Zespół korzeniowy – przyczyny, objawy, leczenie

Co to jest zespół korzeniowy?

Zespół korzeniowy to grupa objawów, wywołanych najczęściej zapaleniem, urazem, czy też uciskiem korzeni nerwowych (rdzeniowych), wychodzących z kanału kręgowego. Przewlekłe zespoły korzeniowe są coraz większym problemem społeczeństwa. Znaczny spadek aktywności fizycznej i siedzący tryb życia to niewielki odsetek przyczyn występowania zespołów korzeniowych. Nadwaga powoduje, że zaczynają się pojawiać liczne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa, które zwężają otwory międzykręgowe, tym samym czyniąc je zbyt ciasnymi dla przebiegających w nich korzonków nerwowych. Ucisk, który powstaje, wywołuje podrażnienie korzeni nerwowych, co w efekcie daje dolegliwości bólowe. Charakterystyczny bywa w tym przypadku nagły moment pojawienia się dolegliwości bólowych. Wynikać to może między innymi z miejscowego zadziałania zimna, często opisywanego przez samych pacjentów jako „przewianie”, w wyniku czego dochodzi do przykurczu mięśni, co może powodować kliniczny obraz zespołu korzeniowego.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Rodzaje ataków korzeniowych

Z zespołem korzeniowym można mieć do czynienia na różnym poziomie ciała. Nie jest on charakterystyczny tylko dla jednego odcinka i może dawać wszelakie objawy. Wśród najczęstszych ataków korzeniowych wyróżnia się:

• rwę kulszową – ból, który pojawia się w odcinku lędźwiowym kręgosłupa i biegnie przez pośladek, całą kończynę dolną aż do stopy. Oprócz pojawiającego się silnego, uporczywe bólu, występują niedowłady, parestezje, zaburzenia czucia, a czasem i przykurcze. Upośledzona jest głównie funkcja chodu i przyjmowanie niektórych pozycji.
• rwę ramienną – ból, który pojawia się w odcinku szyjnym kręgosłupa i promieniuje przez ramię do samego końca ręki, czyli dłoni. Oprócz dokuczliwego bólu towarzyszyć może bardzo nie miłe odczucie mrowienia czy też drętwienia, ale również niedowłady i przykurcze mięśni. Zazwyczaj funkcja zajętej kończyny górnej jest znacznie upośledzona.
• rwę udową – ból, który pojawia się w odcinku lędźwiowym i krzyżowym kręgosłupa i biegnie najczęściej przednią stroną kończyny dolnej. Niedowłady, zmniejszone czucie, odczuwanie mrowienia oraz przykurcze, mogą towarzyszyć występującym dolegliwościom bólowym. Jakość oraz natężenie bólu zależne jest najczęściej od siły ucisku danego korzenia nerwowego.

Jakie są przyczyny zespołu korzeniowego?

Mechanizm powstawania zespołów korzeniowych nie jest jednoznaczny. Przyczyn, które mogą na to wpływać jest wiele. Do najczęstszych przyczyn pojawienia się zespołu korzeniowego zalicza się:

• wychłodzenie, przewianie odcinka lędźwiowego kręgosłupa (powoduje natychmiastowe przykurczenie mięśni przykręgosłupowych);
• uszkodzenie krążka międzykręgowego (dysku) – przesunięcie się dysku może powodować ucisk na korzenie nerwowe;
• niedostosowane ćwiczenia fizyczne oraz brak rozgrzewki – mogą powodować uszkodzenie mięśni przykręgosłupowych oraz więzadeł stawowych;
• choroba zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa bądź reumatoidalne zapalenie stawów – wpływa na pojawienie się nieprawidłowych zmian kostnych kręgosłupa;
• miejscowe stany zapalne;
• niektóre choroby zakaźne;
• zmniejszona aktywność fizyczna;
• zespoły posturalne;
• znaczna nadwaga i otyłość.

