Glikemia – co to jest, badanie, normy

Czym jest glikemia?

Glikemia to stężenie glukozy (cukru) we krwi. Glukoza to cukier prosty, wchodzi w skład między innymi sacharozy (cukru spożywczego). Jest podstawowym źródłem energii dla większości komórek ludzkiego organizmu, zwłaszcza dla neuronów (komórek nerwowych).

Cukry złożone takie jak skrobia, które spożywamy w diecie są w przewodzie pokarmowym trawione do prostszych związków – monosacharydów (pod postacią glukozy, galaktozy i fruktozy). Monocukry są wchłaniane w jelicie cienkim, trafiają do krążenia wrotnego i wątroby.

Glukoza jest magazynowana w mięśniach i wątrobie w postaci glikogenu, stamtąd uwalniana do krwi. Glikemia jest ściśle kontrolowana, głównie przez hormony trzustkowe, takie jak insulina i glukagon.

Hormony te mają działanie antagonistyczne (przeciwstawne). Insulina obniża glikemię, powodując wychwyt glukozy przez komórki wątroby, mięśni i tkankę tłuszczową. Glukagon podnosi stężenie glukozy stymulując jej produkcję w wątrobie.

To też może Cię zainteresować: pH moczu – co oznacza zasadowy i kwaśny odczyn moczu?

Jakie są metody oznaczenia glikemii?

Glikemię można oznaczać na trzy sposoby. W celu rozpoznania stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy glukozę należy oznaczyć w próbce pobranej krwi w laboratorium, nie można wykorzystywać pomiarów przy pomocy glukometru.

Badanie na czczo – glikemia oznaczona w próbce krwi pobranej 8-14 godzin po ostatnim posiłku. Wyniki tego badania interpretuje się następująco:

• 70 - 99 mg/dl (3.9 - 5.5 mmol/l) oznacza prawidłową glikemię na czczo;
• 100 - 125 mg/dl (5.6 - 6.9) to nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG), jedna z postaci stanu przedcukrzycowego;
• ≥ 126 mg/dl (≥ 7.0 mmol/l) - uzyskanie takiego wyniku w dwóch niezależnych pomiarach pozwala na rozpoznanie cukrzycy.

Glikemia przygodna oznaczona może być o dowolnej porze dnia i niezależnie od spożytych posiłków. Jeśli wynosi ≥ 200 mg/dl (11.1 mmol/l) i towarzyszą jej objawy charakterystyczne dla cukrzycy to uprawnia do rozpoznania tej choroby.

Doustny test obciążenia glukozą (OGTT) polega na oznaczeniu glikemii na czczo, a następnie po upływie 2 godzin od spożycia roztworu zawierającego 75 g glukozy. Pozwala ocenić odpowiedz trzustki na poposiłkowy wzrost poziomu glukozy we krwi. Glikemia po upływie 2 godzin może wynosić:

• <140 mg/dl (7.8 mmol/l) - prawidłowa tolerancja glukozy;
• 140 - 199 mg/dl (7.8 - 11.0 mmol/l) to nieprawidłowa tolerancja glukozy, którą zaliczamy do stanów przedcukrzycowych;
• ≥200 mg/dl (11.1 mmol/l) oznacza cukrzycę.

Nieco inne normy interpretacji OGTT obowiązują w ciąży.

Jak mierzyć długoterminowy trend glikemii?

Istnieją badania, które pozwalają ocenić średnie stężenie glukozy we krwi w dłuższej perspektywie czasu. Najczęściej wykorzystywane jest badanie hemoglobiny glikowanej (HbA1c.) Hemoglobina glikowana powstaje w procesie glikacji, czyli przyłączania reszt węglowodanowych (cukrowych). Jej poziom koreluje z średnią glikemią w ciągu ostatnich 3 miesięcy. Jest to badanie bardzo pomocne przy ocenie skuteczności leczenie cukrzycy i pozwala na podjęcie decyzji o konieczności intensyfikacji tego leczenia.

Są kraje, gdzie dozwolone jest rozpoznawanie cukrzycy tylko na podstawie podniesionego poziomu hemoglobiny glikowanej. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne odradza takie postępowanie.

Kiedy badać poziom glukozy we krwi?

Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca pomiar glikemii na czczo raz na 3 lata u każdego, kto przekroczył 45 rok życia. Jest to badanie przesiewowe w kierunku stanów przedcukrzycowych i cukrzycy. Ponadto, niezależnie od wieku badanie to należy przeprowadzić raz w roku u osób z następujących grup ryzyka:

• z nadwagą lub otyłością;
• mało aktywnych fizycznie;
• u których rozpoznano stan przedcukrzycowy;
• z nadciśnieniem tętniczym;
• chorujących na dyslipidemie;
• u kobiet z przebytą cukrzycą ciążową, lub które urodziły dziecko o masie powyżej 4 kg;
• u kobiet z zespołem policystycznych jajników;
• z chorobą układu sercowo–naczyniowego.

Pomiar stężenia glukozy na czczo powinien być również zlecony w trakcie pierwszej wizyty ciężarnej u ginekologa. Następnie pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży rozszerza się diagnostykę o doustny test tolerancji glukozy. Badanie to pozwala na rozpoznanie cukrzycy ciążowej przy uzyskaniu wyniku:

• na czczo: 92 - 125 mg/dl (5.1 - 6.9 mmol/l);
• po 60 minutach: ≥ 180 mg/d; (10,0 mmol/l);
• po 120 minutach: 153 - 199 mg/dl (8.5 - 11.0 mmol/l).

Doustny test tolerancji glukozy wykonuje się również, jeśli pomiary stężenia glukozy na czczo wykazały stan przedcukrzycowy lub są niejednoznaczne.

Ile kosztuje oznaczenie stężenia glukozy?

Pomiar glikemii w surowicy krwi żylnej to badanie stosunkowo tanie, kosztuje około 10 złotych.

Doustny test obciążenia glukozą ze względu na podawanie roztworu glukozy i większa liczbę pomiarów jest badaniem droższym, jego cena może wynosić od kilkunastu do kilkudziesięciu złotych.

Jak przebiega pomiar glikemii – video