Uraz i uszkodzenie mięśni -stłuczenie, naciągnięcie, naderwanie, zerwanie

Przeciążenie mięśni

Nasz układ ruchu budują kości, stawy oraz tkanki miękkie w postaci torebek stawowych, więzadeł, mięśni i powięzi. To właśnie od tkanek miękkich zależy w dużej mierze wydajność i wytrzymałość układu ruchu oraz zdolność do podejmowania aktywności fizycznych. Ból mięśni pojawia się dość często i może oznaczać nie tylko przeciążenie, ale również ich uszkodzenie. Jest to bardzo częsta kontuzja, zwłaszcza wśród sportowców. Zazwyczaj dochodzi do niej w wyniku nadmiernego przeciążenia mięśni, które nie zostały przygotowane na wysiłek fizyczny.

Najczęściej dochodzi do urazów mięśni przywodzicieli stawu biodrowego podczas biegania, jazdy konno czy silnego kopnięcia. Wtedy też może nastąpić ich stłuczenie, naciągnięcie, naderwanie lub całkowite zerwanie.

Uraz mięśnia – przyczyny

Do urazu mięśnia może doprowadzić:

• przetrenowanie – niedostosowanie liczby przerw między treningami, co jest konieczne dla prawidłowego zregenerowania tkanek,
• nieprawidłowe bądź niedostateczne rozciąganie mięśni, poprzedzające ich wzmacnianie siłowe lub wytrzymałościowe,
• niedostateczne rozgrzanie mięśni, które skutkuje ograniczoną koordynacją nerwowo-mięśniową,
• nagłe, dynamiczne ruchy: start do biegu, zmiana kierunku biegu, wyskok do piłki lub lądowanie po wyskoku,
• silny ruch rozciągnięcia mięśnia, spowodowany czynnikiem zewnętrznym,
• zablokowanie ruchu mięśnia poprzez kopnięcie piłki, kopnięcie w słupek lub starcie z innym zawodnikiem.

Rodzaje urazów mięśni

Wśród urazów mięśni wyróżnia się:

• stłuczenie mięśnia,
• naciągnięcie mięśnia,
• naderwanie mięśnia,
• rozerwanie mięśnia.

Stłuczenie mięśnia

Jest to uszkodzenie tkanki podskórnej wraz z naczyniami krwionośnymi. Czasem uszkodzeniu może ulec warstwa głęboka mięśni i dochodzi do krwawego wylewu podskórnego, który nie zawsze jest widoczny. Przyczyną urazu jest bezpośrednia siła, działająca podczas uderzenia lub upadku. Jeśli w trakcie urazu mięsień jest napięty – mniej tkanek objętych będzie urazem. Stłuczenie mięśnia jest tym głębsze, im mniej napięty był w trakcie urazu.

Naciągnięcie mięśnia

W wyniku nadmiernego naciągnięcia mięśnia dochodzi do zerwania jego włókien, najczęściej w miejscu, w którym mięsień łączy się z tkanką ścięgna lub na brzuścu mięśnia. Jest to uraz, do którego dochodzi na skutek zadziałania siły pośredniej – w przypadku dźwignięcia ciężaru nieproporcjonalnego względem siły danego mięśnia lub jego nagłego, silnego ruchu oraz w rezultacie bezpośredniego uderzenia w mięsień. Dochodzi wówczas do silnego rozciągnięcia mięśnia, gdyż nie jest on w stanie zareagować skurczem obronnym i dochodzi do rozerwania niektórych włókien mięśniowych wraz z powstaniem tzw. krwiaka śródmięsnego.

Naderwanie mięśnia

Ciężko jest wykazać granicę między naciągnięciem a naderwaniem. Przyjmuje się, że naciągnięcie dotyczy niewielkiej grupy włókien mięśniowych. Naderwanie mięśnia jest to z kolei uraz typu średniego, gdzie liczba włókien uszkodzonych jest znaczna. Może tutaj dojść niekiedy do ich całkowitego rozwłóknienia w niektórych miejscach. Ruch w stawie sterowanym przez dany mięsień zazwyczaj jest ograniczony dolegliwościami bólowymi.

Rozerwanie mięśnia

Jest to najcięższy uraz mięśnia lub jego ścięgna. Dochodzi do całkowitego rozwłóknienia włókien i przerwania ciągłości tkanki. Ruch w stawie jest niemożliwy. Powstaje duży wylew krwawy i towarzyszy silny ból.

Urazy mięśni – objawy

W wyniku urazu mięśnia dochodzi do:

• ostrego bólu okolicy urazu; ból jest kłujący i punktowy,
• powstania krwiaka, jeśli uszkodzeniu uległy naczynia krwionośne,
• obrzęku,
• uwrażliwienia na dotyk okolicy urazu,
• ograniczenia ruchów, za które odpowiada uszkodzony mięsień,
• spotęgowania dolegliwości bólowych przy próbie ruchu oraz ucisku mięśnia.

Nasilenie objawów zależy od stopnia uszkodzenia mięśnia. W przypadku delikatnych urazów objawy mogą pozostać niezauważone aż do zakończenia podejmowanej aktywności. Po jej zakończeniu i odpoczynku pojawia się najpierw dyskomfort, niewielki ból oraz wzmożone napięcie mięśni w okolicy urazu. Następnie pojawiają się typowe objawy uszkodzenia tkanek miękkich.

Czytaj również: CrossFit – co to jest i na czym polega?

