Kurkuma (ostryż długi) – właściwości, działanie, przeciwwskazania, cena, jak stosować

Kurkuma – właściwości i skład

Kurkumina to aktywna biologicznie substancja pochodzenia roślinnego. Powstaje z kłącza ostryżu długiego (Curcuma longa L.), czyli kurkumy. Roślina ta uprawiana jest w gorącym subtropikalnym klimacie, w krajach takich jak Indie czy Chiny oraz w południowo-wschodniej Azji. Od wieków wykorzystuje się ją w medycynie chińskiej.

Ostryż indyjski, ostryż Zohary, szafran indyjski, bo i pod takimi nazwami jest znany, to gatunek należący do rodziny imbirowatych. Jego kłącze jest bogatym źródłem energii. Na 100 g dostarcza bowiem 390 kcal. Wynika to z faktu, że w skład tej części rośliny wchodzi przede wszystkim skrobia, stanowiąca ok. 70 proc. suchej masy. Jednak za właściwości lecznicze kurkumy odpowiadają przede wszystkim zawarte w niej kurkuminoidy.

Dodatkowo kłącze ostryżu jest źródłem olejków eterycznych, w których skład wchodzą związki, takie jak turmeron, germakron czy elmenon. Głównym kurkuminoidem tej rośliny jest kurkumina. Dzięki jej licznym właściwościom proszek ten wykorzystuje się nie tylko jako aromatyczną przyprawę, ale również substancję konserwującą i barwiącą żywność. Dzięki wysokiej zawartości bioaktywnych związków kurkuma ma również liczne właściwości lecznicze. Ma:

• działanie przeciwzapalne,
• właściwości przeciwbólowe,
• działanie przeciwnowotworowe,
• działanie antybakteryjne,
• wspomaga trawienie,

Kurkuma pozytywnie wpływa też na proces gojenia się ran.

Należy jednak zaznaczyć, że biodostępność kurkuminy jest stosunkowo niska. Wiąże się to z niewielką absorpcją z jelita oraz szybkim metabolizowaniem tego związku przez wątrobę. W celu zwiększania jej przyswajalności,łączy się ją w kompleksy z jonami metali, np. Mg2+ oraz albuminami. Korzystnie na wchłanianie tego związku wpływa połączenie z piperyną. Dlatego też kurkuma z pieprzem będzie idealnym zestawieniem do zastosowania w codziennym jadłospisie.

Zastosowanie kurkumy

Kurkuma zawdzięcza swe właściwości głównie związkom z grupy kurkuminoidów oraz obecnym w kłączu ostryżu olejkom eterycznym. Aktualny stan wiedzy pozwala stwierdzić, że jej zastosowanie może dotyczyć nie tyko prewencji chorób, ale również ich leczenia. Do schorzeń, które bada się w obszarze zastosowania kurkuminy należą:

• choroby neurodegeneracyjne,
• schorzenia układu sercowo-naczyniowego,
• nowotwory,
• cukrzyca,
• niektóre choroby autoimmunologiczne,
• AIDS.

Wskazuje to wyraźnie na wielokierunkowy wpływ tego związku na organizm ludzki. Kurkumina to silny przeciwutleniacz – działa ona antyoksydacyjnie. Pozwala usunąć nadmiar wolnych rodników, które uszkadzają komórki promując powstawanie wielu chorób oraz przyspieszając procesy starzenia się ustroju. Dodatkowo kurkumina wykazuje silną aktywność przeciwzapalną. Jest również związkiem, który może hamować rozwój zmian nowotworowych na każdym etapie rozwoju choroby. Z tego powodu określa się ją mianem substancji chemoprewencyjnej, czyli antykancerogennej, ale również przeciwnowotworowej (cytostatycznej).

Działanie profilaktyczne kurkuminy udowodniono w badaniach na modelach zwierzęcych w odniesieniu do raka wątroby, skóry, przełyku, żołądka, okrężnicy, płuc i piersi. Właściwości przeciwnowotworowe tego związku opierają się głównie na hamowaniu proliferacji komórek i indukcji ich apoptozy (samobójczej śmierci). W badaniach In vivo związek ten wykazywał działanie zapobiegające powstawaniu przerzutów i ograniczające proces angiogenezy (tworzenia się naczyń krwionośnych, które odżywiają zmienione tkanki).

Warto również wspomnieć, że zwiększa on skuteczność niektórych leków przeciwnowotworowych. Mimo działania indukującego śmierć komórek, kurkumina dostarczana z pokarmem wykazuje właściwości kardioprotekcyjne, hepatoprotekcyjne i nefroprotekcyjne. Dodatkowo przyspiesza gojenie się ran. Podkreśla się rolę tego związku w zapobieganiu chorób układu sercowo-naczyniowego. Wiąże się to przede wszystkim z jego działaniem przeciwzapalnym oraz antyoksydacyjnym. Zmniejszenie stresu oksydacyjnego, hamowanie utleniania się cholesterolu, prawdopodobny wpływ na stężenia poszczególnych jego frakcji oraz trójglicerydów, a także hamowanie agregacji płytek krwi to mechanizmy, które umożliwiają wykorzystanie kurkuminy w profilaktyce, ale i leczeniu schorzeń z tej grupy.

Należy wspomnieć o tym, że kurkumina działa ochronnie na układ pokarmowy. Zapobiega zaburzeniom trawienia oraz rozwojowi wrzodów. Wykazuje właściwości żółciopędne i żółciotwórcze. Działa ochronnie na komórki wątroby. Jest również związkiem o działaniu antybakteryjnym i przeciwgrzybiczym. Wykorzystuje się ją szczególnie często w okresie jesienno-zimowym – kurkuma z miodem zapobiega infekcjom.

