Ból w lędźwiach – przyczyny i leczenie

Jakie są przyczyny bólu w lędźwiach?

Budowa kręgosłupa lędźwiowego różni się od anatomii całego kręgosłupa. Kręg lędźwiowy (vertebrae lumbales) jest masywny i ma płaską powierzchnię ze wszystkich stron (wyjątkiem jest kręg V). Nie posiada żadnych wyrostków, tak jak kręgi piersiowe czy szyjne. Kręgosłup lędźwiowy jest najbardziej narażony na obciążenia, a tym samym dolegliwości bólowe.

U osób starszych oraz pracujących fizycznie, zwłaszcza podnoszących znaczne ciężary, dominują bóle lędźwiowe związane ze schorzeniami kręgosłupa. Mogą one mieć dwojaki charakter: ostry lub przewlekły, zależnie od przyczyny schorzenia. Bólowi w lędźwiach promieniującemu do nóg czasem współtowarzyszą osłabienie, a nawet porażenie mięśni lub zaburzenia czucia i czynności fizjologicznych w zakresie układu pokarmowego i moczowego.

Dolegliwości w tym przypadku wynikają w ucisku rdzenia kręgowego. Znajduje się on w kanale kręgowym, gdzie w warunkach prawidłowych jest dobrze chroniony przez struktury kostne i chrzestne. Może jednak także dochodzić do ucisku jednego lub kilku korzeni nerwowych, czyli struktur wychodzących z rdzenia kręgowego. W tym drugim przypadku charakterystyczne jest zjawisko promieniowania bólu wzdłuż całego przebiegu nerwu, a zatem np. do całej kończyny dolnej.

To też może Cię zainteresować: Ból pleców po prawej stronie

Postępowanie lecznicze, oprócz stosowania leków przeciwbólowych, uzależnione jest od przyczyny powodującej ucisk rdzenia lub nerwu. Oprócz zmian zwyrodnieniowych i przepukliny jądra miażdżystego, do rzadszych przyczyn bólu lędźwi należą:

• wrodzone wady postawy,
• nowotwory kręgosłupa,
• gruźlica kości,
• urazy,
• zaawansowana osteoporoza,
• choroby reumatyczne.

Drugą najważniejszą grupą chorób objawiających się bólem okolicy lędźwiowej są schorzenia nerek i układu moczowego. Powstawanie bólu w tym przypadku ma odmienny mechanizm – wynika z podrażnienia nerwów trzewnych, czyli unerwiających narządy wewnętrzne, które docierają do rdzenia kręgowego właśnie w odcinku lędźwiowym i dlatego też tutaj odczuwany jest ból.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Zwykle promieniuje on w okolicę podżebrową lub w kierunku pępka i ma charakter rozlany. Nasila się przy potrząsaniu (np. lekkim uderzeniu w okolicę lędźwiową) lub podczas podróży samochodem. Sam miąższ nerki nie jest unerwiony bólowo, dlatego zdecydowana większość przewlekłych chorób nerek nie powoduje objawów bólowych. Wyjątkiem są stany prowadzące do rozciągnięcia torebki łącznotkankowej otaczającej nerki i moczowodów – przede wszystkim kamica nerkowa i ostre stany zapalne nerek, rzadziej nowotwory, krwiaki i torbiele.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Ból w lędźwiach – przyczyny nerkowe

Najczęściej nerkową przyczyną bólu lędźwi jest kamica nerkowa (ból – określany jako kolka nerkowa – w sposób charakterystyczny promieniuje od okolicy kręgosłupa lędźwiowego do spojenia łonowego i wewnętrznej strony ud; jest on nagły i bardzo silny) oraz odmiedniczkowe zapalenie nerek.

Kamica nerkowa nie jest schorzeniem groźnym – po zdiagnozowaniu i samoistnym lub przyrządowym usunięciu złogów oraz wprowadzeniu adekwatnej diety dolegliwości ustępują całkowicie.

Podobny obraz chorobowy może wystąpić w razie zatrzymania odpływu moczu w innym mechanizmie niż przez obecność „kamienia nerkowego”, np. w chorobach prostaty, nowotworach, urazach, wadach anatomicznych, krwotokach i martwicy brodawek nerkowych, a także z przyczyn neurologicznych. Schorzenia te występują jednak znamiennie rzadziej niż kamica nerkowa.

Ból w lędźwiach połączony z wysoką gorączką, nudnościami i objawami dyzurycznymi (trudnościami z oddawaniem moczu) występuje w przebiegu odmiedniczkowego zapalenia nerek. Jest to najczęściej bakteryjna infekcja, szerząca się drogą wstępującą od strony cewki moczowej, a jej leczenie obejmuje antybiotykoterapię zgodnie z wynikiem posiewu moczu. Przy braku dodatkowych obciążeń, odmiedniczkowe zapalenie nerek przebiega w sposób niepowikłany i kończy się wyzdrowieniem po 10–14 dniach, czego potwierdzeniem jest ustąpienie dolegliwości i uzyskanie jałowego wyniku posiewu moczu.

Tępy ból okolicy lędźwiowej pojawia się także u połowy pacjentów z ostrym śródmiąższowym zapaleniem nerek o etiologii polekowej, poinfekcyjnej oraz w przebiegu sarkoidozy. W tych schorzeniach dodatkowo występują jednak obrzęki, skąpomocz i nadciśnienie tętnicze, a także podwyższona temperatura oraz wywiad chorobowy, wskazujący na odpowiednią etiologię. Leczenie obejmuje usunięcie czynnika wywołującego chorobę oraz sterydoterapię, a w skrajnych przypadkach – leczenie nerkozastępcze.

