Trójglicerydy – normy, przygotowanie do badania, wyniki, obniżanie

Co to są trójglicerydy?

Trójglicerydy (triglicerydy, triglicerydy, triacyloglicerydy, TG, triacyloglicerole, tłuszcze obojętne) są związkami chemicznymi o charakterze tłuszczu (lipidów), które w pewnej ilości są obecne we krwi wszystkich osób, w tym osób zdrowych. Transportowane są między wątrobą i niemal wszystkimi komórkami ciała za pośrednictwem tzw. lipoprotein. Zaliczamy do nich chylomikrony, HDL (tzw. dobry cholesterol), LDL i VLDL (tzw. zły cholesterol, którego wysoki poziom prowadzi do odkładania się tłuszczów w ścianach naczyń i prowadzi do rozwoju miażdżycy). HDL, LDL i trójglicerydy oznaczane są w ramach lipidogramu (profilu lipidowego).

Funkcje trójglicerydów są zróżnicowane. Podobnie jak glukoza, trójglicerydy mogą być wykorzystywane przez komórki do pozyskiwania energii koniecznej we wszystkich procesach życiowych. Mogą być również składowane w tkance tłuszczowej jako rezerwa na wypadek niedoboru energii dostarczanej z zewnątrz. Część TG jest wykorzystywana do produkcji substancji podobnych do hormonów.

Poziom trójglicerydów we krwi jest zależny przede wszystkim od tego, jaka jest ilość dostarczanych trójglicerydów w diecie i uwalniania z komórek do krwi – głównie z komórek tłuszczowych. Powszechna w krajach rozwiniętych (w tym w Polsce) dieta o wysokiej zawartości tłuszczu, nadużywanie alkoholu oraz niski poziom codziennej aktywności fizycznej, usposabiają do odkładania tkanki tłuszczowej, stwarzając ryzyko przekroczenia normy trójglicerydów. Stan taki nazywamy hipertrójglicerydemią. Nierzadko towarzyszy mu wysoki poziom cholesterolu, dodatkowo zwiększając zagrożenie dla zdrowia.

To też może Cię zainteresować: Roswera – lek obniżający stężenie cholesterolu we krwi

Trójglicerydy – norma dla mężczyzn, kobiet i dzieci

Za normę trójglicerydów uznaje się poziom nieprzekraczający 150 mg/dl (jest to równoznaczne z wynikiem poniżej 1.7 mmol/l). W przypadku przekroczenia tych wartości, wynik przyporządkowany jest do jednej z następujących kategorii:

• 150 –199 mg/dl (1.7–2.3 mmol/l) – stężenie granicznie duże;
• 200–499 mg/dl (2.3–5.7 mmol/l) – stężenie duże (łagodna hipertriglicerydemia);
• 500 mg/dl (5.7 mmol/l) i powyżej – stężenie bardzo duże (ciężka hipertriglicerydemia).

Na podstawie powyższych kategorii przewidywać można ryzyko wystąpienia poszczególnych powikłań. Trójglicerydy poniżej 150 mg/dl nie wiążą się z ryzykiem choroby niedokrwiennej serca, natomiast trójglicerydy 300 czy trójglicerydy 400 to wynik wysoki, wymagający wdrożenia leczenia farmakologicznego, ponieważ zbijanie dietą postępowałoby w zbyt wolnym tempie. Bardzo wysokie trójglicerydy, nawet powyżej 1000 mg/dl wymagają wdrożenia natychmiastowego leczenia.

Wartości prawidłowe triglicerydów różnią się w przypadku dorosłych mężczyzn, kobiet i dzieci:

• 35–135 mg/dl (0,40 – 1,54 mmol/l) – norma trójglicerydów dla kobiet,
• 40–160 mg/dl (0,45 – 1,82 mmol/l) – norma trójglicerydów dla mężczyzn,
• <100 mg/dl (1,13 mmol/l) – norma trójglicerydów dla dzieci.

Na wynikach otrzymanych z laboratorium, trójglicerydy oznaczane są zwykle jako TG lub TAG.

Trójglicerydy – badanie profilu lipidowego

Podwyższony poziom trójglicerydów we krwi jest jednym z najważniejszych czynników ryzyka rozwoju tzw. chorób cywilizacyjnych – zwłaszcza chorób sercowo-naczyniowych, rozwijających się na tle miażdżycy naczyń, która doprowadzić może do zawału serca, udaru mózgu i wielu innych powikłań. Stanowi on również jedno z kryteriów rozpoznania tzw. zespołu metabolicznego. Wysokie trójglicerydy mogą być przyczyną ostrego zapalenia trzustki i stłuszczenia wątroby. Warto przy podwyższonych trójglicerydach objawy nie występują, dopóki nie nastąpi znaczny rozwój powikłań.