Jakie są objawy zespołu korzeniowego?

W przypadku istniejącego zespołu korzeniowego, dolegliwości może być wiele. Są one zależne od rodzaju uszkodzenia, a także od poziomu i obszaru jego występowania. Najczęstszymi objawami zespołu korzeniowego jednak są:

• okresowo pojawiające się silne bóle kręgosłupa;
• okresowo pojawiający się silny ból kręgosłupie lędźwiowym promieniujący do kończyny dolnej;
• ból najczęściej asymetryczny, występujący po jednej stronie;
• bólom może towarzyszyć uczucie drętwienia, parestezji, a także zaburzenia czucia;
• znaczne ograniczenie ruchomości kręgosłupa;
• problemy z chodzeniem;
• wzmożone napięcie mięśni i ich przykurcze;
• osłabienie odruchów;
• osłabienie, zanik bądź niedowład mięśni;
• kompensacyjne (wymuszone) przyjęcie pozycji ciała;
• bóle mięśni, bóle stawów oraz pojawiające się objawy przeziębienia;
• w cięższych przypadkach zaburzenia funkcji seksualnych oraz zaburzenie zwieraczy.

Diagnoza i leczenie zespołu korzeniowego

W przypadku wystąpienia podobnych objawów, należy zgłosić się jak najszybciej do lekarza bądź fizjoterapeuty. Oprócz wywiadu i analizy objawów klinicznych, pomocne w rozpoznaniu i zdiagnozowaniu zespołu korzeniowego będzie przede wszystkim badanie obrazowe. Najlepszym badaniem obrazowym w tym przypadku jest rezonans magnetyczny, który pozwoli bez problemu określić zmiany w obrębie dysku i korzeni nerwowych. W oparciu o wynik badania i postawioną diagnozę, dostosowuje się do każdego pacjenta indywidualny schemat postępowania.

Leczenie profilaktyczne zespołu korzeniowego obejmuje początkowo odciążenie kręgosłupa oraz farmakoterapię, w celu zmniejszenia napięcia mięśniowego i zmniejszenie dolegliwości bólowych. Jeśli zespół korzeniowy wystąpił w odcinku szyjnym, dodatkowo unieruchamia się pacjenta w kołnierzu stabilizującym.

Po zmniejszeniu ostrych dolegliwości, najczęściej stosuje się szeroko pojętą fizjoterapię. Zaczyna się od stosowania fizykoterapii, między innymi wykorzystuje się ciepło, zimno, elektroterapię, magnetoterapię, falę uderzeniową, czy masaż. Największą rolę jednak odgrywają ćwiczenia, których celem jest przede wszystkim wzmocnienie gorsetu mięśniowego. Gdy stosowanie środków zachowawczych nie pomaga, konieczne jest leczenie operacyjne poprzez ingerencję neurochirurgiczną.

Jak zapobiec zespołowi korzeniowemu?

Stosując szeroko pojętą profilaktykę, jesteśmy w stanie w znaczny sposób zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu korzeniowego. Należy jednak poświęcić na to trochę czasu i przestrzegać pewnych zasad. Podstawą takiej profilaktyki są między innymi:

• ćwiczenia mięśni głębokich brzucha (największych stabilizatorów odcinka lędźwiowego kręgosłupa);
• utrzymanie odpowiedniego poziomu elastyczności mięśni poprzez stosowanie ćwiczeń rozciągających;
• zmiana stylu życia na bardziej aktywny;
• pływanie na basenie, szybkie spacery;
• unikanie wychłodzenia;
• unikanie dużych przeciążeń na kręgosłup;
• zdrowe odżywianie, dieta w celu zapobieganiu otyłości;
• systematyczne badania kontrolne;
• zmiana warunków socjalnych (odpowiedni materac do spania);
• ergonomia podczas wykonywania codziennych czynności;
• unikanie nagłych, szybkich ruchów skrętnych i schylania się na prostych nogach z dużym obciążeniem.