Trądzik a łojotok

Trądzik a gruczoły łojowe

Trądzik to najczęstsza choroba skóry. Stanowi właściwie nieodłączny element okresu dojrzewania, a zdarza się, że występuje też u osób dorosłych. Lokalizuje się w okolicach o największym zagęszczeniu gruczołów łojowych, czyli na twarzy, plecach, klatce piersiowej oraz pośladkach. Przede wszystkim jednak najbardziej nasilone i problematyczne zmiany znajdują się na twarzy, w tzw. strefie T – na czole, nosie i brodzie. Dla nastolatków wygląd jest bardzo istotny, dlatego trądzik staje się jest dla nich poważnym problemem. Chociaż dotyczy skóry, ma ogromny wpływ na psychikę młodego człowieka, postrzeganie siebie oraz samopoczucie. Trądzik jest spowodowany licznymi czynnikami; do najważniejszych zalicza się nadaktywność gruczołów łojowych, keratynizację przewodów wyprowadzających tych gruczołów oraz nadkażenie bakterią Propionibacterium acnes .

Przeczytaj: Krostki na twarzy – co może je powodować?

Determinują go głównie zaburzenia i wahania hormonalne, charakterystyczne przede wszystkim dla okresu dojrzewania. Podwyższone stężenia androgenów mają największy wpływ na aktywność gruczołów łojowych. Spowodowany tym łojotok jest najważniejszą przyczyną trądziku, dlatego jego leczenie opiera się w dużej mierze na normalizacji pracy gruczołów łojowych.

To też może Cię zainteresować: Co może być przyczyną pojawienia się krost na głowie?

Gruczoł łojowy i jego funkcja

Gruczoły łojowe odpowiadają za właściwe natłuszczenie skóry, spełniają funkcję ochronną i antybakteryjną. Prawidłowa wydzielina gruczołów łojowych jest bowiem jałowa, pozbawiona bakterii. Są gruczołami wydzielania zewnętrznego, łój krótkimi przewodami dostaje się prosto na powierzchnię skóry. Gdy ilość wydzieliny w komórkach ją produkujących (sebocytach) jest duża, dochodzi do wydzielenia całej komórki do przewodu gruczołu łojowego. W miejscu złuszczonej komórki pojawia się następna, powstająca na drodze podziałów komórkowych. Dalej cykl się powtarza. Gruczoły łojowe uchodzą zawsze do mieszka włosowego, warunkują jego odpowiednie natłuszczenie. Razem z włosem stanowią tzw. jednostkę łojowo-włosową. Przewody gruczołów wyścielone są nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, zbudowanym z komórek – korneocytów. Fizjologicznie ulegają one złuszczeniu do przewodu, stanowiąc składnik wydzieliny łojowej.

Czy łojotok powoduje trądzik?

U osób z trądzikiem występuje nadmierna, nieprawidłowa keratynizacja (rogowacenie), prowadząca do gromadzenia się korneocytów w świetle przewodu gruczołu. Ich zaczopowanie hamuje naturalne opróżnianie mieszków, co przyczynia się do powstawania zaskórników i predysponuje do rozwoju stanu zapalnego. Zaobserwowano też, że gruczoły osób z trądzikiem cechują się inną budową. Liczba zrazików, wchodzących w skład części produkującej łój, jest zwiększona. Za to zjawisko prawdopodobnie odpowiedzialne są hormony męskie – androgeny. Najważniejszymi, biorącymi udział w aktywacji gruczołów łojowych są siarczan dehydroepiandrosteronu (produkowany u obu płci przez nadnercza) oraz testosteron i jego najbardziej aktywna postać – dihydrotestosteron. Dwa ostatnie, chociaż należą do hormonów męskich, w niewielkich ilościach produkowane są też w organizmie kobiety. Łojotok i nadmierne owłosienie to wynik działania przede wszystkim dihydrotestosteronu, powstającego z testosteronu dzięki działaniu enzymu – 5alfa-reduktazie. Jej wysoką aktywność stwierdzono u osób z silnym trądzikiem oraz nadmiernym owłosieniem, także u kobiet.