Kurkuma na problemy z wątrobą

Jedną z najważniejszych właściwości kurkumy jest jej pozytywny wpływ na zdrowie wątroby. Składniki zawarte w kurkumie, zwłaszcza kurkumina, przyczyniają się do jej działania żółciotwórczego. Żółć to substancja niezbędna do prawidłowego przebiegu procesów trawienia.

Wszelkie nieprawidłowości w pracy wątroby, spowodowane np. zbyt dużym jej obciążeniem przez niewłaściwą dietę, prowadzą do ich zaburzenia. Konsekwencją bywają nieprzyjemne dolegliwości, np. bóle brzucha czy wzdęcia. Dlatego obecność w diecie kurkumy, która wzmaga wydzielenie żółci, a także enzymów trawiennych (gastryny, sekretyny oraz enzymów trzustkowych), może zapobiegać problemom z przewodem pokarmowym. Z uwagi na ochronny wpływ kurkumy na komórki wątroby, jest szczególnie polecana w stanach zapalnych miąższu wątroby czy osobom cierpiącym na stany zapalne dróg żółciowych, ponieważ zwiększa przepływ żółci, wspomaga odbudowę dróg żółciowych oraz ich prawidłową pracę.

Kurkuma odpowiada również za przywracanie właściwej kurczliwości pęcherzyka żółciowego. Dzięki działaniu przeciwbakteryjnemu likwiduje bakterie odpowiedzialne za wywoływanie stanów zapalnych w obrębie wątroby. Jest jedną z najskuteczniejszych roślin w leczeniu jej schorzeń. Stąd powinna być obecna w diecie osób zmagających się z różnego rodzaju chorobami tego narządu, gdyż ułatwia regenerację i chroni przed uszkodzeniem wątroby.

Podobne działanie mają dostępne bez recepty preparaty wspierające pracę wątroby, na bazie kurkumy. Warto wybierać te o jak najbardziej naturalnym składzie. W łagodny, a jednak skuteczny sposób, wesprą one pracę tego narządu, przeciwdziałając stłuszczeniu wątroby czy problemom z pęcherzykiem żółciowym.

Kurkuma jako przyprawa – do czego stosować?

Kurkuma korzeń jest powszechnie wykorzystywana w kuchni azjatyckiej do nadawania barwy oraz charakterystycznego smaku i aromatu potrawom. Wchodzi w skład mieszanki przyprawowej zwanej curry. W przemyśle spożywczym kurkuma wykorzystywana jest jako naturalny barwnik oznaczany symbolem E100.

Można używać jej w przygotowując dania mięsne, z owoców morza, zupy oraz marynaty. Doskonale komponuje się z ryżem czy makaronem. Może stanowić interesujący dodatek do tradycyjnego rosołu lub wzbogacić przepisy na dania ze strączkami.

Ze względu na to, że pobudza wydzielanie żółci oraz wydzielanie soków trawiennych, będzie ułatwiać trawienie ciężkostrawnych dań. Jak każdą intensywną przyprawę, należy używać jej z umiarem. Warto pamiętać o jej właściwościach przeciwdrobnoustrojowych, które będą wpływały na jej zdolności do konserwacji żywności. W kuchni można korzystać z niej do przyprawiania: jajecznicy, koktajli, ciast, deserów, sałatek oraz sosów.

Kurkuma w tabletkach – dawkowanie i działanie

Kurkumina należy do związków o niskiej biodostępności. Oznacza to, że tylko niewielka jej część z pożywienia ulega wchłonięciu, a dodatkowo jest potem szybko metabolizowana przez wątrobę. Wobec licznych korzystnych jej właściwości w celu uzyskania określonego skutku fizjologicznego można w niektórych przypadkach rozważyć zastosowanie suplementów z dodatkiem kurkumy.

Często mielona kurkuma występuje z piperyną, czyli składnikiem poprawiającym jej wchłanianie. Można spotkać ją pod postacią tabletek, kapsułek oraz proszku. Jako, że kurkuma ma wielokierunkowe właściwości lecznicze, suplementy z jej udziałem stają się coraz bardziej popularne.

Kurkuma – przeciwwskazania

Mimo korzystnego wpływu na organizm, nie zaleca się stosować kurkuminy w postaci suplementów u osób z kamicą żółciową czy blokadą odpływu żółci. Ostrożność należy zachować również w odniesieniu do pacjentów przyjmujących leki przeciwzakrzepowe.

Kurkuma w ciąży także nie będzie zalecana. Warto tutaj przypomnieć, że dotyczy to skoncentrowanych dawek tych substancji. W przypadku przyprawy niewielki dodatek do dań nie powinien powodować niekorzystnego wpływu na zdrowie kobiety w ciąży.

Kurkuma – gdzie kupić? Jaka jest jej cena?

W sklepach dostępna jest kurkuma w proszku lub kłącza tej rośliny. W obu przypadkach warto zadać o jakość kupowanego produktu. W przypadku sproszkowanej kurkumy lub curry istotna jest jej świeżość oraz sposób przechowywania. Należy zamykać ją szczelnie i szybko zużywać, gdyż z czasem traci na sile swojego aromatu.

Świeżą kurkumę powinno się przechowywać w lodówce, owiniętą w papierowe opakowanie. Można ją gotować na parze, suszyć i ścierać. Suplementy diety z kurkumą powinno się nabywać w aptekach, w sklepach zielarskich lub ze zdrową żywnością. Cena sproszkowanej postaci waha się od 20 złotych do 200 złotych za kilogram. Kurkuma w tabletkach lub kapsułkach to koszt rzędu od około 15 do ponad 100 złotych.