Zapalenie dróg żółciowych – przyczyny, objawy, leczenie

Czym jest zapalenie dróg żółciowych?

Zapalenie dróg żółciowych dzielimy na:

• pierwotne zapalenie dróg żółciowych,
• wtórne zapalenie dróg żółciowych.

Zapalenie pierwotne oznacza, że choroba nie jest następstwem wystąpienia innej choroby, nie jest spowodowana żadnym współistniejącym schorzeniem, w odróżnieniu od zapalenia wtórnego, które rozwija się w następstwie istnienia innej choroby dróg żółciowych lub wątroby.

Pierwotne zapalenie dróg żółciowych jest rzadką przyczyną zapalenia dróg wątrobowych wewnętrznych i stanowi około 10% wszystkich przypadków, podczas gdy zapalenie wtórne to aż 90% przypadków. Do zapaleń pierwotnych zaliczamy pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych, a wśród przyczyn zapaleń wtórnych wyróżniamy zastój żółci w drogach żółciowych i zakażenia dróg żółciowych.

Jak zbudowane są drogi żółciowe?

Drogi żółciowe dzielą się na wewnątrzwątrobowe, które przebiegają we wnętrzu wątroby oraz na zewnątrzwątrobowe. Wewnątrzwątrobowe utworzone są z kanalików żółciowych, które tworzą większe struktury – przewody żółciowe wątrobowe. Ich zadaniem jest wyprowadzanie żółci z wątroby. Przewody te opuszczając wątrobę łączą się w jeden duży przewód wątrobowy wspólny. Daje on początek drogom żółciowym zewnątrzwątrobowym. Przewód wątrobowy wspólny łączy się z pęcherzykiem żółciowym i od miejsca połączenia nosi nazwę przewodu żółciowego wspólnego.

Pęcherzyk żółciowy zlokalizowany jest pod wątrobą. W pęcherzyku żółciowym zbiera się żółć. Pęcherzyk kurczy się kiedy przyjmujemy pokarm i dzięki temu żółć wydzielana jest do przewodu żółciowego i z nim uchodzi do dwunastnicy. Gdy dojdzie do utrudnienia odpływu żółci z dróg żółciowych lub ich zablokowania przez jakąś przeszkodę, rozwija się stan zapalny.

Pierwotne stwardniające zapalenie dróg żółciowych

Może ono obejmować zarówno drogi wewnątrz-, jak i zewnątrzwątrobowe. Jest rzadką chorobą. Zapalenie i blizny pozapalne w drogach żółciowych mogą doprowadzić do marskości wątroby, stanu, w którym prawidłowa tkanka wątroby zostaje zastąpiona przez zwłóknienia. Dostępne są różne metody leczenia i kontroli choroby, a także możliwości zapobiegania powikłaniom. Rokowanie jest odmienne u różnych pacjentów.

Choroba nosi nazwę stwardniającej, ponieważ dochodzi do powstawania blizn i zagęszczeń w obrębie przewodów żółciowych, które wskutek tego tracą elastyczność. Blizny powodują zwężenia dróg żółciowych, co sprawia, że żółć zalega w przewodach wewnątrz wątroby.

Zalegająca żółć może uszkadzać komórki wątroby. Gdy blizny rozciągają się wzdłuż przewodzików na dużym obszarze wątroby, mogą powodować jej marskość i niewydolność. Marskość jest procesem postępującym, który w początkowej fazie może nie dawać objawów, dlatego często jest wykrywana w zaawansowanym stadium. Funkcjonowanie wątroby stopniowo ulega pogorszeniu, co skutkuje poważnymi konsekwencjami dla zdrowia.

Przyczyny

Przyczyny pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych nie są do końca znane. Obserwuje się jego występowanie rodzinne, co świadczy o czynnikach genetycznych. U blisko 70% chorych stwierdza się nieswoiste zapalenie jelit, najczęściej wrzodziejące zapalenie jelita grubego, rzadziej chorobę Leśniowskiego-Crohna.

Do innych chorób, które mogą towarzyszyć pierwotnemu zapaleniu dróg żółciowych zalicza się zapalenie trzustki czy cukrzycę. Natomiast u większości osób z rozpoznanym zapaleniem jelit nie współistnieje zapalenie dróg żółciowych.

