Wstrząśnienie mózgu – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie, powikłania, czy jest groźne?

Wstrząśnienie mózgu – co to jest? Przyczyny wstrząsu mózgu

Wstrząśnienie mózgu, powszechnie określane jako wstrząs mózgu, to przeważnie niegroźne krótko trwające zaburzenie czynności mózgu. Zaburzenie to wywołane jest gwałtownym urazem, powstałym w mechanizmu upadku, uderzenia. Do wstrząśnienia mózgu dochodzi często na skutek wypadków komunikacyjnych. Najważniejszym objawem wstrząśnienia mózgu jest utrata przytomności, najczęściej krótkotrwała (zazwyczaj trwa do jeden godziny). Jest ona spowodowana wyłączeniem funkcji jednej ze struktur mózgu – tworu siatkowatego wstępującego. Odpowiada on za stymulację ośrodków mózgowych i regulowanie stanu snu i czuwania.

Wstrząśnienie mózgu jest jego dysfunkcją, zaburzeniem czynnościowym, a więc nie dochodzi zwykle do zmian anatomicznych. Jednakże w związku z dużą siłą urazu, komórki nerwowe mogą się rozciągać, co może spowodować nieduże krwawienie z powierzchni mózgu. Nasilenie objawów wstrząsu mózgu i ich czas trwania jest wprost proporcjonalne do siły doznanego urazu głowy.

Chociaż pierwsze objawy wstrząsu mózgu mogą wyglądać poważnie, nie niosą za sobą groźnych konsekwencji ani ubytków neurologicznych. Należy jednak różnicować go z innymi możliwymi powikłaniami urazów czaszkowo-mózgowych. W wyniku urazów takich często dochodzi do rozwoju krwiaków mózgu. Mózg jest dobrze chroniony przez czaszkę, jednak pod wpływem zadziałania dużych sił, np. w czasie wypadku, struktury mózgu mogą przemieszczać się, wzajemnie uciskając na siebie i tworzyć tak zwany efekt masy.

Wstrząśnienie mózgu – objawy. Jak wygląda wstrząs mózgu?

Objawy mogące wskazywać na wstrząśnienie mózgu:

• krótkotrwała utrata przytomności po urazie głowy,
• zaburzenia świadomości,
• zaburzenia pamięci (niepamięć wsteczna),
• zaburzenia orientacji,
• senność,
• naprzemienne odzyskiwanie przytomności i jej tracenie,
• ciągłe gwałtowne nudności i wymioty,
• nasilający się ból głowy i karku,
• różnica w wielkości źrenic,
• ataki padaczkowe,
• zaburzenia snu,
• zaburzenia węchu i smaku,
• zaburzenia mowy,
• nadwrażliwość na światło,
• nietolerancja głośnych dźwięków.

Nieprzytomność i niepamięć, zarówno wsteczna jak i pourazowa, zaliczane są do najczęstszych objawów wstrząśnienia mózgu.

W przypadku podejrzenia wstrząsu mózgu u dziecka należy zachować ostrożność. U najmłodszych pacjentów może dochodzić bowiem do wstrząsu mózgu bez utraty przytomności, co utrudnia wczesne rozpoznanie.

Wstrząs mózgu – rozpoznanie

Żadnego urazu głowy nie można bagatelizować, ponieważ czasem objawy nie występują tuż po samym urazie i mogą pojawić się dopiero kilka godzin od wydarzenia. Dlatego bardzo ważna jest uważna obserwacja osoby, która dostała urazu czaszkowo-mózgowego. Każdy pacjent po takim urazie, szczególnie gdy zaistniał incydent utraty przytomności, powinien zostać przyjęty do obserwacji szpitalnej. Badanie potwierdzi, czy obecne są jakiekolwiek oznaki uszkodzenia mózgu.

Jak rozpoznać wstrząs mózgu? Osoba poszkodowana z podejrzeniem wstrząśnienia mózgu powinna zostać poddana badaniom obrazowym, w zależności od dostępności tomografii komputerowej lub rezonansowi magnetycznemu głowy i zostać w szpitalu na obserwacji co najmniej 12 godzin. Gdy faktycznie doszło jedynie do wstrząśnienia mózgu, badania obrazowe nie wykażą odchyleń. Można też zlecić wykonanie prześwietlenia rentgenowskiego, które wykluczy bądź potwierdzi złamanie kości czaszki.

