Nieżyt jelit – nieżyt żołądkowo-jelitowy

Jakie są przyczyny infekcji przewodu pokarmowego?

W prawidłowych warunkach w jelitach występuje bardzo dużo gatunków bakterii i grzybów, które stanowią tak zwaną florę fizjologiczną. Drobnoustroje te pełnią różne funkcje, między innymi chronią przed rozwojem szkodliwych bakterii oraz biorą udział w syntezie witaminy K. Infekcje przewodu pokarmowego są zwykle wywoływane przez:

• wirusy – najczęściej rotawirusy, norowirusy, adenowirusy,
• bakterie – Salmonella, Shigella, Vibrio cholerae, Campylobacter, Clostridium difficile,
• grzyby – zwykle drożdżaki Candida albicans,
• pasożyty – lamblie.

Nieżyt żołądkowo-jelitowy to potoczna nazwa wirusowej infekcji przewodu pokarmowego, która w Polsce najczęściej ma etiologię wirusową. Bakteryjne oraz pasożytnicze infekcje przewodu pokarmowego pojawią się zwykle po podróży do krajów rozwijających się, natomiast inwazje grzybicze występują u osób z niedoborami odporności, na przykład w zakażeniu wirusem HIV.

Jakie są objawy nieżytu jelitowego?

Nieżyt żołądkowo-jelitowy objawia się ostrą biegunką, a więc zwiększeniem częstotliwości i/lub zmianą konsystencji stolca na półpłynny lub płynny. Częstym objawem nieżytu jelit i żołądka są wymioty, zwykle po jedzeniu oraz bóle brzucha.

Często zdarza się, że przed wystąpieniem wymiotów lub biegunki chory przechodzi wirusową infekcję górnych dróg oddechowych z katarem, bólem gardła, kaszlem oraz uczuciem ogólnego rozbicia (stąd nazwa „grypa jelitowa”).

Nieżyt żołądkowo-jelitowy wywołany przez rotawirusy jest bardzo często występującym schorzeniem w grupie niemowląt do 3. roku życia. U małych dzieci biegunka rotawirusowa szybko prowadzi do odwodnienia i wymaga leczenie szpitalnego i nawadniania pozajelitowego. Należy także zwracać uwagę na objawy zaburzeń elektrolitowych (głównie zmiany w zawartości sodu i potasu), które bardzo często towarzyszą biegunce i wymiotom.

Infekcjom bakteryjnym powodującym nieżyt jelit dość często towarzyszy domieszka krwi lub ropy w stolcu oraz kurczowe bóle brzucha (tak zwany zespół czerwonkowy, wywoływany zwykle przez bakterie Salmonella i Shigella).

Szczególnym przykładem biegunki bakteryjnej jest infekcja Clostridium difficile, która powoduje rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego. Infekcja Clostridium występuje w większości przypadków po antybiotykoterapii, objawia się biegunką z domieszką krwi, a w badaniu endoskopowym zwracają uwagę błony rzekome na śluzówce jelita, składające się głównie z włóknika.

Przeczytaj też: Biegunka po jedzeniu – przyczyny i leczenie

Leczenie nieżytu żołądkowo-jelitowego

U każdego chorego, a zwłaszcza u dzieci należy zawsze ocenić stopień odwodnienia wywołanego biegunką i/lub wymiotami.

O odwodnieniu świadczą następujące objawy:

• suchość skóry i błon śluzowych,
• zapadnięte gałki oczne,
• zwiększone uczucie pragnienia,
• zwiększona częstość uderzeń serca (tachykardia),
• obniżone ciśnienie tętnicze.

Podstawowe znaczenie w leczeniu nieżytu jelit ma odpowiednie nawadnianie chorego, które zapobiega odwodnieniu związanemu z utratą płynów przez przewód pokarmowy. Zaleca się, aby zarówno u dzieci, jak i u dorosłych prowadzić w miarę możliwości nawadnianie doustne. W użyciu są gotowe preparaty nawadniające, zawierające elektrolity. Właściwym postępowaniem jest także picie niegazowanej wody.

Poza regularnym uzupełnianiem płynów należy pamiętać o dodatkowej porcji picia po każdych wymiotach lub każdym luźnym stolcu. Aktualnie nie zaleca się stosowania leków przeciwbiegunkowych – uważa się, że powodują one przedłużony kontakt błony śluzowej jelit z toksynami bakterii i mogą wydłużać całkowity czas trwania biegunki. W przypadku bólów brzucha można stosować leki rozkurczowe.

W niektórych przypadkach, w potwierdzonych infekcjach bakteryjnych jelit lub przy ich silnym podejrzeniu, wskazane jest zastosowanie antybiotykoterapii. W każdym przypadku należy ocenić wskazania do hospitalizacji i nawadniania dożylnego. Są to sytuacje ciężkiego odwodnienia, niereagujące na dopajanie doustne, odwodnienie u niemowląt i u osób starszych, czy uporczywe wymioty uniemożliwiające przyjmowanie płynów doustnie.

Nieżyt jelit i żołądka – jak zapobiegać?

Niezależnie od etiologii infekcje przewodu pokarmowego są przenoszone drogą fekalno-oralną (pokarmową), a więc fundamentalne znaczenie w ich zapobieganiu ma przestrzeganie zasad higieny. Ma to znaczenie zarówno w codziennych domowych czynnościach, jak i podczas podróży (zwłaszcza do krajów tropikalnych), gdzie należy unikać picia wody z niepewnych źródeł oraz dokładnie myć surowe warzywa i owoce.

Szczególnie o higienę rąk powinny dbać osoby pracujące przy produkcji i przeróbce żywności. Innym sposobem zapobiegania nieżytowi żołądkowo-jelitowemu jest szczepienie przeciwko rotawirusom. Jest to szczepienie zalecane u dzieci, zwłaszcza tych uczęszczających do żłobków lub przedszkoli.

Należy jednak podkreślić, że szczepienie to nie chroni przed infekcją wszystkimi szczepami rotawirusa – może zdarzyć się, że pomimo zaszczepienia dziecko zachoruje, zwykle jednak przechodzi infekcję łagodniej. Istotnym faktem jest także to, że biegunka wirusowa nie jest zawsze wywołana przez rotawirusa – dlatego też szczepienie nie chroni przed infekcją innymi typami wirusów.