Nieżyt oskrzeli – przyczyny i objawy ostrego nieżytu oskrzeli

Ostry nieżyt oskrzeli – przyczyny

Jako ostry nieżyt oskrzeli definiuje się zakażenie układu oddechowego, któremu towarzyszy kaszel (trwający krócej niż 3 tygodnie). Ta jednostka chorobowa rozpoznawana jest, kiedy wykluczymy zapalenie płuc.

Etiologia ostrego zapalenia oskrzeli najczęściej jest wirusowa:

• wirus grypy A, B;
• wirus paragrypy;
• Respiratory Syncytial Virus – wirus RSV;
• koronawirusy,
• rynowirusy,
• adenowirusy.

Znacznie rzadziej przyczyną ostrego nieżytu oskrzeli jest infekcja bakteryjna:

• pałeczka krztuśca – Bordetella pertussis;
• Chlamydophila pneumoniae;
• Mycoplasma pneumoniae.

Objawy ostrego nieżytu oskrzeli

Objawy ostrego zapalenia oskrzeli możemy podzielić na te ze strony dróg oddechowych: kaszel, odkrztuszanie wydzieliny o charakterze ropnym lub śluzowym, niekiedy także świszczący oddech. Symptomami ogólnoustrojowymi (bardziej charakterystycznymi dla grypy) są bóle mięśniowe, podwyższona temperatura ciała, uczucie ogólnego zmęczenia.

W badaniu lekarskim podczas osłuchiwania nad polami płucnymi mogą być obecne furczenia i świsty. Stwierdzane osłuchowo świsty świadczą o obturacji (zwężeniu) oskrzeli, która występuje u części chorych na ostre zapalenie oskrzeli. W przebiegu ostrego nieżytu oskrzeli obserwuje się także nieswoistą nadreaktywność oskrzeli, mija ona w trakcie kilku tygodni.

Choroba ma zwykle łagodny przebieg i sama ustępuje. Rokowanie jest pomyślne.

Jak rozpoznać ostry nieżyt oskrzeli?

Lekarz po rozmowie z pacjentem i badaniu fizykalnym zazwyczaj może postawić diagnozę. Objawy ostrego zapalenia oskrzeli wykazują podobieństwo z symptomami zapalenia płuc, które należy wykluczyć. Przeciwko rozpoznaniu zapalenia płuc przemawia:

• temperatura ciała (mierzona w jamie ustnej) poniżej 38^oC;
• czynność serca wolniejsza niż 100 uderzeń/minutę;
• częstotliwość oddechów poniżej 24 / minutę;
• brak zmian ogniskowych świadczących o możliwym nacieku zapalnym (w badaniu lekarskim).

Badania takie jak zdjęcie RTG klatki piersiowej i badanie spirometryczne nie są rutynowo wykonywane w diagnostyce ostrego zapalenia oskrzeli. Wskazaniem do wykonania RTG klatki piersiowej jest podejrzenie zapalenia płuc stawiane na podstawie wyżej wymienionych objawów a także wieku, chorób towarzyszących i innych danych dotyczących pacjenta.

Rozpoznanie nieżytu oskrzeli może wymagać także różnicowania z astmą oskrzelową (jej kaszlowym wariantem). Jeżeli jednak kaszel ustąpi w trakcie 3 tygodni i wynik badania spirometrycznego jest prawidłowy rozpoznanie astmy wydaje się mało prawdopodobne.

Badania mikrobiologiczne (w celu zidentyfikowania etiologii zapalenia) zazwyczaj nie są potrzebne.

Leczenie ostrego nieżytu oskrzeli

Leczenie ostrego nieżytu oskrzeli w większości przypadków jest objawowe. Zalecany jest odpoczynek. Stosowanie leków przeciwgorączkowych (np. paracetamol, ibuprofen) i picie dużej ilości płynów. Odpowiednie nawodnienie jest także ważne w przypadku stosowania leków na tzw. kaszel mokry, które rozrzedzają wydzielinę dróg oddechowych i ułatwiają jej odkrztuszanie plwociny (ambroksol, acetylocysteina, karbocysteina, bromheksyna). Jeżeli kaszel jest suchy i nie odkrztusza się wydzieliny można zastosować preparaty hamujące odruch kaszlowy (np. butamirat, dekstrometorfan lub lewodropropizyna).

Stosowanie leków rozszerzających oskrzela (β₂- mimetyków wziewnych) jest uzasadnione tylko, jeśli ma miejsce obturacja (zwężenie) oskrzeli.

Leczenie przyczynowe ostrego nieżytu oskrzeli jest stosowane w przypadku zapalenia wywołanego pałeczką krztuśca (stosuje się antybiotyk makrolidowy). Należy zauważyć, że może to być także przyczyna ostrego zapalenia oskrzeli wśród osób zaszczepionych przeciwko krztuścowi (przebieg choroby jest wówczas łagodniejszy). W ostrym zapaleniu oskrzeli o innej etiologii nie stosuje się antybiotyków. Niepotrzebne ich zażywanie (najczęstszą przyczyną ostrego zapalenia oskrzeli są wirusy) doprowadza do selekcji szczepów bakterii opornych na antybiotyki. W przyszłości może to powodować nieskuteczność antybiotykoterapii, kiedy ta będzie faktycznie uzasadniona.

Leczenie przyczynowe może być także stosowane w postaci leków przeciwgrypowych u pacjentów z symptomami ostrego zapalenia oskrzeli w czasie epidemii grypy (do 48 godzin od pojawienia się pierwszych objawów).

Przewlekły nieżyt oskrzeli

Nieżyt oskrzeli może mieć również charakter przewlekły. Dzieje się tak zazwyczaj u nałogowych palaczy papierosów. W wyniku drażnienia np. dymem papierosowym ma miejsce nadmierna produkcja śluzu w drogach oddechowych, zaleganie wydzieliny. Chory kaszle. Dodatkowo uszkodzenie rzęsek nabłonka migawkowego (nabłonka wyścielającego drogi oddechowe) powoduje zaburzenia oczyszczania. Pierwszym krokiem w takiej sytuacji powinno być zaprzestanie palenia papierosów. Wyżej opisane zmiany są jednym z elementów przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).

Zmiany w przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc obejmują kolejno:

• nadmierne produkowanie śluzu i nieprawidłowe oczyszczanie dróg oddechowych;
• utrudnienie przepływu powietrza w drogach oddechowych (obturacja – zwężenie);
• rozdęcie płuc, rozedmę;
• upośledzona zostaje wymiana gazowa;
• może dojść do powstania nadciśnienia płucnego oraz serca płucnego (przerost, powiększenie prawej komory serca).

Eozynofilowe zapalenie oskrzeli

Inną jednostką chorobową jest eozynofilowe zapalenie oskrzeli (eozynofil to rodzaj krwinki białej). Objawia się ono przewlekłym kaszlem, któremu może towarzyszyć wykrztuszanie plwociny. W tym zapaleniu oskrzeli w plwocinie indukowanej obecne jest ponad 3% eozynofilów. Nie występuje natomiast nieswoista nadreaktywność oskrzeli, w przeciwieństwie do astmy. W leczeniu stosuje się glikokortykosteroidy wziewne.