Objawy towarzyszące wstrząśnieniu mózgu prawdopodobnie ustaną po około dwóch, trzech dniach, ale nie można ich bagatelizować. Utrzymywanie się objawów sugeruje ryzyko powstania innych uszkodzeń. Wówczas konieczna jest dokładniejsza diagnostyka, gdyż może to nawet świadczyć o np. krwawieniu śródmózgowym.

Wstrząśnienie mózgu należy różnicować też ze stłuczeniem mózgu, które przejawia się wynaczynieniem krwi oraz miejscowym obrzękiem. Jego rokowanie jest znacznie gorsze, może mu bowiem towarzyszyć krwawienie podpajęczynówkowe, które jest bezpośrednim stanem zagrożenia życia. Stłuczenie mózgu od wstrząśnienia odróżnią wyżej wymienione badania obrazowe.

Stopnie wstrząśnienia mózgu

Wyróżniamy następujące stopnie wstrząśnienia mózgu:

• Stopień I – lekki wstrząs mózgu bez utraty przytomności, może wystąpić przejściowa dezorientacja i splątanie,
• Stopień II – dezorientacja jest silniej wyrażona, dodatkowo pojawia się niepamięć wsteczna, bez utraty przytomności,
• Stopień III – objawy jeszcze bardziej nasilone; do powyższych dołącza się chwilowa utrata przytomności,
• Stopień IV – dłuższa utrata przytomności z zaburzeniami pamięci o różnym czasie trwania.

To, ile trwa leczenie wstrząśnienia mózgu, zależy od stopnia uszczerbku. Jeżeli objawy po urazie głowy ustąpią po krótkim czasie, nie ma konieczności konsultacji z lekarzem. Wizyta u specjalisty zawsze jest jednak konieczna w przypadku wstrząsu mózgu u dziecka.

Wstrząśnienie mózgu – leczenie i powikłania

Nie istnieje specyficzne leczenie wstrząsu mózgu. Przy wstrząśnieniu mózgu najczęściej zaleca się unikać nadmiernej aktywności fizycznej, odpoczywać i leżeć w łóżku. Należy unikać sytuacji i czynników, które mogą nasilić objawy, takie jak hałas (szczególnie należy uważać na dźwięki o wysokiej częstotliwości, które mogą pogarszać stan chorego), ostre, migające światło, spożywanie alkoholu.

Nie zaleca się wykonywania czynności, które męczą wzrok – czytania i oglądanie telewizji, ponieważ nadmierne wysilanie wzroku też może prowadzić do gorszego samopoczucia. Po kilku dniach pacjent może wrócić do dotychczasowego trybu życia i normalnej aktywności.

Bardzo rzadko dochodzi do utrzymywania się objawów. Jeśli objawy wstrząśnienia mózgu się utrzymują, mamy do czynienia z zespołem powstrząśnieniowym.

Do najczęstszych jego objawów należą:

• szum w uszach,
• okresowe zawroty i bóle głowy,
• zaburzenia koncentracji.

Czasem też pojawiają się problemy ze snem, a także zaburzenia funkcji seksualnych. Jest to jednak bardzo rzadkie powikłanie w wyniku wstrząśnienia mózgu, który przeważnie nie pozostawia po sobie żadnych śladów czy uszczerbków na zdrowiu.

Profilaktyką wstrząśnienia mózgu jest unikanie urazów głowy – noszenie odpowiedniego kasku na głowę w czasie np. jazdy na rowerze, rolkach, motorze, zachowywanie zasad BHP w czasie pracy, szczególnie o podwyższonym stopniu ryzyka (praca na budowie, na wysokościach). Dzieci, które stanowią grupę ryzyka, jeśli chodzi o urazy głowy, powinny być szczególnie pilnowane za placach zabaw, a podczas jazdy samochodem obowiązkowo muszą być przewożone w specjalnych fotelikach.

Wypowiedź neurologa na temat wstrząśnienia mózgu