Rwa kulszowa – przyczyny, objawy, leczenie

Rwa kulszowa – ból kręgosłupa promieniujący do nóg

Co to jest rwa kulszowa? Rwą kulszową, określaną także jako zapalenie nerwu kulszowego, nazywamy zespół chorobowy, w którym występuje ból kręgosłupa w okolicy lędźwiowo-krzyżowej (ból w dole pleców) z promieniowaniem do pośladka oraz tylnej lub tylno-bocznej powierzchni uda, łydki, a nawet stopy.

Ból nóg od kręgosłupa dotyczy obydwu kończyn lub jest jednostronny. Jest to definicja ogólna, z której wynika, że przyczyną rwy kulszowej może być wiele różnych schorzeń prowadzących do tak zwanego „konfliktu kręgowo-korzeniowego”, czyli ucisku korzeni nerwowych tworzących nerw kulszowy przez zmiany w kręgosłupie lędźwiowym i/lub krzyżowym.

Rwa kulszowa występuje bardzo często w populacji, zazwyczaj pojawia się u osób w średnim wieku i starszych, lecz może dotykać także ludzi młodych. W przypadku wystąpienia jej objawów, niezwłocznie należy zgłosić się do lekarza, który po przeprowadzeniu badań zdecyduje, co na rwę kulszową będzie najlepsze w przypadku danego pacjenta.

Rwa kulszowa – wypowiedź neurologa

Podrażniony nerw kulszowy – bóle nóg od kręgosłupa

Nerw kulszowy wychodzi ze splotu krzyżowego i zawiera włókna nerwowe wychodzące z końcowych segmentów odcinka lędźwiowego (L4–L5) i początkowych segmentów odcinka krzyżowego rdzenia kręgowego (S1–S3). Jest to największy nerw obwodowy całego ciała, unerwiający większą część kończyny dolnej.

W okolicach kolana dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny, które oddają z kolei gałęzie zaopatrujące łydkę i stopę. Poza tym kończynę dolną (głównie część przednią) zaopatruje nerw udowy wychodzący ze splotu lędźwiowego.

Lokalizacja nerwu kulszowego i jego „ ułożenie ” wiążą się z odczuwaniem przez pacjentów charakterystycznego bólu w rwie kulszowej, który promieniuje do pośladka, łydki, a nawet stopy. Mamy wówczas do czynienia z tzw. ostrą rwą kulszową. Ból promieniujący od pachwiny poprzez przednią część uda do kolana nosi nazwę rwy udowej, ból wywołany przez ucisk na korzenie nerwowe w odcinku szyjnym – rwą barkową (rwą ramienną).

Zobacz też: Czym różni się wypuklina od przepukliny?

Przyczyny rwy kulszowej – dyskopatia, wypadnięcie dysku, stenoza

Objawy rwy kulszowej najczęściej wywołuje dyskopatia, czyli zmiany zwyrodnieniowe krążków międzykręgowych, uwypuklanie lub wypadanie krążków międzykręgowych (tzw. wypadnięcie dysku) oraz różnorodne zmiany w stawach międzywyrostkowych. Innymi przyczynami rwy kulszowej są: choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa oraz stenoza (zwężenie) kanału kręgowego. Czynniki te mogą prowadzić do powstania bólu korzeniowego, potocznie określanego jako zapalenie korzonków.

Wszystkie wymienione patologie prowadzą do ucisku struktur kostnych kręgosłupa na korzenie nerwowe wychodzące z rdzenia kręgowego i tworzące nerw kulszowy.

Zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego to najczęstsza dolegliwość, której skutkiem jest rwa kulszowa. Przyczyny obejmują jednak szereg różnych schorzeń prowadzących do ucisku lub drażnienia nerwu kulszowego. Do innych przyczyn rwy kulszowej zalicza się:

• miejscowe stany zapalne lub ropnie zlokalizowane w okolicy pośladkowej,
• nowotwory wychodzące z rdzenia kręgowego, kanału kręgowego lub tkanek miękkich okolicy lędźwiowo-krzyżowej,
• neuropatia w przebiegu niektórych chorób zakaźnych lub cukrzycy (objawy będą nieco inne niż w klasycznej rwie kulszowej).

Objawy rwy kulszowej – ból krzyża, lumbago, drętwienie nóg

Jeśli pacjent ma problem ze stwierdzeniem, czy to rwa kulszowa, objawy, które powinien zgłosić lekarzowi, to:

• ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg, na początku występujący jedynie po wysiłku lub pracy w pozycji pochylenia tułowia do przodu lub przeprostu kręgosłupa;
• okresowe ostre napady bólu kręgosłupa z przykurczami mięśni tylnej części uda (tak zwane postrzały – lumbago);
• często konkretna przyczyna, która wywołuje pierwszy napad bólu krzyża – dźwignięcie ciężaru, nagły skręt kręgosłupa, duży wysiłek fizyczny lub oziębienie okolicy lędźwiowej pleców;
• ból promieniujący do pośladka, łydki i stopy, który utrudnia chodzenie.

