Leczenie pajączków na nogach (teleangiektazji)

Czym są „pajączki” i po co je leczyć?

Teleangiektazje to przeświecające przez naskórek drobne naczynka wypełnione krwią. Popularnie określane są jako tzw. „pajączki”, ponieważ często tworzą pod skórą widoczną gołym okiem swoistą sieć. Takie utrzymujące się poszerzenie drobnych, powierzchniowych naczyń krwionośnych nie tylko powoduje uczucie dyskomfortu, ale stwarza również ryzyko występowania poważniejszych schorzeń.

Nieleczone „pajączki”, upośledzone napięcie ścian żylnych oraz funkcji zastawek, a także rosnące nadciśnienie żylne i zastój w mikrokrążeniu, mogą wiązać się z rozwojem dużych żylaków kończyn dolnych, a dalej zapalenia żył, zakrzepicy, czy też owrzodzenia żylnego. Zmiany te łatwo zauważyć zwłaszcza na łydkach, pod kolanami i na udach.Charakterystyczne objawy przewlekłej niewydolności naczyń krwionośnych i limfatycznych kończyn dolnych to:

• obrzęk,
• uczucie ciężkości nóg,
• bóle nóg,
• świąd,
• drżenia i mrowienia mięśni,
• nocne kurcze łydek,
• tzw. zespół „niespokojnych nóg”.

W celu dokonania oceny stanu układu żylnego oraz ułatwienia dokonania wyboru właściwego sposobu leczenia należy wykonać badanie ultrasonograficzne. Podstawą leczenia teleangiektazji jest stosowanie leków flebotropowych, czyli ogólnie mówiąc takich, które wpływają korzystnie na żyły.

Teleangiektazje – czynniki ryzyka

Istnieje cały szereg czynników ryzyka predysponujących do rozwoju pajączków naczyniowych, jednakże spośród nich na szczególną uwagę zasługują:

• wiek pacjenta – choć teleangiektazje mogą wystąpić w każdym wieku, to najczęściej obserwuje się je u osób między 18 a 35 rokiem życia (pierwszy szczyt występowania) oraz między 50 a 60 rokiem życia (drugi szczyt występowania);
• płeć pacjenta – teleangiektazje są obserwowane niemal czterokrotnie częściej u kobiet w porównaniu z grupą mężczyzn;
• okres ciąży – ciąża jest jednym z kluczowych czynników przyczyniających się do powstawania pajączków naczyniowych (jak również żylaków). W tym okresie stężenia żeńskich hormonów płciowych (zwłaszcza progesteronu) są znamiennie wyższe, co bezpośrednio wpływa na osłabienie ścian naczyń żylnych. Ponadto równoczesny wzrost objętości krwi krążącej sprzyja rozciąganiu żyły,co skutkuje dysfunkcją zastawek żylnych z następczym gromadzeniem się (zastojem) krwi wewnątrz światła naczyń. Pajączki naczyniowe (a także żylaki) powstałe w okresie ciąży mogą spontanicznie, całkowicie lub częściowo, ulec zanikowi w ciągu kilku miesięcy po porodzie;
• styl życia lub wykonywany zawód – osoby spędzające w ciągu dnia wiele godzin w pozycji siedzącej (np. informatycy, pracownicy biurowi) lub stojącej (chirurdzy) mają zwiększone ryzyko rozwoju teleangiektazji (oraz żylaków) w obrębie kończyn dolnych. Krew wywierając na zamknięte zastawki żylne wysokie ciśnienie hydrostatyczne powoduje ich uszkodzenie, co prowadzi do rozdęcia podatnych na rozciąganie ścian naczyń żylnych.

Przyczyny teleangiektazji

Wiele różnych chorób i stanów patologicznych może prowadzić do powstania pajączków naczyniowych. Niemniej jednak ocena kształtu i układu tworzonego przez rozszerzone naczynka może znacznie ułatwić diagnostykę różnicową przyczyn teleangiektazji. Zasadniczo możemy je podzielić na dwie duże grupy – przyczyny dermatologiczne oraz przyczyny ogólnoustrojowe.

Przyczyny dermatologiczne teleangiektazji

Przyczyny teleangiektazji związane z chorobami skóry możemy podzielić biorąc pod uwagę morfologię (wygląd makroskopowy) rozszerzonych naczyń krwionośnych:

• linijne teleangiektazje – teleangiektazje samoistne, trądzik różowaty, nadciśnienie żylne, fotostarzenie skóry oraz nabłoniak podstawnokomórkowy;
• poikilodermia (pod pojęciem poikilodermii należy rozumieć przebarwienia i odbarwienia o charakterze siateczkowatym, pomarszczoną bibułkowato skórę w miejscu zaniku naskórka oraz teleangiektazje) – zanik pstry naczyniasty skóry, uszkodzenia wywołane przez promieniowanie jonizujące;
• naczyniak gwiaździsty – samoistny lub w przebiegu ciąży.

