Cukrzyca typu LADA – objawy, rokowania, zalecenia

Co to jest utajona cukrzyca autoimmunologiczna dorosłych?

Utajona cukrzyca autoimmunizacyjna dorosłych, czyli cukrzyca typu LADA (ang. Latent Autoimmune Diabetes in Adults) to rodzaj cukrzycy, w którym następuje niszczenie komórek wysp trzustkowych przez komórki układu odpornościowego, tak jak ma to miejsce w cukrzycy typu 1. Różnica między cukrzycą typu 1 a cukrzycą LADA polega na wieku, w jakim choroba się ujawnia.

W cukrzycy typu 1 pierwsze objawy pojawiają się szybko od chwili początku choroby, w młodym wieku, z definicji przed 35. rokiem życia. „Ukryta cukrzyca” LADA ujawnia się już po 35. roku życia i może być pomylona z cukrzycą typu 2, ze względu na początkowo powolne tempo narastania objawów oraz wiek pacjenta. Zdaniem Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego około 5–10 proc. młodych pacjentów z rozpoznaniem cukrzycy typu 2, może mieć w rzeczywistości cukrzycę typu 1 LADA.

Sprawdź również: Ketony w moczu – normy, przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są przyczyny cukrzycy typu LADA?

Cukrzyca typu LADA jest chorobą autoimmunizacyjną. De facto jest to po prostu utajona cukrzyca typu 1, o nieco wolniejszym przebiegu. Mechanizm rozwoju choroby jest wspólny z cukrzycą typu 1. W wyniku zadziałania jakiegoś czynnika środowiskowego, np. infekcji wirusowej (przede wszystkim enterowirusami, np. wirusami Coxackie) oraz pewnej predyspozycji genetycznej chorego (specyfika układów HLA i innych układów odpowiedzi odpornościowej organizmu) następuje atak komórek odpornościowych na własne komórki produkujące insulinę.

Za chorobę bezpośrednio odpowiadają przeciwciała przeciwwyspowe (ICA), przeciwko dekraboksylazie kwasu glutaminowego (anty-GAD65), przeciwko fosfatazom tyrozyny (IA-2, IA2β), przeciwko insulinie endogennej (IAA) oraz przeciwcynkowe (Zn8).

W odróżnieniu od cukrzycy typu 1, niszczenie wysp trzustkowych następuje powoli, a w efekcie poziom produkcji hormonu przez dłuższy czas jest wystarczający do zabezpieczenia chorego przed poważnymi objawami. Jednak to opóźnienie w pojawieniu się objawów niesie za sobą niekorzystne zjawisko podstępnego rozwijania się powikłań niewykrytej cukrzycy. Dzieje się tak dlatego, że występuje hiperglikemia wystarczająca do wywoływania uszkodzeń w organizmie, ale zbyt mała, by chory odczuwał ją w sposób znaczący.

Obecność objawów wynika, tak jak w każdej cukrzycy, z niemożności wykorzystania cukru krążącego we krwi przez komórki organizmu. W tej sytuacji włączają się mechanizmy odpowiedzialne za radzenie sobie z głodem, m.in. produkcja ketonów oraz mobilizacja kwasów tłuszczowych z zapasów ciała.

Jakie są objawy cukrzycy LADA?

Objawy cukrzycy typu LADA są identyczne jak cukrzycy typu 2 oraz podobne do tych występujących w typie 1. Są one następujące:

• wielomocz – oddawanie dużej ilości moczu,
• zwiększenie pragnienia,
• cechy odwodnienia: zmniejszona elastyczność skóry, suchość śluzówek, spojówek, skóry,
• osłabienie i senność,
• chudnięcie, zwłaszcza niezamierzone i znaczne (rzadki objaw),
• kwasica (dość często) i śpiączka ketonowa (wyjątkowe sytuacje) – zapach acetonu z ust (podobny do tego, jaki występuje następnego dnia po spożywaniu dużej ilości alkoholu)
• częste ropne zakażenia skóry,
• częste, trudno leczące się infekcje układu płciowo-moczowego, zwłaszcza grzybicze,
• skłonność do grzybic.

Cukrzyca typu LADA – diagnostyka

Cukrzyca typu 1 u dorosłych, czyli cukrzyca LADA jest rozpoznawana na podstawie tych samych kryteriów, co cukrzyca typu 2. Należy oznaczyć poziom glukozy we krwi i – w zależności od wysokości tego wyniku – określa się czy cukrzyca występuje, czy należy powtórzyć oznaczenie lub skierować pacjenta do dalszej diagnostyki za pomocą testów.