Hipertriglicerydemia (podwyższony poziom trójglicerydów we krwi) dotyka dużej i stale rosnącej części społeczeństwa, dlatego zaleca się regularne oznaczanie stężenia trójglicerydów w ramach profilu lipidowego.

Badanie poziomu trójglicerydów wykonać powinny wszystkie osoby po 20. roku życia, zwłaszcza obciążone czynnikami ryzyka rozwoju choroby niedokrwiennej serca. Należą do nich:

• palenie papierosów,
• nadciśnienie tętnicze (lub jego leczenie),
• przedwczesna choroba niedokrwienna serca w rodzinie (poniżej 55. roku życia u mężczyzn i 65. roku życia u kobiet),
• stwierdzona cukrzyca,
• stan przedcukrzycowy.

Norma trójglicerydów w wynikach osób bez czynników ryzyka powinna skłonić do powtarzania badania co 5 lat. W pozostałych przypadkach częstość kolejnych oznaczeń ustalana jest po konsultacji z lekarzem (zwykle zaleca się powtarzanie badania co roku, również u osób zdrowych po 40. roku życia w przypadku mężczyzn i po 50. roku życia u kobiet).

W chwili obecnej w ramach profilu lipidowego bada się tzw. cholesterol nie-HDL – to ważny element diagnostyki chorób sercowo-naczyniowych.

Kiedy badać trójglicerydy w surowicy?

Do innych wskazań do badania poziomu trójglicerydów zalicza się kontrolę rozwoju miażdżycy naczyń (w tym choroby niedokrwiennej serca), cukrzycy, otyłości i innych chorób związanych ze zwiększonym ryzykiem sercowo-naczyniowym, w celu zapobiegania powikłaniom. Jak wcześniej wspomniano, dobra kontrola poziomu trójglicerydów pozwala w takich przypadkach opóźnić rozwój powikłań.

• Badanie trójglicerydów wykonuje się w celu kontroli leczenia zaburzeń gospodarki lipidowej (tłuszczowej); w przebiegu leczenia pożądane jest obniżenie poziomu trójglicerydów, stąd oznaczanie ich stężenia jest dobrym sposobem kontroli skuteczności leczenia.
• Wskazaniem do oznaczenia TG we krwi jest podejrzenie lub rozpoznanie ostrego zapalenia trzustki, niedoczynności tarczycy, niewydolności nerek, zespołu nerczycowego. W przebiegu wymienionych chorób obserwuje się hipertriglicerydemię, stąd oznaczenie poziomu trójglicerydów może w takich przypadkach wspierać diagnostykę.
• Trójglicerydy oznacza się w przypadku diagnostyki genetycznie uwarunkowanych zaburzeń gospodarki tłuszczowej. Jeżeli podejrzewa się rodzinną postać dyslipidemii (zaburzeń w profilu lipidowym, w tym związanych z trójglicerydami powyżej normy). Badanie może zostać wykonane u członków rodziny w celu wczesnego rozpoznania.

Badanie trójglicerydów – jak się przygotować?

Badanie poziomu trójglicerydów wykonywane jest przez analizę automatyczną próbki krwi pobranej zwykle przez nakłucie żyły w okolicy dołu łokciowego. W celu zapewnienia miarodajnych wyników, wymagane jest odpowiednie przygotowanie. Ważne jest, aby badanie zostało wykonane na czczo, po upływie 12–14 (wg niektórych zaleceń nawet 16) godzin od ostatniego posiłku. W tym czasie dozwolone jest picie czystej wody.

Badanie trójglicerydów po alkoholu wypitym na kilka godzin przed testem nie przyniesie miarodajnych wyników, dlatego należy zrezygnować z niego przynajmniej na dobę wcześniej. W ciągu kilku dni przed badaniem krwi na trójglicerydy nie należy modyfikować diety, należy jednak unikać spożywania bardzo tłustych pokarmów. Trzeba również poinformować lekarza o wszystkich przyjmowanych lekach, gdyż wiele z nich wpływa na metabolizm tłuszczów oraz o aktualnych chorobach (zwłaszcza związanych z zaburzeniami krzepnięcia). W przypadku nosicielstwa patogenów przenoszonych drogą krwi – np. wirusów HIV, HBV lub HCV – poinformowanie o tym fakcie personelu laboratorium pozwoli zachować odpowiednie środki bezpieczeństwa.

Pobranie próbki odbywa się przez nakłucie żyły po uprzednim założeniu na ramię stazy oraz odkażeniu miejsca wkłucia. Krew pobierana jest do probówki. Po wyciągnięciu igły, miejsce wkłucia należy uciskać przez kilka minut. Pozwoli to zapobiec krwawieniu.

Badanie trójglicerydów w domu może odbyć się przy pomocy niewielkich urządzeń przypominających glukometry. Domowe badanie trójglicerydów może dać jednak niedokładne wyniki, zwłaszcza gdy test nie jest poprzedzony odpowiednim przygotowaniem.

