Sole trzeźwiące – działanie, zastosowanie

Sole trzeźwiące – co to takiego?

Sole trzeźwiące to preparaty węglanu amonu w połączeniu z perfumami lub innymi substancjami zapachowymi (niekiedy także amoniak rozcieńczony w mieszaninie wody i etanolu), które wdychane działają regenerująco oraz pobudzająco. Tradycyjnie wykorzystywano je w celu cucenia podczas omdleń lub jako środek zapobiegający utracie przytomności.

Choć okres największej popularności stosowania soli trzeźwiących przypada na czasy wiktoriańskie, historia ich stosowania sięga o wiele dalej. Jak podają dane literaturowe, z soli zapachowych korzystali już starożytni Rzymianie, o czym m.in. można przeczytać w dziełach Pliniusza. Znano je także w czasach średniowiecznych.

Obecnie ich zastosowanie ma nieco inny charakter. Korzystają z nich przede wszystkim sportowcy, którym służą one jako środek wzmacniający, podnoszący czujność i przyspieszający reakcje. Niekiedy stosuje się je także u bokserów, w celu szybkiego przywracania świadomości, zwiększania skupienia oraz koncentracji.

Jak działają sole trzeźwiące?

Cucące działanie soli trzeźwiących jest wynikiem wydzielania się oparów amoniaku. Amoniak podrażnia błony śluzowe nosa oraz dalsze odcinki górnych dróg oddechowych. Dzięki temu wzbudza odruch oddechowy. Kiedy sole trzeźwiące są umieszczane pod nosem osoby, która np. zemdlała, ostry zapach powoduje, że jej świadomość powraca.

Podrażnienie powoduje, że poszkodowany zaczyna oddychać głęboko po to, aby oczyścić kanał nosowy.

Zastosowanie soli trzeźwiących w sporcie

Mimo że sole trzeźwiące rzadko kiedy wykorzystywane są w celach stricte medycznych, cieszą się sporym uznaniem wśród osób wyczynowo uprawiających różne dyscypliny sportowe, zwłaszcza jeśli mowa o sportach siłowych. Wielu zawodników stosuje je w trakcie treningu, co często spotyka się z dezaprobatą.

Jakie korzyści przynosi im zatem sól trzeźwiąca? Tak jak wspomniano wcześniej, przede wszystkim powoduje pobudzenie, wyostrza zmysły, skraca czas reakcji, a także podnosi ciśnienie krwi. Jej działanie często opisuje się jako „zastrzyk energii”. Należy jednak podkreślić, że na chwilę obecną brak badań naukowych, które jednoznacznie potwierdzałyby pozytywny wpływ stosowania soli trzeźwiących na osiągane wyniki sportowe.

Co ciekawe, trenerzy sportowi znaleźli także inne, alternatywne zastosowanie dla soli zapachowych, zwłaszcza podczas zawodów bokserskich. Otóż wykorzystuje się je jako środek cucący w przypadku, gdy na skutek urazu odniesionego w wyniku walki zawodnik traci przytomność, lub gdy w wyniku odniesionych w toku walki urazów zaczyna odczuwać problemy z koncentracją.

Wskutek inhalacji dochodzi do szybkiego otrzeźwienia. Należy jednak pamiętać, że w żadnym wypadku nie jest to remedium leczące poważne urazy. Zastosowanie soli trzeźwiących ma wyłącznie charakter doraźny, a każda utrata przytomności w wyniku odniesionego urazu wymaga konsultacji z lekarzem i przeprowadzenia szczegółowych badań.

Czy sole trzeźwiące mogą być szkodliwe?

Chociaż wdychanie oparów amoniaku w dużym stężeniu i przez dłuższy okres czasu może powodować działanie toksyczne, w przypadku soli trzeźwiących brak doniesień dotyczących ich niekorzystnego wpływu na zdrowie. Nie zmienia to jednak faktu, że aplikując tego rodzaju specyfiki należy zachować ostrożność.

Niektóre z rzadkich działań niepożądanych związanych ze stosowaniem preparatów zawierających wodorowęglan sodu mogą dotyczyć następujących objawów:

• bóle głowy,
• wymioty,
• zaburzenia oddychania,

• kaszel.

Nadużywanie soli zapachowych teoretycznie może prowadzić do uszkodzenia w obrębie przewodów nosowych.

W przypadku urazów głowy z utratą przytomności stosowanie soli trzeźwiących nie ma uzasadnienia medycznego. Choć mogą przywracać poszkodowanemu świadomość, nie wyleczą ewentualnego wstrząśnienia mózgu czy też poważniejszych uszkodzeń, które obejmują ośrodkowy układ nerwowy. Niestety, sole trzeźwiące mogą maskować cięższe urazy lub nasilające się objawy, co komplikuje właściwą ocenę neurologiczną.

Co więcej, gdy poszkodowany cucony jest solami zapachowymi, może odruchowo szarpnąć głową i szyją, w celu uniknięcia oparów amoniaku. W przypadku poważniejszych urazów głowy, szyi lub kręgosłupa stwarza to dodatkowe niebezpieczeństwo dla zdrowia chorego.

Stosując sole trzeźwiące należy unikać ich bezpośredniego kontaktu ze skórą oraz oczami.

Kto powinien unikać soli trzeźwiących?

Ponieważ brak szczegółowych danych w zakresie bezpieczeństwa stosowania soli trzeźwiących, nie należy ich podawać ciężarnym i karmiącym piersią. Nie są także raczej wskazane w przypadku osób cierpiących z powodu poważnych chorób układu oddechowego, jak np. astma, zapalenie oskrzeli, zapalenie płuc, rozedma płuc czy przewlekła obturacyjna choroba płuc.