Trądzik a hormony – schorzenia endokrynologiczne objawiające się trądzikiem hormonalnym

Trądzik a hormony

Patogeneza trądziku jest wieloczynnikowa. Uważa się, że ma on podłoże genetyczne, sprzyjają mu zaburzenia hormonalne, nadmierne wydzielanie łoju i rogowacenie gruczołów łojowych. Ważnym czynnikiem jest też kolonizacja skóry i mieszków włosowych przez bakterie, które zaostrzają trądzik i nasilają stan zapalny. Powodują one trądzik ropowiczy, zwiększają ilość krost i grudek. Powstawaniu trądziku sprzyja niewłaściwa higiena, blokowanie gruczołów przez zalegające zanieczyszczenia, martwy naskórek czy ciężki makijaż. Trądzik przede wszystkim jest chorobą skóry, która dotyka osoby w okresie dojrzewania. Główną jego przyczyną jest bowiem rozchwiana gospodarka hormonalna, którą często określa się mianem „burzy hormonów”.

Nadmiar hormonów steroidowych, przede wszystkim androgenów, ale też glikokortykosteroidów produkowanych przez nadnercza, stymuluje gruczoły łojowe, co prowadzi do łojotoku.

Zaburzenia endokrynologiczne, takie jak:

• zespół policystycznych jajników,
• nieklasyczny przerost nadnerczy,
• zespół Cushinga,
• guzy produkujące androgeny,

mogą manifestować się w postaci trądziku opornego na leczenie.

To też może Cię zainteresować: Co oznacza ból czubka głowy?

Trądzik a policystyczne jajniki

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to najczęstsza endokrynopatia dziewcząt i kobiet w wieku rozrodczym. Według kryteriów rozpoznania, opracowanych w 2004 roku w Rotterdamie, składają się na niego minimum 2 z 3 cech:

• obraz policystycznych jajników w obrazie ultrasonograficznym,
• zaburzenia miesiączkowania i owulacji o charakterze rzadkich miesiączek,
• objawy hiperandrogenizacji i/lub hiperandrogenemia (podwyższone stężenie androgenów we krwi).

Przeczytaj: Krostki na twarzy – co może je powodować?

Objawy PCOS

Hiperandrogenizacja przejawia się:

• ciężkim trądzikiem, nie tylko na twarzy, ale także plecach i dekolcie,
• nadmiernym owłosieniem,
• zaawansowanych sytuacjach łysieniem typu męskiego.

Owłosienie pojawia się w miejscach androgenozależnych – brodzie, górnej wardze, plecach, klatce piersiowej i brzuchu. Jest to tzw. hirsutyzm, którego nasilenie ocenia się w skali Ferrimana-Gallawaya.

Leczenie zespołu policystycznych jajników

PCOS związany jest też z zaburzeniami metaboliczymi, takimi jak otyłość, hiperlipidemia i insulinooporność. Wyrównanie gospodarki hormonalnej i utrata masy ciała przez pacjentki zwykle skutkuje poprawą cery i zmniejszeniem owłosienia.

Z tych powodów trądzik w zespole policystycznych jajników nie powinien być leczony wyłącznie typowymi preparatami do leczenia trądziku pospolitego. Podłożem problemów z cerą jest zaburzenie gospodarki hormonalnej, więc należy leczyć przyczynowo, a nie objawowo. Terapia hormonalna przywracająca odpowiednie proporcje androgenów i estrogenów uwalnia od uciążliwego trądziku.

Trądzik a hormony wywołane przerostem nadnerczy

Drugim co do częstości schorzeniem endokrynologicznym, które wywołuje objawy hiperandrogenizmu u kobiet i skutkuje ciężkim do leczenia trądzikiem, jest nieklasyczny przerost nadnerczy. Trądzik w przeroście nadnerczy ujawniają się głównie w wieku nastoletnim. Polega on na defekcie enzymatycznym, w wyniku czego nadnercza nie produkują prawidłowo wszystkich hormonów. Dochodzi do nadmiernego wydzielania nadnerczowych hormonów płciowych, a upośledzona jest produkcja pozostałych hormonów – kortyzolu i aldosteronu.

Objawy nieklasycznego przerostu nadnerczy

Objawy kliniczne są dość podobne do tych, które występują w zespole PCOS. Rozpoznanie ułatwia oznaczanie hormonów. W przypadku nieklasycznego przerostu nadnerczy podwyższeniu ulega poziom 17-hydroksyprogesteronu. W zespole policystycznych jajników dominuje podwyższony poziom LH oraz wysokie stężenia testosteronu. Obraz jajników w USG jest również odmienny.