Urazy mięśni – pierwsza pomoc

Są czynności, które w razie urazu mięśnia powinno się wykonać jak najszybciej w warunkach domowych. Takie postępowanie zmniejsza dolegliwości bólowe, ogranicza obrzęk i przyspiesza gojenie uszkodzonych tkanek. Pierwsza pomoc obejmuje:

• ochronę i zaniechanie obciążania chorej kończyny, bezwzględną przerwę w aktywności fizycznej oraz ograniczenie ruchu do niezbędnego minimum,
• szybkie schłodzenie okolicy urazu – wykonujemy zimny okład w postaci kawałków lodów otoczonych ręcznikiem bądź samego ręcznika zmoczonego zimną wodą. Ważne jest, żeby nie przykładać lodu do odsłoniętej skóry, ponieważ można doprowadzić do jej odmrożenia. Takie chłodzenie można powtarzać co 2-3 godziny,
• zastosowanie bandaża elastycznego, który ograniczy narastanie obrzęku i dodatkowo ochroni okolicę urazu. Stabilizacja uszkodzonego miejsca zapobiega zwłóknieniu mięśnia i opóźni utratę jego elastyczności oraz kurczliwości. Należy pamiętać, aby bandaż był odpowiednio naciągnięty, tak by nie tamował przepływu krwi do palców stopy bądź ręki. Jeśli okolica zacznie sinieć, to znak, że trzeba poluzować bandaż,
• uniesienie chorej kończyny do góry, czyli ułożenie jej na podwyższeniu o około 15-20 centymetrów, co ułatwi odpływ z niej krwi i ograniczy narastanie obrzęku oraz zmniejszy dolegliwości bólowe.

Urazy mięśni – leczenie

W każdym przypadku podejrzenia uszkodzenia mięśnia najlepiej skontaktować się z lekarzem zajmującym się tego typu urazami. Specjalista zbiera dokładny wywiad, przeprowadza badanie kliniczne oraz zleca badania dodatkowe w postaci USG, które potwierdzi uszkodzenie mięśnia i określi stopień jego uszkodzenia. Jeśli jest podejrzenie złamania kości, należy przeprowadzić badanie RTG.

W zależności od nasilenia uszkodzenia rozpoczyna się leczenie. W przypadku stłuczeń oraz lekkich naciągnięć mięśni zaleca się 2-3 tygodniowy odpoczynek, aby tkanki się zregenerowały, przyjmowanie leków rozluźniających mięśnie i przeciwzapalnych oraz aktywną rehabilitację. Przy ciężkich uszkodzeniach, takich jak naderwanie czy zerwanie mięśni, konieczna jest operacja, a następnie intensywna rehabilitacja. Trwa to niestety wiele miesięcy, aż mięsień wróci do pełnej sprawności.

Urazy mięśni – rehabilitacja

Aby chory odzyskał sprawność fizyczną sprzed urazu, konieczna jest rehabilitacja. Obejmuje ona:

• fizykoterapię – zaleca się stosowanie pola magnetycznego, laseroterapii oraz ultradźwięków, czyli zabiegów o działaniu regenerującym i naprawiającym uszkodzone tkanki. W okresie ostrym pourazowym można stosować miejscową krioterapię w celu zmniejszenia obrzęku i dolegliwości bólowych,
• masaż poprzeczny tkanek miękkich w celu poprawy krążenia i odżywienia tkanek,
• masaż blizny w miejscu urazu, aby poprawić jej elastyczność i zmniejszyć ograniczenie ruchu,
• ćwiczenia lecznicze: izometryczne w celu poprawy regeneracji i trofiki oraz zapobiegania zwiotczeniu mięśni, koncentryczne, rozciągające w celu poprawy elastyczności i kurczliwości, oporowe; wzmacniające siłę mięśniową oraz techniki obniżające napięcie mięśni i usprawniające krążenie: terapia powięziowa, poizometryczna relaksacja mięśnia oraz PNF,
• kinesiotaping, czyli oklejanie okolicy urazu elastycznymi plastrami, które mają działanie sensoryczne, odciążające oraz stabilizujące. Można je wykorzystać jako zabezpieczenie okolicy urazu mięśnia w okresie ostrym zamiast typowego elastycznego bandaża, również w okresie późniejszym jako wspomaganie regulacji jego napięcia i podczas podejmowania pierwszej aktywności fizycznej w celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia kontuzji.

Urazy mięśni – profilatyka

Warto zadbać o profilaktykę stanu swoich mięśni. Obejmuje ona:

• dbanie o formę swoich mięśni,
• wykonywanie starannie i systematycznie rozgrzewki przed każdą aktywnością fizyczną w celu przygotowania tkanek miękkich do wysiłku fizycznego,
• wykonywanie ćwiczeń rozciągających mięśnie (stretchingu), gdyż tylko dobrze rozciągnięty mięsień jest w pełni wydolny dynamicznie,
• wykonywanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie w celu zabezpieczenia ich przez urazami,
• uwzględnienie w trakcie wysiłku fizycznego przerw, aby dać mięśniom możliwość zregenerowania i nabrania substratów energetycznych,
• odpowiednią dietę (uzupełnianie suplementów; wapnia, potasu i magnezu).

Urazy mięśni – powikłania

Źle postawiona diagnoza lub błędnie prowadzone leczenie oraz rehabilitacja urazów tkanek miękkich może doprowadzić do ciężkich powikłań w postaci:

• zwłóknień – są to blizny wewnątrz mięśnia, powstałe na skutek nieprawidłowo leczonego krwiaka, które powodują ograniczenie ruchomości włókien mięśniowych,
• zwapnień – kiedy wytrąca się wapń; może to prowadzić nawet do skostnienia mięśnia,
• ograniczenia funkcji mięśnia.