Antykoncepcja hormonalna – rodzaje i zasady działania

Czym jest antykoncepcja hormonalna?

Słowo antykoncepcja oznacza zapobieganie poczęciu. Jej celem jest niedopuszczenie do zapłodnienia komórki jajowej oraz jej zagnieżdżenia się. Preparaty antykoncepcyjne zawierają syntetyczne odpowiedniki estrogenu oraz progesteronu .

Wskaźnik Pearla — co to takiego?

Wskaźnik Pearla podaje prawdopodobieństwo zajścia w ciążę przy odpowiednim stosowaniu danej metody zabezpieczenia. Im niższą wartość osiąga, tym bardziej skuteczna jest dana metoda antykoncepcji.

Skuteczne działanie antykoncepcji hormonalnej potwierdza wskaźnik Pearla, który w żadnej metodzie hormonalnej nie przekracza 1%. Ostateczna skuteczność antykoncepcji hormonalnej zależy od przestrzegania zaleceń przez kobietę, a także wpływu czynników zewnętrznych.

Przeczytaj: Antykoncepcja bez estrogenu

Jak działa antykoncepcja hormonalna?

Zasady działania antykoncepcji hormonalnej opierają się na: zatrzymaniu owulacji, zagęszczeniu śluzu szyjki macicy oraz ograniczeniu wzrostu endometrium, czyli błony śluzowej jamy macicy.

Wprowadzanie do organizmu sztucznych hormonów powoduje uśpienie pracy jajników, które przestają uwalniać komórki jajowe. Ponadto dochodzi do zagęszczenia śluzu szyjki macicy, który uniemożliwia plemnikom poruszanie się i zatrzymuje je w śluzie. Po odstawieniu antykoncepcji hormonalnej płodność powraca.

Przeciwwskazania do stosowania antykoncepcji hormonalnej

W zależności od składu preparatów, przeciwwskazania będą nieco inne. Do ogólnych zalicza się m.in.:

• ciążę,
• nowotwory piersi,
• choroby układu krążenia, np. zakrzepica żylna,
• cukrzycę ze zmianami naczyniowymi,
• wysokie nadciśnienie tętnicze,
• wiek powyżej 35 lat,
• palenie dużej ilości papierosów (powyżej 15 dziennie),
• długotrwałe unieruchomienie,
• trombofilię.

Co trzeba zrobić przed rozpoczęciem terapii hormonalnej?

Niezwykle ważne jest, aby lekarz dobrał antykoncepcję hormonalną, odpowiednią do indywidualnych preferencji oraz stanu zdrowia pacjentki. W tym celu kobieta powinna zgłosić się do ginekologa na badania: podmiotowe, ginekologiczne, USG dopochwowe, a także wykonać badanie piersi oraz cytologię. Ważny jest także pomiar ciśnienia, w celu wykluczenia nadciśnienia.

Badania u kobiet stosujących antykoncepcję hormonalną powinny być wykonywane raz do roku. Wyjątkiem jest cytologia, którą zazwyczaj wykonuje się co 3 lata. Należy także kontrolować enzymy wątrobowe.

Warto wiedzieć: Czy przy wkładce wewnątrzmacicznej można używać tamponów kubeczka?

Metody antykoncepcji hormonalnej

Obecnie dostępnych jest wiele metod antykoncepcji hormonalnej, czyli sposobów zapobiegania ciąży. Rodzaje antykoncepcji hormonalnej można podzielić na krótko-, średnio- i długoterminowe.

Do pierwszej grupy należą doustne tabletki antykoncepcyjne jedno- i dwuskładnikowe oraz plastry antykoncepcyjne. Średni czas działania mają: pierścień dopochwowy i zastrzyk antykoncepcyjny. Najdłużej i najskuteczniej działają implanty oraz domaciczna wkładka hormonalna.

Istnieje jeszcze jeden rodzaj antykoncepcji, nazywanej awaryjną, która działa, jeśli przyjmie się ją do 72h po odbytym, niezabezpieczonym stosunku płciowym.

Tabletki antykoncepcyjne

Pigułki antykoncepcyjne można podzielić na jedno- i dwuskładnikowe, a także na jedno-, dwu- i trójfazowe. Należy je przyjmować codziennie, w zależności od rodzaju z przerwą albo bez przerwy. To metoda odwracalna, co oznacza, że płodność wraca po odstawieniu tabletek.

