Statyny – działanie, szkodliwość, odstawienie, interakcje, przeciwwskazania

Statyny – co to jest i kiedy się je stosuje?

Wysokie stężenie cholesterolu (hipercholesterolemię) leczy się statynami od wielu lat. Ich skuteczne działanie potwierdzono wieloma badaniami klinicznymi. Stosowane w terapii miażdżycy, rozległych zawałów oraz osteoporozy przechodzą kolejne testy, które pozwolą wykorzystać je w medycynie. Czytając o pozytywach i negatywach stosowania statyn w medycynie, warto się najpierw dowiedzieć, co to są statyny.

Fachowo leki te określa się mianem wielofunkcyjnych związków chemicznych, zwanych inhibitorami reduktazy HMD-CoA (enzymu katalizującego etap biosyntezy cholesterolu). W codziennym nazewnictwie, statyny uznaje się po prostu za śroki zmniejszające stężenie lipidów, czyli, potocznie leki na cholesterol.

Hipercholesterolemia (wysoki cholesterol) to jednak nie jedyna choroba w której leczeniu korzystne działanie wykazują statyny. Działanie tych leków to także hamowanie układu krzepnięcia, stabilizujący wpływ na blaszki miażdżycowe i działanie przeciwzapalne. Dzięki temu są z powodzeniem stosowane w celu:

• zmniejszenia stężenia lipidów we krwi (hipercholesterolemia),
• zmniejszenie stężenia trójglicerydów we krwi,
• zmniejszenia podziału komórek nowotworowych,
• hamowania osteoporozy poprzez ograniczenie gromadzenia się lipidów wokół kości,
• hamowaniu procesów zapalnych w organizmie,
• zapobiegania chorobom sercowo-naczyniowym, np. leczenie choroby wieńcowej .

Trwają badania nad wykorzystaniem statyn w leczeniu choroby Alzheimera i ich korzystnego wpływu na demencję. Mimo że nie jest to jeszcze do końca potwierdzone, wielu lekarzy stosuje je wspomagająco w terapii tej choroby. Najczęściej jednak leki te przepisuje się jako statyny na cholesterol.

To też może Cię zainteresować: Roswera – lek obniżający stężenie cholesterolu we krwi

Statyny naturalne czy syntetyczne – jakie są rodzaje?

W medycynie obowiązuje podział opisywanych leków na statyny naturalne i syntetyczne. Pierwszą odkrytą i pozyskaną naturalnie była mewastatyna. Następnie, w drodze badań, odkrywano kolejne naturalne: prawastatynę, lowastatynę, simwastatynę oraz syntetyczne: fluwastatynę, atorwastatynę, piwastatynę i rosuwastatynę.

Krótko na rynku farmaceutycznym była także ceriwastatyna. W 2001 roku zadecydowano o wycofaniu jej z produkcji. Powodem było wysokie ryzyko rabdomiolizy (rozpad tkanki mięśniowej).

Na polski rynek farmaceutyczny zawitały też leki na cholesterol nowej generacji. Nie są to statyny. Preparaty te są ich uzupełnieniem. Ponadto nie mogą być traktowane jako statyny nowej generacji. Są dość drogie, dlatego liczba pacjentów je przyjmujących jest znikoma. Badania nad ewolokumabem są jeszcze w fazach testów. Leki zawierające statyny są dostępne tylko na receptę.

Statyny jako leki mają specyficzne nazwy. Zazwyczaj jest to końcówka "-statinum" w nazwie substancji czynnej preparatu.

Zobacz też: Berimal – suplement diety na cholesterol

Leki zawierające statyny – nazwy

Statyny często łączy się z innymi substancjami o działaniu leczniczym celem wzmocnienia efektów terapeutycznych.

Popularne połączenia statyn:

• Atorwastatyna + Ezetymib – lek stosowany przy hipercholesterolemii,
• Atorwastatyna + Amlodypina – lek na nadciśnienienie,
• Amlodypina + Rosuwastatyna – na wysokie ciśnienie.

Leki te mogą być wydane tylko na podstawie recepty lekarskiej. Dawkuje się je ściśle według wskazań lekarza.

Statyny – leki – dawkowanie

Leczenie statynami powinno się zaczynać od najmniejszych dawek i stopniowo je zwiększać. Statyny na cholesterol należy zażywać wieczorem, tuż przed snem. Wyjątkiem jest atorwastatyna, którą można stosować o każdej porze dnia.

Leki na cholesterol można łączyć z preparatami z fenofibratów, lub kwasem nikotynowym – leki te mają działanie podobne do statyn. Wprowadza się je do terapii, aby zwiększyć efekt leczenia. Biorąc statyny na cholesterol, musimy pamiętać o okresowych badaniach:

• co 3 miesiące – lipidogram,
• transaminazy – Aspat i Alat - raz na 8 tygodni (mówi się, że statyny działają hepatotoksycznie),
• czynnik krzepnięcia INR – raz w miesiącu – to konieczne u pacjentów, którzy biorą leki przeciwzakrzepowe.