Jeśli to neuropatia zakaźna lub cukrzycowa powoduje chorobę, jaką jest rwa kulszowa, objawy mogą rozwijać się powoli, a ból w kręgosłupie i ból nóg narasta stopniowo wraz z postępem zwyrodnienia nerwu. W dalszym przebiegu choroby bólowi nerwu kulszowego mogą towarzyszyć parestezje, mrowienie w nogach, drętwienie nóg oraz zaburzenia czucia, dochodzące nawet do stopy.

Rwa porażenna i portfel gruszkowaty

W cięższych przypadkach może wystąpić tak zwana rwa porażenna, czyli rwa przebiegająca z niedowładem mięśni zaopatrywanych przez nerw kulszowy – chory najczęściej nie potrafi wyprostować stopy i palucha, potyka się, podczas chodzenia jego stopa opada. Pojawia się przykurcz mięśni przykręgosłupowych ze skrzywieniem kręgosłupa. W przypadku zajęcia dolnych segmentów krzyżowych może dochodzić do zaburzeń funkcji zwieraczy, objawiających się nietrzymaniem moczu i stolca.

Ciekawym objawem jest tak zwany portfel gruszkowaty – dolegliwość występująca u około 10 proc.populacji. U większości osób nerw kulszowy biegnie pod mięśniem gruszkowatym (jeden z mięśni pośladka). Zdarza się jednak, że nerw ten przebija mięsień gruszkowaty i biegnie wewnątrz niego, więc podczas skurczu mięśnia (co występuje, ogólnie rzecz biorąc, w czasie ruchów kończyny dolnej) następuje ucisk nerwu kulszowego przez włókna mięśniowe, co może powodować objawy rwy kulszowej. W spoczynku dolegliwości nie występują. Nazwa „portfel gruszkowaty” wzięła się stąd, że dolegliwość ta często występuje u mężczyzn noszących portfel w tylnej kieszeni spodni. Podczas siadania na portfelu mięsień gruszkowaty kurczy się i uciska nerw kulszowy.

Rwa kulszowa w ciąży – co robić?

Atak rwy kulszowej w ciąży często wywołany jest przez ucisk rozwijającego się płodu na nerw kulszowy. W grupie ryzyka wystąpienia rwy kulszowej w ciąży znajdują się kobiety, które przed poczęciem miały problemy z kręgosłupem. Napięcie więzadeł kręgosłupa zmniejszają także zmiany hormonalne, do których dochodzi u ciężarnych. Sprzyja to powstaniu przepukliny krążka międzykręgowego, stanowiącej przyczynę rwy.

Leczenie rwy kulszowej w czasie ciąży polega na łagodzeniu objawów. Pełnowymiarowa terapia może być rozpoczęta dopiero po zakończeniu narodzinach dziecka. Z uwagi na negatywny wpływ środków przeciwbólowych na płód, nie jest zalecane ich stosowanie. Wyjątek stanowi paracetamol, który jednak ma ograniczone działanie przeciwbólowe. Domowym sposobem na rwę kulszową w ciąży, przynoszącym ulgę w bólu, są ciepłe lub zimne okłady okolicę lędźwiowo-krzyżowej w miejscu źródła dolegliwości.

Warto także wiedzieć, jak leżeć przy rwie kulszowej. By złagodzić ból najlepiej ułożyć się na plecach z uniesionymi nogami zgiętymi pod kątem prostym. Taka pozycja pozwala odciążyć nerw kulszowy, co przynosi niejaką ulgę.

Rezonans, RTG kręgosłupa – jak rozpoznać rwę kulszową?

W rozpoznaniu rwy kulszowej – tak jak każdej innej choroby – podstawą jest wywiad z pacjentem. Chory zwykle bardzo dokładnie opisuje dolegliwości bólowe, ponieważ są one uciążliwe i utrudniają lub uniemożliwiają codzienne funkcjonowanie. Poza wywiadem w rozpoznawaniu rwy kulszowej pomocne jest występowanie paru charakterystycznych objawów:

• objaw Laseque’a – ból nogi pojawia się podczas jej biernego unoszenia, kończyna jest wyprostowana w stawie biodrowym i kolanowym;
• odmiana objawu Laseque’a – ból pojawia się w czasie prostowania uprzednio zgiętej w stawie biodrowym i kolanowym kończyny;
• objaw Neriego – ból pojawia się przy przygięciu głowy do klatki piersiowej.

W poszukiwaniu przyczyn rwy kulszowej i ucisku na nerw kulszowy przydatne stają się badania obrazowe. Podstawowym badaniem jest zdjęcie rentgenowskie, czyli RTG kręgosłupa lędźwiowego, w którym mogą być widoczne zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa. W celu dokładniejszej oceny układu kostnego przydatne jest badanie tomografii komputerowej. Przy podejrzeniu nowotworu uciskającego lub naciekającego nerw kulszowy wskazanym badaniem jest rezonans magnetyczny.

