Apiksaban – działanie, zastosowanie, przeciwwskazania, preparaty, zamienniki

Czym jest apiksaban?

Apiksaban (łac. apixabanum) to związek chemiczny stanowiący substancję czynną leków doustnych o działaniu przeciwzakrzepowym. To silny, wysoce wybiórczy, bezpośredni i odwracalny inhibitor aktywnego czynnika X kaskady krzepnięcia, czyli czynnika Xa. Jednocześnie hamuje aktywność protrombinazy, czyli enzymu przekształcającego protrombinę w trombinę, która odgrywa kluczową rolę w procesie krzepnięcia krwi. Co ważne, apiksaban nie wymaga do uzyskania działania przeciwzakrzepowego obecności antytrombiny III.

Apiksaban to substancja czynna znajdująca się na wzorcowej liście podstawowych leków WHO.

Apiksaban ulega szybkiemu wchłanianiu, osiągając maksymalne stężenie w osoczu po około 3-4 godzinach. Jego metabolizm zachodzi głównie w wątrobie, a okres półtrwania wynosi około 12 godzin.

Ze względu na mechanizm swojego działania przeciwzakrzepowego apiksaban może w niewielkim stopniu wpływać na wyniki badań laboratoryjnych, takich jak:

• INR (międzynarodowy współczynnik znormalizowany),
• czas protrombinowy (PT),
• czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT).

Na co jest Apixaban? Wskazania do stosowania

Apiksaban to substancja czynna stosowana przede wszystkim w celu:

• zapobiegania udarom mózgu o charakterze zakrzepowym u pacjentów z niezastawkowym migotaniem przedsionków z grupy podwyższonego ryzyka, u których stwierdzono teraz lub w przeszłości: udar mózgu, nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, pełnoobjawową niewydolność serca, przemijający napad niedokrwienny i którzy są w wieku powyżej 75 lat;
• zapobiegania zakrzepicy żył głębokich (DVT) u pacjentów po operacji wymiany stawu biodrowego i kolanowego,
• leczenia i profilaktyki zatorowości płucnej i w leczeniu zakrzepicy żył głębokich u dorosłych pacjentów,
• zapobiegania epizodom żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej (ŻChZZ),
• profilaktyki zatorowości płucnej i ogólnoustrojowej.

Apiksaban – przeciwwskazania i środki ostrożności

Z uwagi na fakt, iż apiksaban to substancja czynna o działaniu przeciwzakrzepowym, istnieją przypadki, w których nie może być stosowana. Do głównych przeciwwskazań w stosowania apiksabanu należą:

• nadwrażliwość na apiksaban,
• czynne krwawienie,
• jednoczesne przyjmowanie innych leków przeciwzakrzepowych,
• wysokie ryzyko krwawienia (spowodowane m.in. przez niedawno przebyty udar mózgu, wrzody przewodu pokarmowego, uraz mózgu lub rdzenia kręgowego, nowotwory złośliwe),
• choroby wątroby z koagulopatią,
• choroby nerek,
• zespół antyfosfolipidowy,
• sztuczna zastawka serca,
• niedawno przebyte krwawienia śródczaszkowe,
• żylaki przełyku,
• wady rozwojowe układu tętniczo-żylnego,
• nieprawidłowości naczyń krwionośnych w obrębie rdzenia kręgowego i mózgu,
• masa ciała poniżej 60 kg.

Ponadto szczególną ostrożność należy zachować stosując leki przeciwzakrzepowe z apiksabanem u pacjentów w podeszłym wieku, u których ryzyko wystąpienia krwotoku jest o wiele większe, a także u dorosłych pacjentów z podwyższoną aktywnością enzymów wątrobowych oraz stężeniem bilirubiny spowodowanym umiarkowanymi zaburzeniami czynności wątroby.

Jak stosować apixaban?

Sposób stosowania leku zależny jest od zdiagnozowanej u pacjenta choroby i celu terapii:

• w przypadku działań profilaktycznych, mających na celu minimalizowanie ryzyka żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej u pacjentów po endoprotezoplastyce stawu biodrowego lub kolanowego, zaleca się przyjmowanie 5 mg apiksabanu na dobę. Pierwsza dawka powinna być przyjęta do 24 godzin od wykonania zabiegu. Zalecany czas trwania terapii w przypadku operacji stawu kolanowego wynosi 14 dni, a w przypadku stawu biodrowego nawet 38 dni;
• w zapobieganiu udarom mózgu i zatorowości ogólnoustrojowej z powodu migotania przedsionków u pacjentów z grup podwyższonego ryzyka zaleca się stosowanie 10 mg leku na dobę, w dawce podzielonej 2x5 mg;
• u pacjentów w wieku powyżej 75 lat po udarze mózgu lub napadzie niedokrwiennym stosuje się 10 mg apiksabanu na dobę;
• w leczeniu zatorowości płucnej i zakrzepicy żył głębokich pacjent powinien przyjmować 20 mg apiksabanu przez pierwsze 7 dni, a następnie 10 mg na dobę;
• w zapobieganiu zatorowości płucnej i zakrzepicy żył głębokich standardowa dawka to 5 mg leku na dobę.

Apixaban – możliwe skutki uboczne

W trakcie trwania terapii, zwłaszcza u pacjentów z grupy podwyższonego ryzyka, należy zwracać uwagę na objawy przedawkowania apiksabanu, do których należy przede wszystkim silne krwawienie. W takiej sytuacji nie tylko konieczne jest przerwanie terapii, ale zlokalizowanie miejsca krwawienia i wdrożenie działań mających na celu jego zahamowanie.

Zwykle obejmują one:

• leki odwracające działanie apiksabanu,
• hemostazę chirurgiczną,
• przetoczenie osocza.

Warto jednak mieć świadomość, że nawet podczas stosowania odpowiednio dobranych dawek leków, mogą u pacjenta wystąpić działania niepożądane, których charakter i nasilenie są indywidualną kwestią, zależną m.in. od stanu zdrowia pacjenta.

Do możliwych skutków ubocznych stosowania apiksabanu zalicza się:

• umiarkowane krwawienia różnego pochodzenia, tj. krwawienia z nosa, krwawienia dziąseł, krwawienia z jamy ustnej, krwawienia w obrębie układu oddechowego,
• świąd skóry,
• nudności,
• rumień wielopostaciowy,
• hipotonię,
• reakcje alergiczne, obejmujące obrzęk i trudności w oddychaniu,
• zwiększenie aktywności AST i ALT (enzymów wątrobowych),
• zmęczenie.

Natychmiastowej konsultacji z lekarzem wymagają z kolei takie objawy niepożądane, jak:

• zwiększona ilość siniaków,
• nietypowe krwawienia, które ciężko zatamować,
• obfite miesiączki,
• zawroty i bóle głowy,
• czerwone lub brązowe zabarwienie moczu,
• wymioty z krwią (przypominające fusy z kawy),
• krwawe lub czarne stolce.

Ile kosztuje i w jakiej formie jest dostępny apiksaban?

W Polsce apiksaban to substancja czynna leku Eliquis. Są to tabletki powlekane do stosowania doustnego, dostępne wyłącznie w oparciu o receptę lekarską. Ich cena zależna jest od wielkości opakowania i dawki leku. Za 20 tabletek 2,5 mg należy zapłacić około 80 złotych. Lek często jednak podlega częściowej lub całkowitej refundacji NFZ.