Leczenie trądziku spowodowanego hormonami w wyniku przerostu nadnerczy

Leczenie hiperandrogenizacji, w tym trądziku, również wiąże się z wyrównaniem poziomu hormonów. Leczenie trądziku w przeroście nadnerczy polega na podawaniu niewielkich dawek glikokortykosteroidów, co ma hamować oś podwzgórze-przysadka-nadnercza i skutkować obniżoną produkcją androgenów przez nadnercza.

Zespół Cushinga: hormony a trądzik

W przypadku zespołu Cushinga mamy do czynienia z nadmierną produkcją glikokortykosteroidów przez nadnercza. Główną przyczyną są przede wszystkim gruczolaki nadnerczy – łagodne nowotwory wydzielające duże ilości tego hormonu oraz gruczolaki przysadki mózgowej. Gruczolaki te stymulują nadmiernie korę nadnerczy do produkcji hormonów sterydowych poprzez pozbawione kontroli wydzielanie ACTH.

Objawy zespołu Cushinga

Objawy zespołu Cushinga są uciążliwe, a nawet niebezpieczne. Nadmiar glikokortykosteroidów doprowadza do:

• nadciśnienia tętniczego,
• otyłości brzusznej,
• zwiększonej podatności na rozwój cukrzycy,
• osteoporozy,
• zaników mięśniowych,
• problemów okulistycznych (zaćma, jaskra),
• problemów dermatologicznych (trądzik, ścieńczenie skory oraz żywo czerwone, rozległe rozstępy skórne na brzuchu i udach).

Trądzik w zespole Cushinga pojawia się na twarzy, ale też na plecach i klatce piersiowej. Nadmiar hormonów nadnerczowych zaburza pracę osi podwgórze-przysadka-gonady (jądra lub jajniki). Stąd szybka manifestacja i łatwiejsza diagnoza u kobiet. Zaburzenia miesiączkowania, łojotok, trądzik, nadmierne owłosienie u pacjentek skłania do wnikliwej analizy przyczyny tych objawów.

Zespół Cushinga może być też jatrogenny – wynikać z przyjmowania zbyt dużych dawek hormonów steroidowych. Dlatego pacjenci przyjmujący je na stałe w wyniku np. chorób reumatologicznych, onkologicznych czy immunologicznych powinni być bacznie obserwowani pod kątem ewentualnych powikłań.

Jak w przypadku trądziku czy w innych schorzeniach endokrynologicznych, tak i w zespole Cushinga dąży się do wyrównania gospodarki hormonalnej i leczenia przyczyny trądziku, a nie tylko samych objawów – zmian skórnych.

Guzy produkujące androgeny – hormony wywołujące trądzik

Kolejną, na szczęście rzadką przyczyną hiperandrogenizacji, a tym samym m.in. trądziku u kobiet, są nowotwory jajnika wydzielające androgeny. Nowotwory te mogą produkować też inne hormony, jednak najbardziej widoczne są objawy związane z nadprodukcją androgenów. Wywołują one:

• trądzik,
• łysienie typu męskiego (na skroniach i czubku głowy),
• hirsutyzm.

Leczenie polega zwykle na usunięciu przydatku, gdyż zdarza się, że guz złośliwieje.

Ziarniszczak

Ziarniszczak to guz, który dominuje wśród kobiet w wieku pomenopauzalnym. Powoduje:

• bóle i powiększenie obwodu brzucha,
• zaburzenia oddawania moczu,
• rzadziej wysięk w otrzewnej.

Jest to nowotwór aktywny hormonalnie, powoduje nieregularne miesiączki, a u pań po menopauzie – nagłe wystąpienie krwawienia z jamy macicy. Objawy nadmiaru hormonów męskich najczęściej jednak rozpoznaje się u młodych dziewcząt, ponieważ może powodować przedwczesne rzekome dojrzewanie. Składa się na nie przede wszystkim pojawienie się owłosienia na ciele oraz trądzik.

Androblastoma

Niezwykle rzadkimi nowotworami są guzy zwane androblastoma, natomiast prawie zawsze wywołują one objawy hiperandrogenizacji. To nowotwory złośliwe, które występują najczęściej u kobiet młodych, około 20.-30. roku życia. Wymagają one leczenia operacyjnego – usunięcia jajników, a czasem też macicy.

W przypadku guzów jajnika trądzik to jedynie jeden z mniej istotnych objawów, jednak czasem, gdy nie reaguje na typowe leczenie, skłania do dalszej diagnostyki. Tym samym może pomóc w postawieniu rozpoznania.