Objawy

Choroba ta pojawić się może w każdym wieku, jednak najczęściej jest obserwowana u osób powyżej 40 roku życia, występuje też częściej u mężczyzn niż u kobiet. U blisko połowy osób przebiega bezobjawowo. Jeżeli jednak objawy występują, pojawiają się po kilku tygodniach lub miesiącach. Najczęstszymi objawami są:

• uczucie zmęczenia, większego niż zazwyczaj,
• ogólne złe samopoczucie,
• świąd skóry,
• uczucie dyskomfortu w górnej części brzucha,
• utrata masy ciała.

Gdy stan chorego pogarsza się, może pojawić się żółtaczka. Żółtaczka oznacza zmianę koloru skóry i białkówek oczu na żółty. Jest to spowodowane gromadzeniem się żółtej substancji chemicznej, tzw. bilirubiny, produkowanej w wątrobie, której nadmiar w pewnych warunkach pojawia się we krwi.

Powikłania

U osób z pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych mogą pojawić się powikłania, takie jak niedobór witamin A, D, E i K. Są to witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, a w warunkach niedostatecznej ilości żółci trawiącej tłuszcze z pokarmów witaminy te nie są wchłaniane z przewodu pokarmowego.

Zablokowane drogi żółciowe z zalegającą w nich żółcią mogą ulec zakażeniu. Stan ten objawia się gorączką, dreszczami i bólem w górnej części brzucha. Powikłania choroby są poważne. W przypadku marskości wątroby jedynym sposobem jest przeszczep wątroby. Ponadto może dojść do rozwoju niewydolności wątroby. U 10% osób z pierwotnym stwardniającym zapaleniem wątroby rozwinie się rak wątroby, w którym rokowanie na przeżycie jest złe.

Diagnostyka i leczenie

Wiele osób z pierwotnym stwardniającym zapaleniem dróg żółciowych nie ma początkowo objawów, dlatego choroba ta jest często wykrywana przypadkowo w trakcie badań z powodu innego schorzenia albo podczas badań kontrolnych. Badania diagnostyczne zwykle obejmują badania krwi. Określa się poziom enzymów wątrobowych – substancji chemicznych produkowanych w wątrobie, odzwierciedlających jej funkcjonowanie.

W przypadku stwierdzenia choroby obserwuje się wzrost enzymów, takich jak ALP, AST, GGTP i ALT. Podwyższony jest także poziom bilirubiny.

Badaniem, które może jednoznacznie rozstrzygnąć, czy istnieje zapalenie dróg żółciowych jest ECPW, czyli cholangiopankreatografia wsteczna. Jest to badanie obrazowe, które polega na wprowadzeniu niewielkiej średnicy rurki przez jamę ustną, poprzez przełyk i dalej do żołądka. Dalej rurka wprowadzana jest do dwunastnicy, czyli pierwszego odcinka jelita cienkiego. W dwunastnicy znajduje się brodawka, która jest niewielkim otworem, do którego uchodzi przewód żółciowy i przewód trzustkowy. Przez brodawkę podany zostaje kontrast do przewodu żółciowego. Substancja ta pozwala uwidocznić przebieg przewodów żółciowych. Po wypełnieniu kontrastem przewodów żółciowych wykonuje się RTG. Dzięki temu widoczne są wszelkie zwężenia lub poszerzenia.

Jeżeli u pacjenta istnieją przeciwwskazania do podania kontrastu, np. uczulenie na kontrast, wykonuje się inne badanie obrazowe z wykorzystaniem rezonansu magnetycznego. Jeżeli istnieje podejrzenie współistnienia marskości wątroby, wykonuje się biopsję wątroby polegającą na nakłuciu narządu i pobraniu z niego komórek, które są następnie badane pod mikroskopem.

