Trądzik pospolity – jak rozpoznać?

Trądzik pospolity

Trądzik pospolity, zwany też trądzikiem zwykłym, to najczęstsza choroba skóry. Choć przez wielu jest uznawana jako defekt kosmetyczny i nieszkodliwa przypadłość wieku dojrzewania, dla osób, których dotyczy, stanowi poważny problem. Coraz częściej obserwuje się pojawianie trądziku nie tylko u nastolatków; zmiany skórne mogą utrzymywać się, a nawet powstawać de novo u osób dorosłych. Trądzik pospolity, jak i inne choroby o manifestacji skórnej, silnie oddziałują na psychikę chorego, wpływają na jego samopoczucie, pewność siebie, relacje towarzyskie.

Udowodniono, że osoby dotknięte tym schorzeniem mają obniżona samoocenę, a w najcięższych przypadkach nawet depresję. Przyczyny powstawania zmian skórnych są złożone, ale na szczęście dobrze poznane. Umożliwia to kompleksowe i skuteczne leczenie. Terapia trądziku jest zwykle długotrwała, a efekt terapeutyczny jest składową cierpliwości i systematyczności pacjenta oraz dobrze dobranych preparatów. Istnieje wiele leków i produktów używanych w leczeniu tej przykrej dermatozy, a stosowanie się do zaleceń lekarza pozwala na szybsze i skuteczniejsze uporanie się ze wstydliwym problemem.

Przeczytaj też: Co oznaczają grudki i krosty na języku?

Dlaczego rozwija się trądzik?

Mechanizm powstawania zmian skórnych w trądziku jest złożony. Składa się na niego zarówno nadmierne wydzielanie łoju przez gruczoły łojowe, ale także ich nasilone rogowacenie, które skutkuje powstawaniem tzw. zaskórników. Przyczyną obu tych zjawisk jest m.in. nasilona aktywność hormonów płciowych, która wzmaga się w okresie dojrzewania. Właśnie to rozchwianie hormonalne w tym wieku powoduje, że trądzik dotyka głównie osoby nastoletnie. Głównym sprawcą jest hormon męski, zwany dihydrotestosteronem, który produkowany jest także w organizmie dziewcząt, jednak w znacznie mniejszym stężeniu.

Trądzik ma podłoże genetyczne, występuje rodzinnie. Duże problemy skórne u rodziców i dziadków sugerują, że dzieci również będą się borykać z nasilonym trądzikiem. W powstawaniu stanu zapalnego, krost i grudek biorą udział również bakterie kolonizujące skórę, przede wszystkim Propionibacterium acnes. Ich eradykacja przez antybiotyki znacząco poprawia wygląd skóry.

Przyczyna trądziku może być też jatrogenna – wynikać z przyjmowanych leków. Do zmian trądzikowych mogą doprowadzać szeroko stosowane glikokortykosteroidy, ale także hormony anaboliczne, niektóre leki przeciwdepresyjne i przeciwpadaczkowe.

Przeczytaj też: Mydło z Aleppo – jakie ma właściwości?

Postaci trądziku oraz rodzaje wykwitów skórnych

Do charakterystycznych zmian skórnych zaliczamy grudki, krosty, cysty i torbiele ropne. Są to wykwity zapalne. Do niezapalnych należą zaskórniki, wśród których występują zaskórniki otwarte i zamknięte. Ze względu na dominację tych zmian trądzik może manifestować się jako trądzik zaskórnikowy, grudkowo-krostkowy oraz ropowiczy. Każda z postaci może przebiegać w formie łagodnej lub ciężkiej, co wpływa na rodzaj podjętego leczenia. Zmiany rozsiane, zaawansowane, obejmujące nie tylko twarz, ale także klatkę piersiową, plecy czy pośladki, wymagają terapii skojarzonej – miejscowej i ogólnej (lekami doustnymi). Należy do nich tzw. trądzik piorunujący, który występuje głownie u chłopców. Charakteryzuje się zmianami krwotocznymi, gorączką, bólami stawów i martwicą kości. W przypadku trądziku miernie nasilonego wystarczy leczenie preparatami o działaniu miejscowym.

Czytaj również: Torbiel krwotoczna – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie torbieli krwotocznej jajnika

Różnicowanie zmian

Trądzik zwyczajny (pospolity) należy różnicować z trądzikiem różowatym. Ten drugi występuje najczęściej u kobiet w wieku 30-50 lat, a zmiany ograniczone są do centralnej części twarzy (czoło, nos, broda). Zmiany skórne charakterystyczne dla tej postaci to teleangiektazje (rozszerzenia naczyń), które nadają twarzy zaczerwienione zabarwienie oraz rumień i grudki. Co odróżnia ten rodzaj trądziku od trądziku pospolitego, to fakt, że w przypadku trądziku różowatego nie mamy do czynienia z zaskórnikami.

Trądzik trzeba różnicować też z alergią kontaktową, szczególnie, jeżeli dominują grudki, a także z prosakami, zakażeniem drożdżakowym skóry, zapaleniem mieszków włosowych oraz – w przypadku niemowląt – z potówkami. W wykluczeniu zakażenia grzybiczego pomocne będą badania mikrobiologiczne, natomiast brak zaskórników i krost wykluczy zapalenie mieszków.