Wysokie trójglicerydy – przyczyny przekroczenia normy

Przyczyną hipertriglicerydemii jest najczęściej:

• nieprawidłowa dieta (zbyt duża podaż energii i wysoki udział tłuszczów nasyconych),
• zbyt mała aktywność fizyczna,
• otyłość.

Wśród innych przyczyn wysokich trójglicerydów wyróżnia się:

• palenie papierosów,
• nadmierne spożywanie alkoholu,
• cukrzycę typu 2,
• choroby nerek,
• niedoczynność tarczycy,
• zaburzenia genetyczne.

Fałszywe wyniki lipidogramu uzyskuje się w przypadku niezachowania warunków badania (zwłaszcza wymaganej przerwy od ostatniego posiłku) oraz w wyniku wpływu leków. Na poziom tłuszczów wpływają zwłaszcza kortykosteroidy, leki stosowane w infekcji wirusem HIV, β-blokery i estrogeny.

Trójglicerydy podwyższone i niskie – co to znaczy?

Prawidłowy poziom trójglicerydów interpretuje się jako brak zaburzeń w zakresie ich metabolizmu. Należy jednak mieć na uwadze, że bardzo niskie trójglicerydy mogą być objawem stanów zaburzonego wchłaniania z przewodu pokarmowego, nadczynności tarczycy. Trójglicerydy poniżej normy bywają również skutkiem niedożywienia i wyniszczenia – np. w przebiegu nowotworów, a także rzadkich chorób wrodzonych.

Podwyższone trójglicerydy nazywamy hipertriglicerydemią. W szerszym ujęciu jest to jeden z typów hiperlipidemii. W interpretacji hipertriglicerydemii znaczenie mają stopień podwyższenia poziomu triglicerydów oraz zmiany pozostałych parametrów profilu lipidowego.

Wysokie trójglicerydy mogą wskazywać na insulinooporność, która jest charakterystyczna dla cukrzycy typu drugiego i stanu przedcukrzycowego. Stanowi on również jedno z kryteriów rozpoznania zespołu metabolicznego. Wiąże się z podwyższonym ryzykiem wystąpienia incydentów sercowo-naczyniowych (w tym zawału serca), wskutek przyspieszania rozwoju miażdżycy. Wartości spełniające to kryterium wiążą się ze znacznym ryzykiem ostrego zapalenia trzustki (jest to stan zagrożenia życia). Jeśli przekraczają 1000 mg/dl, wymagają natychmiastowego podjęcia leczenia.

Leczenie zbyt wysokich trójglicerydów warto rozpocząć od modyfikacji stylu życia, zmiany diety, zwiększeniu aktywności fizycznej, ograniczenia alkoholu. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości w wynikach badań szczególnie ważna jest współpraca z lekarzem.

Jak obniżyć trójglicerydy domowymi sposobami?

Za wysokie trójglicerydy można zbić w naturalny sposób, stosując odpowiednio zbilansowaną dietę. Powinniśmy zrezygnować ze schematu trzech dużych posiłków dziennie, który usposabia do objadania się. Zamiast tego zaleca się spożywanie 5–6 mniejszych posiłków w regularnych odstępach. Co jeść, żeby obniżyć poziom trójglicerydów? Podstawę diety powinny stanowić warzywa i produkty zbożowe bogate w węglowodany złożone (dla większości osób korzystna jest wysoka zawartość błonnika). Kilka razy dziennie powinniśmy spożywać owoce. W mniejszej ilości zalecane są mleko i produkty mleczne oraz ryby.

W diecie na trójglicerydy mięso powinniśmy spożywać nie częściej niż 1–2 razy w tygodniu. W przypadku wysokiego poziomu trójglicerydów zaleca się ograniczenie spożycia tłuszczu (masło, margaryny, oleje, tłuste mięso, sery, itd.), a w przypadkach ekstremalnego podwyższenia – niemalże ich wyeliminowanie. Dietę taką należy opracować w porozumieniu z lekarzem i dietetykiem. U wszystkich osób z zaburzeniami poziomu trójglicerydów i cholesterolu polecane jest zastąpienie tłuszczów nasyconych (bogate w nie są produkty wysoko przetworzone, utwardzane margaryny, ciastka i kremy, fastfood’y i wiele innych) kwasami tłuszczowymi nienasyconymi (kwasami omega-3, omega-6). Znajdują się one między innymi w oliwie z oliwek, oleju lnianym, rybach, orzechach. Korzystny wpływ na obniżenie trójglicerydów ma również obniżenie spożycia alkoholu.

Jeśli podwyższone trójglicerydy nadal się utrzymują, mimo podjętych działań, lekarz może podjąć decyzję o wprowadzeniu leków obniżających ich poziom. Jednocześnie rozpocznie diagnostykę mającą na celu wykrycie problemu stojącego za hipertriglicerydemią.