Przyczyny ogólnoustrojowe teleangiektazji

Podobnie wygląda podział czynników etiologicznych związanych z chorobami układowymi:

• linijne teleangiektazje – zespół ataksja-teleangiektazja, zespół rakowiaka, mastocytoza;
• poikilodermia – skóra pergaminowata i barwnikowa (syn. Xeroderma pigmentosum), zapalenie skórno-mięśniowe, chłoniak T-komórkowy skóry;
• teleangiektazje plamiste – twardzina układowa ograniczona (syn. zespół CREST);
• teleangiektazje grudkowe – choroba Rendu-Oslera-Webera (syn. wrodzona naczyniakowatość krwotoczna);
• teleangiektazje okołopaznokciowe – choroba Rendu-Oslera-Webera, zapalenie skórno-mięśniowe, toczeń rumieniowaty układowy, sklerodermia;
• naczyniak gwiaździsty – marskość wątroby.

Teleangiektazje a przewlekła niewydolność żylna

Pajączki na nogach są najwcześniej występującymi oraz najmniejszymi dostrzegalnymi gołym okiem zmianami patologicznymi w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej. Żylaki na nogach są dopiero kolejnym etapem rozwoju tego schorzenia. Teleangiektazje w przewlekłej niewydolności żylnej utrzymują łączność z dużymi naczyniami układu żył powierzchownych kończyn dolnych (np. z żyłą odpiszczelową).

Leki na „pajączki”

Diosmina

W przypadku zapobiegania oraz leczenia objawowego niewydolności żylnej kończyn dolnych stosuje się przede wszystkim preparaty zawierające 300, 500, 600 a nawet 1000 mg diosminy (Diosminum). Diosmina to sprawdzony lek, zmniejszający objawy związane z niewydolnością krążenia żylnego kończyn dolnych, ponieważ działa ochronnie na naczynia krwionośne,wpływa pośrednio na poprawę napięcia ścian naczyń żylnych (proporcjonalnie do zastosowanej dawki), a także uszczelnia naczynia w mikrokrążeniu i zmniejsza ich przepuszczalność. Diosmina pomaga w takich dolegliwościach jak:

• uczucie ciężkości,
• bóle nóg,
• nocne kurcze łydek,
• miejscowe zaczerwienie nóg.

Poza tym diosmina:

• działa przeciwobrzękowo – gdyż m.in. zwiększa przepływ limfy w układzie chłonnym;
• działa przeciwzapalnie – poprzez hamowanie uwalniania i działania mediatorów procesu zapalnego;
• wpływa na mikrokrążenie – zmniejszając przepuszczalność małych naczyń krwionośnych i zastój żylny w kończynach dolnych;
• ogranicza również w znacznym stopniu podatność drobnych naczynek na pękanie.

Najlepsze tabletki na żylaki kończyn dolnych dostępne bez recepty zawierają aż 1 gram zmikronizowanej, a więc najlepiej przyswajalnej formy diosminy. Najwyższa dawka w jednej tabletce powoduje, że preparat ten wystarczy łykać tylko raz dziennie, rano na czczo, popijając szklanką wody. Co ważne, diosmina ma bardzo dobry profil bezpieczeństwa, nie wchodzi w interakcje z innymi substancjami i wyłącznie sporadycznie wywołuje niegroźne działania niepożądane.

Hesperydyna

Drugim ważnym składnikiem tabletek na „pajączki” i żylaki jest hesperydyna (Hesperidinum), która działa synergistycznie z diosminą. Hesperydyna zmniejsza przepuszczalność naczyń włosowatych, zwiększa napięcie żył i ogranicza agregację płytek krwi. Przeciwdziała też powstawaniu obrzęków, bo usprawnia odpływ chłonki. Ponadto hesperydyna wykazuje działanie przeciwzapalnie, przeciwbakteryjne i antyoksydacyjne. Jej aktywność wzmacnia kwas askorbinowy (Acidum ascorbicum, witamina C), który dodatkowo chroni ścianki naczyń przed toksycznymi związkami utleniającymi.

Rutyna

Działanie osłaniające wobec ścian naczyń włosowatych wykazują również pochodne rutyny, głównie trokserutyna (Troxerutinum). Ograniczają obrzęki poprzez zmniejszenie przepuszczalności małych naczyń, powodując jednocześnie poprawę ich napięcia i elastyczności. Przyjmowane w dużych dawkach zwiększają plastyczność błony czerwonych ciałek krwi i przeciwdziałają zlepianiu się płytek krwi, dzięki czemu usprawniają mikrokrążenie. Rutyna i pochodne wskazane są zwłaszcza przy nadwrażliwości na diosminę, mogą jednak niekiedy powodować nudności i wymioty, a rzadziej inne działania niepożądane (bóle głowy, reakcje uczuleniowe, napadowe zaczerwienienie twarzy). W preparatach doustnych mogą występować z eskuliną (występuje przede wszystkim w korze kasztanowca), która poprawia szczelność i elastyczność drobnych naczyń krwionośnych, zmniejszając lub zatrzymując krwawienia.

