Co to jest hiperandrogenizm? Jakie daje objawy i jak leczyć nadmiar androgenów u kobiet?

Hiperandrogenizm – co to znaczy?

Hiperandrogenizm dotyczy około 5–10 proc. kobiet w wieku rozrodczym i oznacza nadmiar androgenów – męskich hormonów płciowych w organizmie. Androgeny występują zarówno u mężczyzn jak i u kobiet, lecz u kobiet w znacznie mniejszych ilościach. Gdy proporcja estrogenów do androgenów zostaje zaburzona na rzecz tych drugich, mamy do czynienia z hiperandrogenizacją.

Za produkcję męskich hormonów płciowych odpowiadają u kobiet jajniki i kora nadnerczy, u mężczyzn natomiast – jądra i kora nadnerczy. Męskie hormony płciowe pełnią rolę przede wszystkim w rozwoju męskich narządów płciowych ale są również odpowiedzialne za rozwój tzw. wtórnych cech płciowych, do których należą owłosienie łonowe, zarost u mężczyzn, męska sylwetka ciała. Ponadto, androgeny mają wpływ na popęd seksualny, wygląd skóry i włosów, ton głosu.

Nadmiar męskich hormonów płciowych u kobiet prowadzi do charakterystycznych zmian w wyglądzie – jak go rozpoznać oraz jakie stany chorobowe do niego prowadzą?

Jakie są przyczyny hiperandrogenizmu i jakim chorobom towarzyszy?

Przyczyną nadmiaru androgenów u kobiet jest między innymi ich nadprodukcja w nadnerczach, jajnikach i jądrach. Do stanów prowadzących do wzmożonej produkcji męskich hormonów płciowych należą:

• zespół policystycznych jajników – najczęstsza przyczyna, występuje u około 5 proc. kobiet w wieku rozrodczym;
• jajniki drobnopęcherzykowe;
• przerost komórek osłonki jajnika (hipertekoza);
• guzy jajnika produkujące hormony;
• nadczynność nadnerczy i guzy nadnerczy;
• inne choroby endokrynologiczne, np. choroba Cushinga, hiperprolaktynemia.

Hiperandrogenizacja może zostać ponadto wywołana przez leki – sterydy anaboliczne, niektóre leki przeciwdrgawkowe, danazol stosowany w terapii endometriozy, niektóre leki stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego, metoklopramid, metyldopa, progestageny.

Objawy hiperandrogenizacji mogą być wywołane również przez spadek poziomu żeńskich hormonów – estrogenów we krwi. Do stanu tego dochodzi fizjologicznie, w trakcie menopauzy.

Przeczytaj też: Miovelia – wskazania do stosowania

Jakie są objawy hiperandrogenizmu?

Objawy związane z nadmiarem męskich hormonów wynikają z roli, jaką pełnią w organizmie – są one bowiem odpowiedzialne za rozwój cech typowych dla płci męskiej – zarostu, zmiany barwy głosu, sylwetki ciała. U kobiet prowadzą one do tzw. defeminizacji i maskulinizacji, czyli zaniku typowych kobiecych cech wyglądu i upodobnienia do ciała męskiego. Do typowych symptomów związanych z hiperandrogenizacją należą:

• nadmierne owłosienie ciała, hirsutyzm – występowanie włosów w miejscach nietypowych dla płci żeńskiej – na twarzy, brzuchu, piersiach, udach, pośladkach;
• nadmierne wydzielanie łoju – łojotok, trądzik hormonalny, łojotokowe zapalenie skóry, przetłuszczanie się włosów;
• łysienie typu męskiego – rozpoczyna się od cofnięcia linii włosów na czole i skroniach, obejmując z czasem całą powierzchnię skóry głowy;
• przyrost masy mięśniowej, ze zmianą sylwetki ciała – szersze barki, odkładanie się tkanki tłuszczowej w miejscach nietypowych dla kobiet;
• obniżenie tonu głosu – szorstki głos.

Zaburzenia miesiączkowania i wpływ na płodność i ciążę

Podwyższone męskie hormony we krwi mogą wywierać także niekorzystny wpływ na regularność cykli i na możliwość zajścia w ciążę. W rzadkich przypadkach dochodzi do zmian w wyglądzie zewnętrznych narządów płciowych – przerost łechtaczki, zanik wtórnych cech płciowych – gruczołów sutkowych oraz typowego rozmieszczenia tkanki tłuszczowej.

Częściej pojawić mogą się

• zaburzenia miesiączkowania, zatrzymanie miesiączki;
• zahamowanie owulacji z następczą niepłodnością (stan odwracalny po terapii hormonalnej);
• zaburzenia libido.

Ponadto, u kobiet, u których występuje nadmiar męskich hormonów płciowych dochodzi do różnych zaburzeń metabolicznych, między innymi:

• podwyższonego poziomu cholesterolu we krwi;
• insulinooporności, cukrzycy;
• otyłości (zwłaszcza typu brzusznego);
• nadciśnienia tętniczego.

Gdy nadmiar androgenów towarzyszy ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze, istnieje wysokie ryzyko poronienia oraz wystąpienia problemów z donoszeniem płodu.

Jak leczyć hiperandrogenizm i jego objawy?

Zmiany w wyglądzie kobiecego ciała spowodowane nadmiarem męskich hormonów stanowią poważny problem natury estetycznej, prowadząc niejednokrotnie do spadku samooceny, pogorszenia kontaktów społecznych, depresji. Zaburzenia metaboliczne typowe dla hiperandrogenizacji mogą spowodować rozwój poważnych powikłań pod postacią chorób sercowo – naczyniowych i w konsekwencji zawału mięśnia sercowego, udaru, miażdżycy obwodowej. Bardzo ważne jest więc podjęcie odpowiedniego leczenia, zarówno przyczynowego, jak i objawowego.

Do przyczynowych metod leczenia hiperandrogenizmu należą:

• leczenie hormonalne – gdy przyczyną hiperandrogenizacji jest np. zespół policystycznych jajników (estrogeny, dodatkowo leki o działaniu antyandrogennym – octan cyproteronu);
• glikokortykosteroidy (deksametazon, hydrokortyzon) we wrodzonym przeroście nadnerczy;
• w wypadku guzów hormonalnie czynnych – zabieg operacyjny.

Do metod walki ze wstydliwymi, dokuczliwymi objawami hiperandrogenizacji zaliczamy:

• zabiegi kosmetyczne – depilacja laserowa, elektroliza – w przypadku hirsutyzmu, nadmiaru owłosienia – pomagają one pozbyć się zbędnego owłosienia, można je wykonać w gabinetach kosmetologicznych;
• finasteryd – zmniejsza aktywność hormonów androgenowych w mieszkach włosowych – stosowany w łysieniu androgenowym oraz w leczeniu hirsutyzmu

Nadmiar męskich hormonów u kobiet – komentarz endokrynologa