Leczenie miejscowe

W przypadku łagodnego trądziku leczenie zaczyna się od terapii miejscowej. Żadna terapia nie będzie skuteczna bez właściwej higieny i systematycznego przyjmowania leków. Do mycia skóry trądzikowej zaleca się delikatne środki myjące, które nie wysuszą cery. Nadmierne i zbyt częste usuwanie sebum może spowodować nadreaktywność gruczołów łojowych, które w ten sposób będą chciały natłuścić przesuszoną skórę.

W związku z tym, że ważnym czynnikiem rozwoju trądziku jest nadmierna keratynizacja przewodów gruczołów łojowych, istotne jest regularne złuszczanie martwego naskórka. Mogą pomóc w tym zarówno produkty drogeryjne i wszelkiego rodzaju peelingi, ale także preparaty farmaceutyczne. Skutecznym lekiem złuszczającym jest kwas azalainowy, który dodatkowo zmniejsza stan zapalny skóry, jak i nadtlenek benzoilu. Trzeba zaznaczyć, że jest to jednak tylko leczenie wspomagające, mało skuteczne w monoterapii.

Do najsilniejszych leków o działaniu keratolitycznym, które można stosować miejscowo, należą retinoidy. Wśród nich najczęściej używany jest adapalen i tazaroten. Leki te ułatwiają usuwanie wydzieliny z gruczołów łojowych, hamują rozwój zaskórników, a pośrednio bakterii. Minusem wszystkich środków złuszczających jest nadmierne wysuszenie skóry i jej nadwrażliwość na promienie słoneczne. Dlatego podczas kuracji warto zaopatrzyć się w dobry krem nawilżający z blokerem UV.

Antybiotyki w leczeniu trądziku

Dużą rolę w rozwoju i nasileniu zmian trądzikowych odgrywają bakterie kolonizujące skórę. Głównie są to bakterie Propionibacterium acnes, ale też Staphycococcus epidermidis. Dlatego ich skuteczna eradykacja (eliminacja) przy pomocy antybiotyków znacząco poprawia wygląd cery. Wymienione bakterie są beztlenowcami, dlatego najlepszymi lekami są w tym przypadku antybiotyki z grupy tetracyklin i makrolidów.

Do leczenia miejscowego wykorzystuje się żele i maści z metronidazolem lub erytromycyną. Dostępne są też preparaty w postaci roztworów na skórę. Bardziej skuteczne, jednak nie pozbawione działań ubocznych są antybiotyki przyjmowane doustnie. W tej postaci najczęściej stosuje się tetracykliny i klindamycynę. Do najczęstszych powikłań należą zaburzenia żołądkowo-jelitowe, nadwrażliwość na światło słoneczne, a także, w przypadku doustnych preparatów tetracykliny, ciemne zabarwienie języka. Mijają one po skończeniu kuracji. Podczas stosowania antybiotyków należy upewnić się, czy nie wejdą one w interakcje z innymi przyjmowanymi lekami. Leczenie antybiotykami jest niestety dość długotrwałe, a czasem po zakończeniu takiej kuracji trądzik powraca. Ma to związek z powtórnym nadkażeniem bakteryjnym bądź uzyskaną opornością bakterii na stosowane przez nas antybiotyki.

Leczenie ogólnoustrojowe

Preparatami stosowanymi doustnie w leczeniu trądziku są wymienione wyżej antybiotyki, ale także leki hormonalne i bardzo skuteczne retinoidy (przede wszystkim izotretinoina).

Leki hormonalne stosowane są u dziewcząt i kobiet, które cierpią na nasilony trądzik i łojotok oraz objawy hirsutyzmu (nadmiernego owłosienia ciała). Należą do nich głównie leki antyandrogenne – octan cyproteronu, stosowany samodzielnie lub w połączeniu z estrogenami, jak i doustne tabletki antykoncepcyjne. Te drugie nie są lekami typowo przeznaczonymi do leczenia trądziku, dlatego dermatolodzy spierają się, czy nie jest błędem przepisywanie ich tylko z przyczyn dermatologicznych. Nie do podważenia jest jednak ich pozytywny wpływ na wygląd cery i zmniejszenie cech hiperandrogenizmu.

Wreszcie bardzo skuteczna, aczkolwiek dość droga i nie pozbawiona skutków ubocznych, jest terapia izotretinoiną. Ta pochodna retinoidowa działa na wszystkie przyczyny trądziku. Zmniejsza stan zapalny, działa złuszczająco i przeciwbakteryjnie. Podczas jej stosowania należy zadbać o skuteczną antykoncepcję, ponieważ jest to lek teratogenny, mogący wywołać ciężkie wady u płodu. Skutkami ubocznymi stosowania izotretinoiny jest nadwrażliwość na światło słoneczne skóry i oczu oraz silne złuszczanie się skóry. Nieodłącznym elementem wspomagającym terapię powinny być więc kremy nawilżające z blokerem UV oraz nawilżające krople do oczu.

Leczenie trądziku jest procesem długotrwałym, wymagającym cierpliwości i systematyczności. Trzymanie się zaleceń lekarza i regularne przyjmowanie leków jest jedyną drogą do wyleczenia.