Wysoki poziom cukru we krwi – od czego rośnie cukier?

Jakie są przyczyny wysokiego poziomu cukru we krwi?

Poziom cukru we krwi jest bardzo precyzyjnie regulowany przez szereg skomplikowanych mechanizmów. Zaburzenia tej ścisłej kontroli mogą mieć podłoże zarówno fizjologiczne (tzn. nie wynikające z żadnego procesu chorobowego, jak np. hiperglikemia po posiłku), jak i patologiczne (cukrzyca lub inne choroby wpływające na poziom cukru we krwi). Niektóre zaburzenia mogą mieć przyczyny z pogranicza fizjologii i choroby – tutaj klasycznym przykładem może być hiperglikemia u kobiet ciężarnych, która może mieć łagodny i nieszkodliwy charakter (jeśli jest umiarkowana i poddaje się kontroli), albo być groźnym zaburzeniem, wymagającym intensywnego leczenia.

Ogólnie wśród różnorodnych przyczyn hiperglikemii wymienia się:

• spożywanie posiłków,
• stres,
• infekcje,
• niektóre leki,
• choroby przewlekłe,
• ciążę.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Wysoki cukier – jaki wpływ ma dieta na?

Najczęstszą przyczyną wysokiego poziomu glukozy we krwi, także u osób zdrowych, jest wcześniejsze spożycie pokarmu – mechanizmy regulacji glikemii w organizmie działają z pewnym opóźnieniem. U osób zdrowych ten „skok” poziomu cukru jest krótkotrwały i nie przekracza określonych wartości. Jeśli jest on zbyt gwałtowny i utrzymuje się długo, wtedy rozpoznaje się chorobę.

W związku z powyższym, badanie poziomu glukozy we krwi powinno być wykonywane na czczo, czyli w chwili, gdy pacjent nie spożywał żadnych posiłków przez ok. 8 godzin przed badaniem. Uzyskiwane wtedy wyniki są miarodajne i niezaburzone przez procesy trawienia pokarmów. Warto również pamiętać, aby nie głodzić się zbyt długo – 8 godzin to optymalny czas przerwy w jedzeniu, a jego zbytnie wydłużenie może patologicznie obniżyć poziom glikemii i także wpłynąć na jakość badania.

Badanie glikemii może także zostać przeprowadzone „nie na czczo” – taki wynik określa się jako „glikemię przygodną”. Jednak taki pomiar nie pozwala rozpoznać wczesnych stadiów choroby i z reguły wymaga potwierdzenia poprzez standardowy pomiar z przerwą w spożywaniu posiłków.

Jak stres wpływa na poziom cukru we krwi?

Wszelkiego rodzaju stres jest bardzo silnym czynnikiem zwiększającym poziom cukru we krwi, gdyż prowadzi on do wydzielania hormonów – zwłaszcza adrenaliny oraz kortyzolu – które silnie stymulują organizm do hiperglikemii i przeciwdziałają efektom insuliny.

Stres może być rozumiany zarówno przewlekle (tzn. długo utrzymujące się napięcie psychiczne), jak i ostro. Ostry stres wiąże się z wieloma chorobami, jak np. zawał serca, udar mózgu oraz urazy – w tych stanach coraz częściej podkreśla się znaczenie kontroli i intensywnego przeciwdziałania hiperglikemii, aby poprawić stan pacjenta. Badania pokazują, że wysoki poziom cukru we krwi pogarsza wyniki leczenia w wielu stanach nagłych i jego kontrola ma bardzo duże znaczenie.

Jak infekcja wpływa na glikemię?

Ciężkie infekcje, zwłaszcza bakteryjne, stymulują organizm do wydzielania szeregu substancji chemicznych, które mają na celu zwalczenie zakażenia. Ponadto, każda infekcja wiąże się z pewnym stresem fizycznym oraz psychicznym. Oba wspomniane czynniki mają wpływ na to, że pojawia się wysoki cukier we krwi. Wzrost poziomu glikemii obserwowano w przebiegu różnorodnych chorób zakaźnych – dlatego nie powinno się przeprowadzać diagnostyki w kierunku cukrzycy, gdy pacjent przechodzi infekcję.

Wpływ zakażeń na poziom cukru jest tak znaczny, że pacjenci leczeni insuliną są poinstruowani, że w przebiegu infekcji powinni zwiększyć dawki leku, aby zaspokoić zwiększone zapotrzebowanie. Dokładny zakres i stopień modyfikacji dawki jest ustalony z prowadzącym lekarzem diabetologiem.

