Nocne skurcze nóg – dlaczego skurcze w nogach pojawiają się w nocy?

Skurcze nóg w nocy – najczęstsze przyczyny

Nocne skurcze nóg to bolesne, niezależne od woli skurcze mięśni łydek, czasem także mięśni ud oraz stóp. Najczęściej pojawiają się nagle, trwają od kilku sekund do kilku minut, nierzadko wybudzając ze snu.

Uczucie dyskomfortu może utrzymywać się nawet po ustąpieniu skurczu, a napady nawracać oraz pojawiać się w ciągu dnia. Dolegliwość dotyczy zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Pierwsze objawy skurczów w nogach występują najczęściej u osób w średnim wieku oraz starszych, a ryzyko ich pojawienia się wzrasta wraz z wiekiem.

Nocne skurcze nóg mogą mieć bardzo różne przyczyny. Często występują bez wyraźnego powodu i są nieszkodliwe. Mogą być efektem zaburzeń wodno-elektrolitowych. Bywa, że stanowią jeden z objawów poważnych chorób.

Przyczyny nocnych skurczów nóg to m.in.:

• znaczny wysiłek fizyczny, przetrenowanie, uraz mięśni – objawy mogą pojawić się dopiero po kilku godzinach od zaprzestania wysiłku, w trakcie odpoczynku, czyli w nocy;
• odwodnienie – często związane z treningiem lub zaniedbaniem własnej potrzeby pojenia lub biegunką;
• niedobory elektrolitów – szczególnie niedobory magnezu i potasu wskutek niewłaściwej diety, „wypłukiwania” minerałów przez kawę, spożywania płynów o niskiej zawartości niezbędnych pierwiastków; nocne skurcze nóg w ciąży są w dużej mierze powodowane przez niedobory elektrolitowe;
• przewlekła niewydolność żylna, żylaki nóg – skurcze nóg w nocy mogą stanowić jeden z pierwszych objawów rozwijających się żylaków; inne objawy, na które należy zwrócić uwagę, to uczucie ciężkich nóg oraz obrzęki wokół kostek; wśród czynników ryzyka wymienia się nadwagę, brak ruchu, regularne i długotrwałe przebywanie w pozycji stojącej lub siedzącej, uwarunkowania rodzinne;
• zespół niespokojnych nóg (RLS – ang. restless leg syndrome);
• przewlekła choroba nerek;
• choroby endokrynologiczne – niedoczynność tarczycy i nadczynność tarczycy, choroba Addisona, cukrzyca;
• przyjmowane leki, m.in. diuretyki, statyny i fibraty, sterydy, środki antykoncepcyjne, leki przeciwpsychotyczne.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Zespół niespokojnych nóg (RLS) – częsta przyczyna nocnych skurczów nóg

Zespół niespokojnych nóg, inaczej choroba Ekboma lub syndrom niespokojnych nóg, to choroba objawiająca się poprzez nieprzyjemne odczucia w kończynach dolnych podczas odpoczynku (snu, siedzenia, leżenia) – pacjenci określają dolegliwości jako skurcze, pieczenie, mrowienie, kłucie.

Wskazują także na przymus poruszania nogami, który przyjmuje postać nerwowego machania kończynami lub kopnięć. Charakterystyczne jest to, że taki ruch powoduje tymczasowe ustąpienie dolegliwości.

W związku z częstym występowaniem opisanych objawów w nocy, osoby dotknięte zespołem niespokojnych nóg mają problemy ze snem, a także przemęczeniem w ciągu dnia.

RLS wystąpić może w każdym wieku, nieco częściej u kobiet i dotyczy kilku procent populacji. Przyczyna choroby nie została jednoznacznie określona. Według jednej z teorii przyczyną zespołu niespokojnych nóg mogą być zaburzenia przemiany żelaza w obrębie komórek produkujących dopaminę (ważny neuroprzekaźnik, odpowiedzialny za przesyłanie impulsów nerwowych pomiędzy komórkami).

RLS diagnozowane jest zwykle po wykluczeniu innych przyczyn poruszania nogami oraz nocnych skurczów. W leczeniu zespołu niespokojnych nóg podstawą jest eliminacja alkoholu, kofeiny i papierosów. Konieczne jest przyjmowanie preparatów żelaza, magnezu, a także witamin. W cięższych przypadkach konieczne może być włączenie leków dopaminergicznych, rzadziej benzodiazepin.

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Jak leczyć inne przyczyny nocnych skurczów nóg?

Gdy przyczyna nocnych skurczów nóg jest już znana lub podejrzewana z wysokim prawdopodobieństwem, można rozpocząć odpowiednią terapię. Lekami stosowanymi w przypadku skurczów nóg są:

• preparaty doustne pomagające utrzymać prawidłowy stan, elastyczność i szczelność naczyń żylnych; podstawowe substancje zapewniające ich skuteczność to diosmina i hesperydyna – związki z grupy flawonoidów, występujące naturalnie m.in. w owocach cytrusowych; oprócz tego mogą zawierać witaminę C, rutynę oraz rozmaite ekstrakty roślinne;
• maści i żele przeciwżylakowe, które posiadają w składzie liczne wyciągi roślinne;
• złożone preparaty witaminowe i wieloelektrolitowe, uzupełniające niedobory elektrolitów utraconych np. na skutek biegunki czy wymiotów.

Jeśli przyczyna skurczów upatrywana jest w zaburzeniach gospodarki magnezem, oprócz odpowiedniej diety korzystne jest włączenie (zwykle raz dziennie) doustnych suplementów diety bogatych w magnez.

Sprawdź również: Lęki nocne – przyczyny, objawy, leczenie

Domowe sposoby na nocne skurcze mięśni nóg

W przypadku, gdy skurcze nóg w nocy pojawiają się sporadycznie, warto podjąć proste działania umożliwiające złagodzenie dolegliwości oraz postępowanie zapobiegawcze.

• Ważne jest odpowiednie nawadnianie – należy pić przynajmniej 1,5 l płynów, a w ciepłe dni jeszcze więcej. Przy wysiłku fizycznym przyjmować można napoje zawierające większe ilości elektrolitów.
• Wykonywać ćwiczenia rozciągające, gimnastykę – pomocne mogą być nawet takie czynności, jak częste poruszanie palcami w trakcie pracy. W trakcie skurczu pomocny może być energiczny masaż bolesnej okolicy, zginanie i prostowanie nóg, „rozchodzenie” skurczu mimo bólu.
• Ciepłe okłady mogą skrócić czas trwania skurczu, podobnie jak rozgrzewająca mięśnie maść.
• Noszenie rajstop czy pończoch przeciwżylakowych o stopniowanym ucisku przeciwdziała dalszemu rozwojowi żylaków na nogach.
• Chodzenie w wygodnym obuwiu na płaskiej podeszwie oraz unikanie butów na wyższym obcasie zmniejsza dolegliwości.
• Zaleca się stosowanie diety bogatej w potas, który zawierają produkty, takie jak pomidory i przetwory pomidorowe, banany, winogrona, pomarańcze, grejpfruty, fasola, kapusta, mięso, ryby morskie.

Kiedy należy szukać pomocy lekarza? Przede wszystkim w przypadku bardzo silnych, pojawiających się często bolesnych skurczów o charakterze przewlekłym.

Próbę diagnostyki nocnych skurczów nóg warto podjąć w przypadku, gdy dolegliwości stają się uciążliwe i wpływają na aktywność życiową (poprzez uniemożliwienie nocnego wypoczynku lub ogólne osłabienie mięśni).