Samo stężenie glukozy we krwi ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) u pacjenta nieprzygotowanego do badania, wynik glukozy ≥ 126 mg/dl (7,0 mmol/l) w dwóch niezależnych badaniach na czczo (8–14 godzin od ostatniego posiłku, bez ciężkiej aktywności fizycznej w przeddzień badania) lub ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) w 120. minucie doustnego testu obciążenia glukozą (OGTT) oznacza jednoznacznie cukrzycę.

Nie wskazuje jednak na jej przyczynę. Z tego względu wykonuje się dodatkowo badania przeciwciał, przede wszystkim sprawdza się obecność anty-GAD65 i/lub innych przeciwciał charakterystycznych dla cukrzycy typu 1. Dodatkowo pomocne bywa oznaczanie we krwi peptydu C, który powstaje w trzustce wraz z insuliną. Jeśli jest go mało, oznacza to, że i insuliny jest zbyt mała ilość, a zatem komórki ją produkujące są niszczone.

Tak jak w przypadku cukrzycy typu 1, w cukrzycy LADA pomocne może być także oznaczenie ciał ketonowych w moczu. Jeśli badanie wykaże ich obecność, należy przeprowadzić diagnostykę w kierunku cukrzycy typu 1 lub cukrzycy LADA – w zależności od wieku pacjenta.

Jeszcze jednym badaniem, przydatnym w różnicowaniu cukrzycy typu LADA oraz cukrzycy typu 2 jest test z glukagonem, w którym po podaniu tego hormonu sprawdza się wyrzut peptydu C.

Cukrzyca LADA – leczenie

Leczeniem z wyboru rozpoznanej utajonej cukrzycy autoimmunizacyjnej dorosłych, czyli cukrzycy LADA jest terapia insuliną. Najlepszą formą tej terapii jest leczenie za pomocą pomp skojarzonych z systemem ciągłego monitorowania glikemii. Takie rozwiązania stosuje się np. w Klinice Chorób Metabolicznych w Krakowie. Są to jednak systemy bardzo drogie, a refundacja obejmuje wąskie grono pacjentów. Istnieją jednak metody „zbudowania” takiego systemu, dzięki odpowiedniej wiedzy oraz przy użyciu tańszego sprzętu, a także różnych aplikacji mobilnych. Taką właśnie pomoc są w stanie zapewnić lekarze ze wspomnianej Kliniki. Poza skojarzonym systemem podaży insuliny można stosować z powodzeniem samodzielną pompę insulinową sterowaną ręcznie, a także samodzielne, ręczne wstrzyknięcia insuliny za pomocą penów lub ampułkostrzykawek. Niezastąpiona jest wówczas edukacja pacjenta, który musi wiedzieć, jak i kiedy dawkować sobie hormon. W ramach opieki zdrowotnej są dostępne szkolenia dla osób, które są leczone insuliną.

Poza stosowaniem hormonu w cukrzycy typu LADA ważne jest stosowanie odpowiedniej diety. Chodzi o właściwy dobór składników pokarmowych, przeliczanie indeksów glikemicznych, unikanie pewnych posiłków. Ma to szczególne znaczenie, gdy pacjent samodzielnie oblicza i podaje sobie dawkę insuliny, mniej istotne jest w systemach automatycznych z ciągłym pomiarem stężenia cukru. Przestrzeganie diety pozwala uniknąć nagłych wahań poziomu cukru – zarówno hiperglikemii (zbyt wysokiego poziomu cukru), jak i hipoglikemii (zbyt niskiego).

Jeśli chodzi o wysiłek fizyczny, chory na cukrzycę LADA może i wręcz powinien normalnie funkcjonować i prowadzić aktywny tryb życia. Ważne jednak, by nauczył się odpowiednio regulować przyjmowanie pokarmów i dawki insuliny przed planowanym wysiłkiem, by nie dopuścić do hipoglikemii, czyli spadku poziomu cukru poniżej 70 mg/dl (3,9 mmol/l). Hipoglikemia jest groźniejsza dla zdrowia niż hiperglikemia.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Cukrzyca LADA – rokowanie

Rokowanie w cukrzycy typu 1, cukrzycy LADA jest dobre. Pacjenci na terapii insulinowej nie powinni żyć znacząco krócej od populacji zdrowej. Warunkiem jest jednak bardzo dobra kontrola nad chorobą i jej wczesne wykrycie. W innym przypadku, zwłaszcza w cukrzycy LADA, szybko rozwijają się powikłania, czyli m.in. uszkodzenia naczyń, nerwów, wzroku, nerek, stopa cukrzycowa oraz inne związane z cukrzycą stany.