Oprócz przerostu gruczołów łojowych oraz niewłaściwej keratynizacji ich przewodów czynnikiem przyczyniającym się do powstawania trądziku jest kolonizacja gruczołów przez bakterie. Na pierwszym miejscu wymienia się Propionibacterium acnes, ale „trądzikotwórcze” wydają się też gronkowce Staphylococcus epidermidis oraz drożdżak Pityrosporum ovale.

Bakterie produkują czynniki prozapalne, nasilają obrzęk zmian skórnych oraz powstawanie krost ropnych. Wydzielane przez nie enzymy hydrolityczne niszczą ściany gruczołów łojowych, doprowadzając do ich zlewania się – powstawania przetok i cyst.

Leczenie łojotoku

Główna przyczyna łojotoku to wysoki poziom androgenów. U kobiet nie jest to pożądana cecha, dlatego, w przeciwieństwie do mężczyzn, można zastosować leczenie hormonalne. Terapia polega na stosowaniu antyandrogenu (samego lub w połączeniu z estrogenami) lub doustnej antykoncepcji hormonalnej. Estrogeny obniżają poziom testosteronu, m.in. przez hamowanie przekształcania estrogenów naturalnych do testosteronu w jajnikach. Estrogeny podwyższają też poziom białek wiążących hormony płciowe – SHBG, dlatego spada poziom wolnego, niezwiązanego testosteronu we krwi. Warto wspomnieć, że tylko wolna postać hormonu jest aktywna.

Jak pozbyć się trądziku? Regularne złuszczanie skóry normalizuje rogowacenie przewodów gruczołów łojowych, co znacznie poprawia wygląd skóry. Do skutecznych leków o działaniu złuszczającym zalicza się nadtlenek benzoilu, retinoidy miejscowe i kwas azalainowy. Stanowią one wspomagające leczenie łojotoku jako element terapii skojarzonej z innymi lekami przeciwtrądzikowymi.

Eliminację bakterii zasiedlających skórę i gruczoły łojowe zapewniają antybiotyki. Można je używać w postaci leczenia miejscowego – maści, żeli i roztworów na skórę oraz ogólnego – tabletek doustnych. W przypadku trądziku zaleca się stosowanie erytromycyny, jej cyklicznego cytrynianu, a także tetracyklin. Skuteczne są też antybiotyki celowane na bakterie beztlenowe – klindamycyna i metronidazol.

Lekiem, który działa złuszczająco, minimalizuje łojotok i stan zapalny, a przez to pośrednio przyczynia się do eliminacji bakterii, jest izotretinoina. Jest najbardziej skutecznym z leków stosowanych w terapii przeciwtrądzikowej, jednak minusem jest jego cena oraz możliwe skutki uboczne. Należą do nich trudne do uniknięcia silne złuszczanie oraz nadwrażliwość skóry na światło słoneczne. Podczas terapii należy też zadbać o ochronę oczu przed promieniami słonecznymi, gdyż spojówki także narażone są na ich niekorzystne działanie. Trzeba kontrolować poziom cholesterolu, trójglicerydów i enzymów wątrobowych, ponieważ izotretioina może zaburzać procesy metaboliczne. Bardzo ważna jest też skuteczna antykoncepcja w czasie terapii oraz do 3 miesięcy po jej zakończeniu. Wykazano, że lek ten może uszkadzać płód i powodować ciężkie wady rozwojowe. Sumienne stosowanie się do wybranego przez dermatologa schematu leczenia w większości przypadków prowadzi do sukcesu terapeutycznego.

Skuteczne w walce z trądzikiem są tabletki na trądzik, zawierające w swoim składzie m.in. wyciąg z fiołka trójbarwnego, wyciąg z korzenia mniszka lekarskiego, laktoferynę, cynk. Mają one działanie oczyszczające, zapewniają zdrowy wygląd skóry.