Leczenie zapalenia dróg żółciowych polega na poszerzeniu istniejących zwężeń w drogach żółciowych za pomocą technik endoskopowych, przy użyciu ECPW. Gdy zapalenie nawraca albo nie jest skuteczne, jedynym rozwiązaniem jest przeszczep wątroby. Po wykonaniu przeszczepu zapalenie może ponownie się pojawić. Ponadto chory, aby mógł być zakwalifikowany do przeszczepu wątroby, musi spełniać określone warunki.

Stosuje się też leczenie objawowe, polegające na łagodzeniu świądu, który może towarzyszyć zapaleniu stwardniającemu, uzupełnianie niedoborów witamin, przyjmuje się środki przeciwbólowe w przypadku pojawienia się dolegliwości.

Wtórne zapalenie dróg żółciowych

O wtórnym zapaleniu dróg żółciowych mówimy, gdy doszło do niego w następstwie istnienia innej choroby dróg żółciowych lub wątroby. Drogi żółciowe ulegają zwężeniu lub zablokowaniu przez istniejącą przeszkodę, a odpływ żółci zostaje zahamowany. Powyżej miejsca zwężenia gromadzi się żółć, która może ulec zakażeniu i doprowadzić do zapalenia dróg żółciowych. Zakażenie zalegającej żółci jest spowodowane bakteriami (najczęściej Escherichia Coli, Klebsiella, Streptococcus).

Do zakażenia może dojść w wyniku dostania się bakterii do układu pokarmowego podczas spożycia zakażonej żywności. Bakterie te z dwunastnicy poprzez przewód żółciowy dostają się do wątroby (jest to tzw. droga wstępująca zakażenia). Może być to również spowodowane obecnością tych bakterii we krwi lub chłonce, które dopływając do wątroby, zasiedlają ją.

Zakażenie może też zostać wywołane obecnością w wątrobie pasożytów, takich jak motylica wątrobowa, glista ludzka, lamblia. Są to jednak rzadkie przyczyny zakażenia. Niektóre z nich tworząc torbiele mogą przyczyniać się do ucisku dróg żółciowych i powodować jednocześnie zastój żółci. Do zastoju żółci przyczyniają się stany, w których istnieje przeszkoda na drodze odpływu żółci. Do stanów tych zaliczamy kamicę żółciową, zwężenie dróg żółciowych w następstwie toczącego się w przeszłości procesu zapalnego w wątrobie lub drogach żółciowych, zwężenia w wyniku wykonywania operacji czy zabiegów w obrębie wątroby. Uszkodzenie dróg żółciowych może też być następstwem stosowania niektórych leków, np. chloropromazyny (lek stosowany w psychiatrii).

Objawy

Objawy zapalenia dróg żółciowych obejmują:

• ból w górnej części brzucha, po środku lub po prawej stronie,
• gorączkę,
• dreszcze,
• osłabienie.

Jest to groźny stan, ponieważ może doprowadzić do wstrząsu septycznego, który zagraża bezpośrednio życiu. Stan zapalny toczący się w organizmie, którego przyczyną jest zakażenie bakteryjne, doprowadza do namnażania się wielu toksyn wytwarzanych przez patogeny. Sepsa prowadzi do groźnych dla życia powikłań i upośledzenia czynności ważnych życiowo narządów. Nieleczony wstrząs doprowadza do śmierci.

Diagnostyka i leczenie

Diagnostyka zapalenia dróg żółciowych opiera się na badaniu krwi i badaniu obrazowym. W badaniu krwi stwierdza się wzrost enzymów wątrobowych, takich jak ALT, AST, ALP i GGTP, wzrost bilirubiny i wzrost leukocytów (białych krwinek), które odpowiadają za obronę organizmu przed zakażeniem bakteriami i wirusami. Tak jak w przypadku pierwotnego stwardniającego zapalenia dróg żółciowych, badaniem obrazowym, pozwalającym na dokładną diagnostykę choroby jest badanie ECPW.

Leczenie wtórnego zapalenia dróg żółciowych polega na utrzymywaniu ścisłej diety. Chorzy z podejrzeniem choroby są przyjmowani do szpitala, gdzie są nawadniani za pomocą kroplówek. W szpitalu podawany jest też antybiotyk. Może być też konieczne leczenie operacyjne. Jest to połączenie metody ECPW z poszerzaniem przewodów żółciowych.