Tabletki antykoncepcyjne jednoskładnikowe, zwane minipigułkami zawierają tylko jeden składnik hormonalny — progestagen, czyli syntetyczny odpowiednik progesteronu. Zasada ich działania opiera się na zagęszczeniu śluzu, przez co uniemożliwiają ruchliwość plemników. Te doustne środki antykoncepcyjne są polecane szczególnie grupom kobiet, które ze względów zdrowotnych nie mogą stosować antykoncepcji dwuskładnikowej.

Tabletki dwuskładnikowe zawierają dwa składniki hormonalne: estrogen i progestagen. Dwuskładnikowa antykoncepcja hormonalna działa na zasadzie hamowania jajeczkowania i zagęszczenia śluzu. Doustne tabletki antykoncepcyjne dwuskładnikowe mogą być stosowane pod warunkiem wykluczenia wszelkich przeciwwskazań.

Skuteczność tabletek antykoncepcyjnych jest wysoka i wynosi ponad 99%. Jednak trzeba zdawać sobie sprawę, że nieregularne lub niepoprawne przyjmowanie tabletek antykoncepcyjnych obniża ich skuteczność. Już w przypadku pominięcia jednej tabletki konieczne jest stosowanie dodatkowej formy zabezpieczenia.

Implanty antykoncepcyjne

Należą do metod jednoskładnikowych. To pręciki o wymiarach 4 cm długości x 2 mm grubości. Umieszcza się je pod skórą wewnętrznej części ramienia pacjentki. Są skuteczne przez 3 lata po wszczepieniu. Ich zaletą jest wyeliminowanie problemu bolesnych miesiączek.

Wkładki domaciczne

Spirale hormonalne należą do metod jednoskładnikowych, które działają lokalnie. Mają postać niewielkich przedmiotów w kształcie liter T lub S. Umieszcza je ginekolog w jamie macicy na czas od 3 do 5 lat. Jej działanie i umiejscowienie trzeba jednak kontrolować, najpierw przez USG, a następnie samodzielnie.

Plastry antykoncepcyjne

Należą do metod dwuskładnikowych. Stosuje się je raz na siedem dni. Uwalniają hormony, które przez skórę dostają się do krwiobiegu. Po trzech tygodniach stosowania robi się tygodniową przerwę.

Zastrzyki hormonalne

Zastrzyki antykoncepcyjne należą do metod jednoskładnikowych. Są wygodne w stosowaniu, ze względu na brak potrzeby częstej aplikacji hormonów. Wystarczy wykonać zastrzyk co 3 miesiące. Ich wadą jest to, że nie da się ich usunąć z organizmu w razie złej tolerancji składników.

Krążki dopochwowe

Pierścienie dopochwowe należą do metod dwuskładnikowych i mają formę elastycznych krążków o średnicy 5 cm. Taki pierścień umieszcza się w pochwie raz na 21 dni, po czym robi się 7-dniową przerwę. W przypadku chęci uniknięcia sztucznego krwawienia można nie robić przerwy w stosowaniu krążków.

Jaki jest wpływ antykoncepcji hormonalnej na organizm?

Stosowanie antykoncepcji hormonalnej ma wpływ na organizmy kobiet, choć nieustannie dąży się do tego, aby był on jak najmniejszy.

Skutki uboczne antykoncepcji hormonalnej

Działania niepożądane obejmują m.in.:

• złe samopoczucie, nudności i wymioty;
• spadek libido, nieregularne krwawienia oraz przebarwienia skóry;
• układ krwionośny, gdzie mogą wywoływać: zaburzenia układu krzepnięcia, zakrzepicę żylną czy wzrost poziomu złego cholesterolu;
• nowotworzenie w obrębie gruczołu sutkowego oraz szyjki macicy.

Ile kosztuje antykoncepcja hormonalna?

Koszt antykoncepcji hormonalnej zależy od wybranej metody zapobiegania ciąży. W przypadku sposobów, które wymagają ciągłego przyjmowania, czyli np. tabletek antykoncepcyjnych należy liczyć się z obciążeniem od 20 do 50 zł miesięcznie. Metody długoterminowe, takie jak implant antykoncepcyjny to wydatek rzędu 1000-1300 zł, jednak wystarcza on aż na 3 lata ochrony.