Jakie leki podnoszą poziom cukru we krwi?

Wiele leków stosowanych rutynowo ma czasem znaczny wpływ na metabolizm glukozy i może doprowadzić do wzrostu jej stężenia we krwi. Na szczególną uwagę zasługują tutaj:

• kortykosteroidy (sterydy) – stosowane np. w chorobach alergicznych, astmie oskrzelowej, ciężkich chorobach skóry, chorobach autoimmunologicznych, itp.;
• płyny podawane dożylnie – zwłaszcza glukoza oraz płyny złożone zawierające glukozę;
• hormony tarczycy – podawane w przypadku niedoczynności tarczycy;
• niektóre leki moczopędne (zwłaszcza tiazydowe) – stosowane przede wszystkim w leczeniu nadciśnienia tętniczego;
• glukagon – podawany w przypadku hipoglikemii opornej na leczenie, ale także w innych stanach (np. w celu rozkurczenia mięśni gładkich lub odwrócenia działania leków z grupy beta–blokerów);
• beta-mimetyki – stosowane np. w hamowaniu czynności porodowej oraz terapii astmy;
• beta-blokery – szeroko wykorzystywane w schorzeniach kardiologicznych;
• adrenalina – często podawana w stanach nagłych, spadku ciśnienia tętniczego, zatrzymaniu krążenia i wielu innych;
• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne – stosowane w terapii depresji;
• fenytoina – lek przeciwdrgawkowy i przeciwarytmiczny, stosowany przede wszystkim w terapii padaczki oraz niektórych nerwobólach, a także zaburzeniach rytmu serca;
• lit – szeroko stosowany w psychiatrii.

Jakie choroby przewlekłe wpływają na wysoki poziom cukru we krwi?

Szereg chorób może wpływać negatywnie na regulację poziomu cukru we krwi – do tego stopnia, że w klasyfikacji typów cukrzycy istnieje pozycja „cukrzyca o znanej etiologii”, pod którą uwzględnia się wszystkie zaburzenia metabolizmu glukozy wynikające ze ściśle określonych patologii organizmu.

Przede wszystkim wyróżnia się tutaj choroby:

• związane z zaburzeniami hormonalnymi, takie jak zespół Cushinga, guz chromochłonny, akromegalię, czy nadczynność tarczycy;
• wszelkiego rodzaju uszkodzenia trzustki (zapalenie, uraz, mukowiscydoza i inne);
• zespoły wad genetycznych (np. zespół Downa);
• zaburzenia glikemii wynikające z działania niepożądanego leków (opisane powyżej).

Klasyfikacja cukrzycy podaje ponad 50 możliwych przyczyn hiperglikemii, dlatego diagnostyka rzadziej występujących zaburzeń może sprawiać sporo trudności i wymaga bezwzględnej konsultacji z lekarzem internistą lub diabetologiem.

Jak ciąża wpływa na poziom cukru we krwi?

Organizm kobiety ciężarnej przechodzi wiele zmian adaptacyjnych, także hormonalnych, które podnoszą poziom glikemii. Aktualne wytyczne nakazują bezwględną ocenę poziomu cukru we krwi przy pierwszej wizycie lekarskiej w trakcie ciąży, a następnie zalecają szczegółowy algorytm diagnostyczny, który pozwala stwierdzić, czy dana pacjentka cierpi na zaburzenia poziomu cukru, które mogą być zagrożeniem dla ciąży. Najczęściej ocenia się wynik tzw. doustnego testu tolerancji glukozy (OGTT, „krzywej cukrowej”), który polega na zbadaniu poziomu cukru we krwi na czczo, następnie 1h i 2h od spożycia roztworu 75 g czystej glukozy.

Badanie OGTT zleca się albo od razu przy pierwszej wizycie w trakcie ciąży (jeśli występują jakiekolwiek czynniki ryzyka lub poziom glikemii na czczo odbiega od normy), albo pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży. Decyzję o dokładnym postępowaniu podejmuje ginekolog.

Hiperglikemia w trakcie ciąży może być stanem przejściowym (tzn. ustępuje wkrótce po porodzie) lub objawem typowej cukrzycy, po raz pierwszy stwierdzonym przy okazji ciąży. W obu przypadkach, podczas rozwoju płodu konieczne jest bardzo ścisłe leczenie i kontrolowanie poziomu cukru we krwi, gdyż nieprawidłowy poziom cukru może być przyczyną wielu powikłań, w tym porodu przedwczesnego oraz uszkodzenia płodu.