Kortyzol – badanie – przebieg, norma i wyniki badania kortyzolu

Kortyzol (hormon stresu) – co to jest?

Kortyzol jest glikokortykosteroidowym hormonem wytwarzanym w nadnerczach, dokładnie przez warstwę pasmowatą kory nadnerczy. Ma wpływ na gospodarkę węglowodanową, białkową, tłuszczową, a także wodno-elektrolitową.

Kortyzol nazywany jest również „hormonem stresu”. Nazwę swą zawdzięcza temu, iż jego wydzielanie znacznie zwiększa się w sytuacjach stresowych. Powoduje on wzrost stężenia glukozy we krwi. Organizm potrzebuje wówczas więcej energii i mobilizacji do działania i walki. Należy jednak zaznaczyć, że przewlekły stres bardzo niekorzystnie wpływa na funkcjonowanie organizmu.

Przewlekłe wydzielanie zwiększonych ilości kortyzolu wiąże się ze wzrostem stężenia glukozy we krwi. W konsekwencji stan ten może prowadzić do: rozwoju cukrzycy, otyłości, a także nadciśnienia. Wzrasta ryzyko wystąpienia zawału serca.

Badanie kortyzolu – kiedy wykonać?

Badanie w celu oznaczenia poziomu kortyzolu jest wykonywane w diagnostyce zespołu Cushinga (związanego ze zbyt dużym wydzielaniem kortyzolu) oraz zespołu Addisona (związanego ze zbyt małym wydzielaniem kortyzolu). W diagnostyce istotne jest określenie rytmu dobowego wydzielania kortyzolu.

Ze względu na to, że opisywany hormon kortyzol wytwarzany jest w nadnerczach jego wzrost lub spadek poziomu we krwi związany jest odpowiednio z nadczynnością lub niedoczynnością tego gruczołu. Najczęstsze przyczyny nadczynności nadnerczy to:

• gruczolak nadnerczy,
• gruczolak przysadki,
• ekotopowa produkcja ACTH – np. rak drobnokomórkowy płuca,
• sterydoterapia.

Najczęstszą przyczyną niedoczynności nadnerczy jest autoimmunizacja.

Kortyzol – badanie – jak się przygotować?

Badanie krwi na poziom kortyzol powinno być wykonywane kilkakrotnie: rano, w południe i wieczorem, w celu określenia rytmu dobowego kortyzolu. Pomiary takie zazwyczaj wykonuje się w warunkach szpitalnych w celu otrzymania jak najbardziej wiarygodnego wyniku. Pacjent nie powinien być zestresowany, gdyż wtedy stężenie kortyzolu wzrasta.

Podczas badania na kortyzol osoba wykwalifikowana pobiera od pacjenta próbkę krwi. Miejscem pobrania jest najczęściej żyła łokciowa, gdyż jest ona najlepiej widoczna. Przed planowanym oznaczeniem stężenia kortyzolu we krwi pacjent powinien unikać wysiłku fizycznego oraz sytuacji stresowych.

Kortyzol – norma w badaniu krwi

Norma kortyzolu dla dorosłych zależna jest od pory dnia i przedstawia się następująco:

• godzina 8:00 – południe – 5–25 μg/dl,
• południe – godzina 20:00 – 5–15 μg/dl,
• godzina 20:00 – godzina 8:00 – 010 μg/dl.

W warunkach fizjologicznych stężenie kortyzolu oznaczanego w godzinach wieczornych jest mniejszy o około 50% od poziomu oznaczanego w godzinach rannych.

Kortyzol – wyniki – co oznacza niski i podwyższony kortyzol?

Niski kortyzol – co to znaczy?

Obniżony (za niski) kortyzol we krwi pobranego w godzinach rannych jest poniżej 5 μg/dl i równocześnie występuje duże stężenie badanego we krwi ACTH (hormon ten pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortyzolu) może sugerować chorobę Addisona (niedoczynność nadnerczy), jednak wymagana jest dalsza diagnostyka.

Podwyższony i wysoki kortyzol – o czym świadczy?

Jeśli wynik pomiaru stężenia hormonu rano wynosi powyżej 5 μg/dl (wysoki kortyzol) i zostaje zniesiony dobowy rytm jego wydzielania, wskazana jest dalsza diagnostyka w kierunku nadczynności nadnerczy – zespołu Cushinga.