Leczenie rwy kulszowej – leki i zastrzyki

W czasie ostrego napadu rwy kulszowej lub lumbago należy leżeć na płaskim, twardym podłożu z kończynami zgiętymi w stawach biodrowych i kolanowych pod kątem prostym (tak zwana pozycja odbarczająca). Stosuje się także leki. Na rwę kulszową podaje się niesteroidowe leki przeciwzapalne (meloksykam lub diklofenak) doustnie lub domięśniowo oraz leki zmniejszające napięcie mięśni (baklofen, tolperizon).

Rwa kulszowa – zastrzyki

Zastrzyki na rwę kulszową różnią się w zależności od miejsca podania iniekcji czy rodzaju substancji czynnej.

• Największą skuteczność cechują zastrzyki podawane nadtwardówkowo (tzw. blokada nadoponowa). W tym przypadku lek podawany jest bezpośrednio do kręgosłupa, dzięki czemu od razu działa na źródło bólu. Dzięki silnym właściwościom przeciwzapalnym oraz przeciwobrzękowym pacjent odczuwa znaczne uśmierzenie bólu nawet w kilka dni po wykonaniu zabiegu.
• Niesreroidowe leki przeciwzapalne podawane w zastrzykach domięśniowych także charakteryzują się dość szybkim czasem działania, jednak poprawa jest zazwyczaj krótkotrwała, co zwiększa ryzyko odnowienia się obrzęku i stanu zapalnego. Domięśniowe zastrzyki na rwę kulszową polecane są jedynie w przypadku pacjentów o umiarkowanym nasileniu objawów.
• W leczeniu rwy pacjenci w bardziej zaawansowanych stadiach choroby mają do dyspozycji także zastrzyki do miejsc spustowych. Są to zgrubienia powstałe na tkance mięsniowo-powięziowej bocznej części uda, które bolą przy ucisku. Tego typu zastrzyki przy rwie kulszowej przynoszą ulgę jedynie, wówczas gdy uprzednio wyleczone zostanie zapalenie nerwu kulszowego lub dojdzie do likwidacji ucisku.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Maść na rwę kulszową

Przy rwie kulszowej maść stosowana miejscowo także zawiera niesteroidowe leki przeciwzapalnie. W składzie preparatów może znajdować się m.in. naproksen, diklofenak czy etofenamat. Niesteroidowe leki przeciwzapalne mogą powodować powikłania ze strony przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa, zapalenie błony śluzowej żołądka, krwawienie do górnego odcinka przewodu pokarmowego). Ryzyko ich wystąpienia jest znacznie przy stosowaniu ich miejscowo na skórę.

Do leków na rwę kulszową na receptę zaliczał się do niedawna żel z ketoprofenem, obecnie można dostać go bez przepisu lekarza.

Na rwący ból pleców bez recepty można również stosować maści rozgrzewające, jednak jest to jedynie działanie objawowe, krótkotrwałe i przemijające.

Rwa kulszowa – ćwiczenia – sposób na ból nerwu kulszowego

Fizykoterapia przy rwie kulszowej stanowi bardzo ważny element leczenia.Celem gimnastyki jest zabezpieczenie i mobilizacja kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Ćwiczenia na rwę kulszową usprawniają pacjenta, wzmacniają mięśnie i zapobiegają przykurczom. Rodzaj prowadzonej rehabilitacji przy rwie kulszowej powinien zawsze być dostosowany indywidualnie do danego pacjenta. Przy rwie kulszowej ćwiczenia, jakie może polecić specjalista, to m.in.:

• ćwiczenia wzmacniające mięśnie brzucha,
• ćwiczenia rozciągające
• ćwiczenia na wzmocnienie mięśni grzbietowych i pośladkowych.

Należy pamiętać, że przy silnym bólu w dole pleców, ćwiczenia powinny zostać zastąpione odpoczynkiem i zabiegami odciążającymi mięśnie.

Rwa kulszowa – masaż

Masaż przy rwie kulszowej stanowczo powinien być wykonywany przez wykwalifikowanego fizjoterapeutę. Celem zabiegów jest nie tylko złagodzenie silnego bólu w lędźwiach, ale także rozluźnienie mięśni pleców i zmniejszyć ucisk. Metoda ta nie powinna być jednak stosowana w przypadku ostrej postaci rwy kulszowej, gdy u pacjenta występują zmiany skórne, które na skutek manipulacji mogłyby ulec podrażanienu, a także przy wysokiej gorączce. na dobre efekty zabiegu można liczyć w łagodnych postaciach choroby.

W niewielkiej części przypadków, kiedy wszystkie inne metody zawodzą, w leczeniu rwy kulszowej operacja prowadzona przez neurochirurga pozostaje jedynym rozwiązaniem.