Wyciągi roślinne

Preparaty stosowane w leczeniu objawów związanych z niewydolnością naczyń żylnych mogą również zawierać w swym składzie wyciągi roślinne z:

• kłącza ruszczyka kolczastego (Ruscus aculeatus),
• nasienia kasztanowca (Aesculus hipocastanum),
• liści miłorzębu japońskiego (Ginko biloba).

Ekstrakty te posiadają właściwości ochraniające naczynia krwionośne i wpływające na poprawę napięcia ścian naczyń krwionośnych. Dzięki temu uczestniczą w utrzymaniu prawidłowego krążenia krwi w naczyniach żylnych i włosowatych, co przyczynia się do łagodzenia objawów skóry naczyniowej. Na uwagę zasługuje między innymi escyna (Escinum). Ten główny biologicznie czynny składnik owoców kasztanowca wykazuje działanie przeciwobrzękowe, przeciwzapalne i przeciwwysiękowe. Podobnie jak rus cyna, czy ruskozyd pochodzące z kłączy ruszczyka, zwiększa kurczliwość naczyń żylnych, uszczelnia, poprawia elastyczność oraz wzmacnia napięcie tkanki łącznej ścian naczyń krwionośnych i zastawek żylnych.

Syntetyki

W farmakoterapii „pajączków” zastosowanie znajdują również preparaty syntetyczne. Należy do nich tribenozyd (Tribenosidum), który działa przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, przeciwobrzękowo, zwiększa też dynamikę krążenia i zmniejsza zastój krwi żylnej. Na ściany naczyń włosowatych działa też dobesylan wapnia (Calcii dobesylas). Związek ten zmniejsza nadmierną lepkość krwi i osocza, poprawia czynność śródbłonka naczyniowego, zwiększa opór naczyń włosowatych i zmniejsza ich przepuszczalność. Usprawnia dzięki temu mikrokrążenie i obwodowe krążenie żylne, a pośrednio zwiększa też drenaż limfatyczny.

Kremy na popękane naczynka

W aptekach i dobrych drogeriach nabyć można również specjalne kremy blokujące przyczyny powstawania tzw. „pajączków”. Zawierają one ważne substancje wpływające na prawidłowe funkcjonowanie naczyń krwionośnych, m.in. omówione powyżej diosminę, hesperydynę i rutozyd. W składzie dobrych kremów na naczynka znajdziemy dodatkowo witaminę PP (niacyna) i witaminę C. Kremy te w założeniu mają działać ochronnie na naczynia krwionośne i limfatyczne, przeciwdziałając ich pękaniu oraz gwarantując utrzymanie odpowiedniego napięcia.

Bogaty skład kremu na „pajączki” sprawia, że preparat ten doskonale wzmacnia i uszczelnia naczynka oraz zmniejsza ich kruchość i przepuszczalność. Stosowany regularnie powoduje, że drobne naczynia żylne odzyskują naturalną elastyczność i znów prawidłowo się kurczą oraz rozkurczają, a przez to „pajączki” stają się coraz mniej widoczne i nie nawracają. Dodatkowo składniki kremu chronią komórki skóry przed wpływem wolnych rodników, dlatego poprawiają jej wygląd i kondycję oraz sprawiają, że nabiera zdrowego i jednolitego koloru. Preparat ten zalecany jest zarówno w profilaktyce skłonności do rozszerzonych naczynek, jak i w leczeniu już istniejących „pajączków”.

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty

Domowe sposoby na pajączki na nogach

W zwalczaniu „pajączków” na nogach można wdrożyć farmakoterapię, leczenie miejscowe, a nawet wykonać zabieg zamykania naczynek. Uzupełnieniem tych działań powinna być również zmiana stylu życia. W profilaktyce oraz leczeniu niefarmakologicznym dużą rolę odgrywa aktywność fizyczna (np. jazda na rowerze, pływanie), która między innymi zwiększa powrót żylny i obniża ciśnienie żylne. Ważne jest również wdrożenie elementów fizykoterapii usprawniających przepływ krwi, czyli masażu ręcznego, masażu wodnego i gimnastyki nóg. W walce z żylakami pomocne jest noszenie specjalnych leczniczych pończoch, rajstop czy podkolanówek uciskowych, a także wysokie ułożenie nóg podczas leżenia. Ulgę w towarzyszących dolegliwościach przyniosą też zimne okłady.

W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są również herbatki ziołowe, które zawierają idealnie dobrane kompozycje roślinne pomagające utrzymać dobre krążenie żylne w nogach. Polecane są dla zachowania właściwej cyrkulacji krwi w mikronaczyniach oraz zmniejszenia obrzęków i uczucia ciężkich nóg. W skład takich preparatów wchodzą: koszyczek arniki, ziele rdestu ptasiego, koszyczek rumianku, ziele skrzypu, owoc aronii, trawa cytrynowa, kora kasztanowca i owoc borówki czernicy. Zaleca się sporządzanie i picie naparu z wymienionych ziół nawet trzy razy dziennie. Zewnętrznie można stosować maści i żele zawierające m.in. wyciągi z arniki, oczaru wirginijskiego lub winorośli właściwej.

współpraca: lek. Rafał Drobot