Schorzenia kręgosłupa lędźwiowego

Ból odcinka lędźwiowego najczęściej związany jest z obecnością zmian zwyrodnieniowych stawów kręgosłupa oraz krążków międzykręgowych. W pierwszym przypadku powstają nieprawidłowe wyrośla kostne, które uciskają na struktury nerwowe, także w obrębie torebek stawowych czy okostnej, a miejscowo stwierdza się stan zapalny. Jądra miażdżyste budujące krążki międzykręgowe ulegają natomiast z wiekiem odwodnieniu, a otaczająca je tkanka łączna traci swoje właściwości sprężyste i dochodzi do określanego potocznie „wypadnięcia dysku”, czyli wysunięcia się jądra miażdżystego z pierwotnego położenia i spowodowanego tym ucisku rdzenia kręgowego.

Oba czynniki różnicuje się przede wszystkim na podstawie wywiadu dotyczącego dolegliwości. Zmiany zwyrodnieniowe kręgosłupa lędźwiowego zwykle występują przewlekle u osoby w starszym wieku, obciążonej czynnikami ryzyka, często z nieprawidłową postawą. Wypadnięcie jądra miażdżystego ma gwałtowny przebieg – występuje nagły i bardzo silny ból, zwykle po ciężkiej pracy fizycznej, zwłaszcza po podniesieniu ciężkiego przedmiotu lub po długotrwałym przebywaniu w niewygodnej, wymuszonej pozycji. Ból nasila się w czasie kaszlu i kichania, występuje zdecydowanie częściej u osób młodych. Bardzo duży ucisk rdzenia kręgowego może doprowadzić do porażenia czynności ruchowych i czuciowych.

Szczególnie ważną jednostką chorobową, o której należy wspomnieć, jest także rwa kulszowa. Schorzenie polega na ucisku korzeni nerwowych w odcinku lędźwiowym, które następnie przebiegają przez całą kończynę dolną, powodując ból odcinka lędźwiowego, promieniujący do pośladka, tylnej części uda i łydki, aż po stopę. W diagnostyce tego typu dolegliwości podstawową rolę odgrywają badania obrazowe – RTG, tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny. Leczenie obejmuje doraźne stosowanie środków przeciwbólowych, zwykle z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych oraz leków miorelaksacyjnych, a także wszelkiego typu metod rehabilitacji i fizjoterapii. Po zakwalifikowaniu pacjenta możliwe jest także leczenie neurochirurgiczne, którego celem jest zlikwidowanie ucisku struktur nerwowych.

Ból w dole pleców – badania kręgosłupa lędźwiowego

Ból lędźwi może być objawem wielu chorób, dlatego niezbędna jest odpowiednia diagnostyka. Jeśli dolegliwości nie ustępują lub się nasilają, należy zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, który rozpocznie wizytę od szczegółowego wywiadu (badanie podmiotowe), a następnie przejdzie do badania przedmiotowego, czyli dotykania, osłuchiwania, opukiwania, oceny struktury i funkcji kręgosłupa lędźwiowego oraz narządów sąsiadujących.

W zależności od stwierdzonych dolegliwości lekarz pierwszego kontaktu może skierować do odpowiedniego specjalisty (m.in. ortopedy, neurologa, reumatologa, chirurga, fizjoterapeuty czy nefrologa). Konieczne jest również wykonanie właściwych badań diagnostycznych, takich jak np.:

• badanie moczu,
• USG,
• rezonans magnetyczny,
• tomografia komputerowa,
• RTG,
• elektroneurografia (badanie przewodnictwa nerwowego),
• densytometria (badanie gęstości kości).

Na podstawie wyników dobierane jest indywidualne leczenie. Poznanie przyczyn jest niezbędne do wprowadzania skutecznej terapii.

Bóle lędźwiowe – zapobieganie

Jak można zapobiegać występowaniu bólu lędźwiowego? O roli właściwej postawy ciała, odpowiednich nawyków z nią związanych oraz znaczeniu regularnego wysiłku fizycznego, rozwijającego mięśnie odpowiadające za utrzymanie postawy, zwykle przypominamy sobie zdecydowanie za późno. Nadmierna eksploatacja struktur chrzęstno-kostnych, zwłaszcza bez odpowiednio rozwiniętych mięśni posturalnych, prędzej czy później doprowadza do pojawienia się opisanych dolegliwości.

O czym zatem należy pamiętać na co dzień, aby uniknąć wizyty u lekarza i konieczności przewlekłego leczenia przeciwbólowego?

1. Należy unikać nadmiernego wysiłku fizycznego, zwłaszcza podnoszenia ciężkich przedmiotów.
2. Jeśli konieczne jest dźwiganie, należy zadbać o prawidłową technikę podnoszenia, obciążanie nóg, a nie kręgosłupa; należy też unikać wykonywania skrętów.
3. Należy unikać przebywania w nienaturalnych, wymuszonych pozycjach, nie garbić się.
4. Należy zadbać o odpowiedni wypoczynek, w tym spanie na twardym materacu i odpowiedniej poduszce, oraz o komfort stanowiska pracy (zwłaszcza przed komputem).
5. Należy wystrzegać się otyłości, jak i stanów niedożywienia.
6. Powinno się regularnie uprawiać sport; można poprosić swojego lekarza o odpowiedni zestaw ćwiczeń dla siebie.