Jakiekolwiek nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych powinny nas skłonić do wizyty u lekarza.

Statyny – szkodliwe? Czym grozi odstawienie statyn?

Z powodu ich potwierdzonej skuteczności, lekarze chętnie umieszczają statyny na receptach lekarskich. Niestety, wśród wielu plusów, statyny mają także minusy. Łykając leki na wysoki cholesterol musimy liczyć się z tym, że trzeba je będzie stosować na stałe przez całe życie.

Nagłe odstawienie statyn bywa niebezpieczne. Cholesterol może szybko podskoczyć do poziomu, z jakim miał do czynienia pacjent, zanim zaczął zażywać lek. Jak odstawić statyny? Tylko w porozumieniu z lekarzem. Za pewne zleci on inny preparat o podobnym działaniu – np. fenofibrat lub kwas nikotynowy. Statyny nie mają zamienników.

Informacja ta jest bardzo istotna. Z tego względu pacjenci zastanawiają się często, czy stosować statyny. Brać czy nie? Biorąc pod uwagę korzystne działanie tych leków, należy rozważyć, co będzie ważniejsze – codzienne przyjmowanie jednej tabletki czy też przykre konsekwencje, jeśli zaniechamy jej zażywania.

Statyny – skutki uboczne

Statyny na ogół są dobrze tolerowane, choć jak wiele innych preparatów mogą wywołać działania niepożądane. Najczęstsze skutki uboczne stosowania statyn to:

• miopatia, rabdiomoliza – inaczej uszkodzenie mięśni,
• działanie hepatotoksyczne na wątrobę,
• uszkodzenie nerek,
• bezsenność, bóle głowy,
• sporadycznie żółtaczka,
• nudności, biegunka,
• rzadko reakcje alergiczne.

Miopatie należą do najpoważniejszych powikłań u pacjentów przyjmujących statyny. Mogą powstać w wyniku długofalowej terapii dużymi dawkami. Często także u chorych leczonych innymi lekami np. gemibrozilem.

Statyny – interakcje

Zanim lekarz przepisze pacjentowi statyny, powinien on poinformować go o wszystkich lekach, które przyjmuje. Unikniemy działań niepożądanych z tym związanych.

Czego unikać, gdy bierzemy statyny? Interakcje z lekami wywołać może połączenie statyn ze preparatami przeciwgrzybiczymi – ketokonazolem, itrakonazolem. Połączenie to spowoduje znaczny wzrost stężenia statyn we krwi. Podobna reakcja wystąpi, gdy stosujemy: antybiotyki makrolidowe np. Erytromycynę, leki o działaniu immunosupresyjnym – cyklosporyny, antagonistów wapnia – tj. nifedypina, amlodypina, dilitazem stosowane w chorobie niedokrwiennej serca, leki antyhistaminowe.

Stosując opisywane leki, należy unikać także soku grejpfrutowego, ponieważ może zwiększać stężenie leków na cholesterol we krwi. Narazi to pacjenta na nieprzyjemne skutki uboczne statyn.

Statyny – przeciwwskazania

Statyn nie powinny zdecydowanie stosować osoby ze schorzeniami mięśni szkieletowych i chorobami wątroby, którym towarzyszą podwyższone wartości transaminaz we krwi.

Nie wolno podawać statyny w ciąży, gdyż istnieje duże ryzyko uszkodzeń płodu. Kobiety planujące poczęcie powinny odstawić statyny 3 miesiące przed staraniami o potomstwo.

Statyny u dziecka zaleca się jedynie w przypadku wystąpienia hipercholesterolemii rodzinnej, gdzie występuje bardzo duże stężenie cholesterolu we krwi. Dawkuje się je w najmniejszych dostępnych dawkach. Można je podawać dzieciom od 8. roku życia, rzadko w wieku młodszym. Pacjentom poniżej 8. roku życia zaleca się przyjmowanie statyn tylko w wyjątkowych przypadkach.

Jeżeli chodzi o kwestię statyny a alkohol, nie ma bezwzględnego zakazu jego spożywania podczas kuracji. Nie mniej jednak zaleca się umiar w jego spożywaniu, ponieważ może doprowadzić to do uszkodzenia wątroby.

Leki na cholesterol bez statyn

Jeśli mamy wątpliwości do stosowania terapii statynami, podzielmy się nimi z lekarzem. Na pewno dobierze odpowiedni preparat, stosownie do naszego stanu zdrowia. Możemy przecież sięgnąć po leki bez statyn. Niektóre z nich stanowią uzupełnienie działania opisywanych inhibitorów reduktazy, tu wspomniany już wcześniej ewolokumab. Jego działanie na białko PCSK9 powoduje, że cholesterol produkowany w wątrobie jest efektywniej rozkładany.

Leki na obniżenie cholesterolu bez statyn można kupić w aptece bez recepty. Bardzo polecany jest karczoch lub dobroczynne kwasy omega-3, które można znaleźć również w tłustych rybach morskich.