotyków należą tetracykliny i erytromycyna, działające na beztlenowe bakterie, odpowiedzialne za rozwój zmian trądzikowych.

Leczenie retinoidami lub nadtlenkiem benzoilu

Terapią przeciwtrądzikową drugiego rzutu są preparaty zawierające retinoidy lub nadtlenek benzoilu. Działają one złuszczająco na skórę, dlatego w trakcie terapii warto smarować twarz kremami nawilżającymi i zapobiegającymi przesuszeniu się skóry. Najlepsze są preparaty zwane emolientami, regenerujące suchą, wrażliwą skórę. Podwójna terapia, zarówno antybiotykiem, jak i pochodną retinoidów czy też nadtlenkiem benzoilu, cechuje się dużo lepszą skutecznością niż monoterapia. Poza tym, stosowanie leków złożonych umożliwia zmniejszenie dawki antybiotyku oraz zapobiega pojawieniu się oporności bakterii na lek.

Także połączenie retinoidów z nadtlenkiem benzoilu jest często stosowaną kombinacją leków. Działają one złuszczająco, przeciwzapalnie oraz komedolitycznie (usuwając zaskórniki i hamując ich powstawanie). W przypadku nadtlenku benzoilu należy pamiętać o jego działaniu rozjaśniającym skórę i włosy. By nie dopuścić do przebarwień, należy ostrożnie go aplikować, omijając skórę owłosioną głowy, okolice ust i oczu.

Terapia hormonalna

Dla dziewcząt, które oprócz trądziku, cierpią na inne objawy androgenizacji (łojotok, przetłuszczanie włosów, nadmierne owłosienie ciała) oraz mają stwierdzone zaburzenia miesiączkowania, korzystna jest terapia hormonalna. Najczęściej jest nią octan cyproteronu, głównie w połączniu z estrogenami w postaci tabletki antykoncepcyjnej.

Octan cyproteronu wykazuje silne działanie antyandrogenne, poprawiając znacząco kondycję skóry już po kilku miesiącach stosowania. Ze względu na znaczną aktywację enzymów wątrobowych w trakcie leczenia, nie zaleca się jego stosowania dłużej niż przez rok. Po tym czasie zmiany skórne są zdecydowanie łagodniejsze i można zmienić terapię na tradycyjną tabletkę antykoncepcyjną, zawierającą zamiast cyproteronu, np. dienogest. Ta pochodna progesteronu wykazuje podobną aktywność antyandrogenną.

Izotretynoina

Lekiem o największej skuteczności w leczeniu trądziku jest izotretynoina. Wykazuje 80-90% skuteczności, a pozytywny efekt utrzymuje się kilka lat po skończonej terapii.

Jest to pochodna retinoidów, która działa wielokierunkowo:

• hamuje rozwój bakterii,
• złuszcza skórę,
• działa komedolitycznie (zmniejsza ilość zaskórników),
• hamuje łojotok,
• łagodzi stan zapalny skóry.

Można ją stosować po 12. roku życia. W związku z tym, że retinoidy wykazują działanie teratogenne, u kobiet ją stosujących oraz u partnerek mężczyzn w trakcie terapii należy stosować skuteczną antykoncepcję . Dość uciążliwe efekty uboczne leku wiążą się z jego silnym działanie złuszczającym na skórę oraz nadwrażliwością skóry i oczu na promienie słoneczne. Stosowanie emolientów oraz kremów z filtrem UV zdecydowanie poprawia komfort terapii. W trakcie leczenie konieczne są też okresowe badania, sprawdzające funkcje wątroby, która metabolizuje ten lek. Izotretynoina może tez pogarszać profil lipidowy, tak więc zalecone są kontrole stężenia cholesterolu i trójglicerydów we krwi. Terapia izotretynoiną trwa przeciętnie od 10 do 18 miesięcy.

Najnowsze sposoby leczenia trądziku

Najnowsze wytyczne obejmują wielokierunkowe działanie, które poza leczeniem farmakologicznym obejmuje także odpowiednią pielęgnację, zdrowy tryb życia oraz profesjonalne zabiegi wspomagające terapię, np. światło pulsacyjne IPL, lasery CO2 czy prądy d'Arsonvala.

Zdrowy tryb życia dotyczy unikania używek, zapewnienia odpowiedniej ilości aktywności fizycznej, unikania stresu oraz sposobu odżywiania. W diecie należy ograniczyć krowie mleko oraz produkty o wysokim indeksie glikemicznym. Warto także rozpocząć suplementację kwasówomega-3.

Leki na trądzik

W leczeniu ogólnym, stosowanym w umiarkowanych i ciężkich postaciach trądziku, stosuje się m.in.: izotretynoinę doustną, leki hormonalne, np. spironolakton i antybiotyki, takie jak limecyklina czy doksycyklina.

Leczenie trądziku stosowane miejscowo obejmuje syntetyczne pochodne witaminy A, czyli retinoidy. Występują one w 4 generacjach. Często stosowane retinol, tretynoina i izotretynoina należą do grupy pierwszej generacji. W 2019 roku zatwierdzono stosowanie trifarotenu, który należy do leków przeciwtrądzikowych czwartej generacji, wykazujących selektywność w stosunku do receptorów RARγ.

Wypowiedź dermatologa na temat leczenia trądziku

współpraca: lek. Natalia Ignaszak-Klaus, kosmetolog Magdalena Seremak