Niedobór potasu w organizmie – hipokaliemia – objawy i skutki

Rola potasu w organizmie

Jeden z czterech głównych elektrolitów jest obecny w naszych komórkach. Potas kontroluje pracę mięśni, bierze udział w procesach syntezy aminokwasów i białek oraz transportowaniu składników odżywczych. Jako elektrolit umożliwia generowanie impulsów elektrycznych między komórkami, jak również odpowiada za utrzymanie odpowiedniego napięcia na błonach komórkowych. Poza tym zmniejsza objętość płynów zewnątrzkomórkowych, a także pomaga zachować równowagę wodno-elektrolitową.

Potas korzystnie wpływa na działanie układu nerwowego czy zasoby glikogenu, dotlenia mózg, poprawia koncentrację i funkcje poznawcze, kontroluje skurcze włókien mięśniowych. Ponadto ogranicza produkcję wolnych rodników. Oprócz tego zmniejsza ryzyko udaru mózgu. Odpowiedni poziom potasu obniża wartość ciśnienia tętniczego. O dostateczną ilość tego pierwiastka powinny zatroszczyć się szczególnie osoby z nadciśnieniem, niewydolnością serca i zaburzeniami rytmu oraz cukrzycą.

To też może Cię zainteresować: Drżenie ciała – jakie mogą być przyczyny drżenia mięśni ciała?

Dzienne zapotrzebowanie na potas

Zapotrzebowanie na potas zależy od wieku i masy ciała. Zbilansowana dieta pozwoli uzupełnić niewielkie niedobory potasu. Dorośli powinni dostarczać do organizmu średnio 4700 mg tego elektrolitu. Dobowe zapotrzebowanie dla pozostałych osób kształtuje się na poziomie:

• niemowlęta do piątego miesiąca życia ok. 400 mg, a do pierwszego roku około 700 mg,
• dzieci w wieku 1-3 lata – 2400 mg, 4-6 lat – 3100 mg, 7-9 lat – 3700 mg, 10-12 lat –4100 mg,
• młodzież powyżej 13. roku życia – 4700 mg,
• kobiety karmiące piersią – 5100 mg.

Prawidłowe stężenie potasu w surowicy krwi wynosi 3,7-5,3 mmol/l. Warto wspomnieć, że utrzymanie odpowiedniego poziomu jest niezwykle istotne, ponieważ ma znaczący wpływ na stan naszego zdrowia. W przypadku stężenia potasu we krwi na poziomie niższym niż 3,6 milimola na litr istnieje możliwość rozwoju ciężkiej hipokaliemii. Zaburzenia gospodarki potasowej są zazwyczaj spowodowane zbyt niską podażą elektrolitów.

Czytaj również: Niska hemoglobina – przyczyny

Niedobór potasu – przyczyny

Jeśli badanie laboratoryjne wykaże niskie stężenie potasu we krwi – poniżej 3,6 mmol/l –mamy do czynienia z hipokaliemią. Najczęstszą przyczyną zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej i braku równowagi kwasowo-zasadowej jest niedostateczna podaż tego elektrolitu w diecie, niedożywienie, stany odwodnienia organizmu spowodowane przez nasilone biegunki czy wymioty. Jego wzmożone wydalanie wraz z moczem zwiększa się w trakcie przyjmowania, m.in. glikokortykosteroidów lub diuretyków pętlowych, tiazydowych i tiazydopodobnych. To leki moczopędne, które są powszechnie wykorzystywane na przykład w terapii nadciśnienia.

Do pozostałych przyczyn niedoboru potasu należy znaczna utrata elektrolitu przez przewód pokarmowy. Dochodzi do tego w trakcie zatrucia, kiedy to organizm sam usuwa wodę wraz ze składnikami mineralnymi. Nadużywanie środków przeczyszczających i przewlekłe choroby jelit również sprzyjają utracie potasu. Hipokaliemia może być spowodowana zbyt małą podażą elektrolitu w diecie lub kwasicą ketonową w przebiegu cukrzycy. Nadużywanie kawy czy alkoholu prowadzi także do zaburzeń gospodarki elektrolitowej, w tym zwiększa ryzyko wypłukiwania się magnezu z organizmu.

Objawy niedoboru potasu w organizmie

Początkowo łagodna hipokaliemia może przebiegać bezobjawowo. Objawy zależą od stopnia niedoboru tego elektrolitu. Najczęściej obserwowane jest zmęczenie, osłabienie mięśni, apatia, wielomocz czy wzmożone pragnienie. Wiele osób cierpi też z powodu zaparć, nudności, jadłowstrętu, niedrożności jelit. Do objawów niedoboru potasu zalicza się bolesne skurcze mięśni, parestezje rąk i nóg, kołatania serca, mrowienie, odrętwienie.

Niebezpieczna dla zdrowia jest również tzw. hiperkalemia. To nadmiar potasu, który może spowodować porażenie mięśni, arytmię, a nawet doprowadzić do zatrzymania akcji serca. Do pozostałych objawów hiperkalemii należy uczucie mrowienia, zawroty głowy, problemy z równowagą, kłopoty z koordynacją ruchową. Leczenie niedoboru lub nadmiaru potasu rozpoczyna się zazwyczaj od określenia przyczyny występowania zaburzeń w gospodarce potasowej. Jeśli tylko pojawią się niepokojące symptomy, należy skontaktować się z lekarzem.

Skutki niedoboru potasu

Objawy mogą być dość uciążliwe. Na początku hipokaliemia powoduje zwykle drganie powiek, a z czasem przyczynia się do zaburzeń rytmu serca czy znacznego wzrostu ciśnienia tętniczego. Niedobór potasu zaburza również funkcjonowanie układu nerwowego, wywołuje senność i zmęczenie, a także może prowadzić do upośledzenia funkcji nerek oraz jelit.

Najbardziej narażone są osoby będące na restrykcyjnej diecie odchudzającej, nadużywające alkoholu, kobiety podczas laktacji, diabetycy. Deficyt tego makroelementu zwiększa uczucie rozdrażnienia i ciągłego zmęczenia, wpływa na pogorszenie stanu mięśni szkieletowych, powoduje wzdęcia i zaparcia. Może być nawet przyczyną omdleń czy opuchlizny rąk oraz nóg.

Źródła potasu

Istotne znaczenie ma urozmaicenie codziennej diety. Źródłem potasu są przede wszystkim owoce. Najbardziej skoncentrowany potas występuje w tych suszonych, na przykład w morelach czy rodzynkach. Oprócz tego znajduje się również w bananach, owocach cytrusowych, warzywach, m.in. w pomidorach i ziemniakach. Dobrym źródłem potasu są także:

• orzechy, brokuły, nasiona sezamu, botwinka oraz awokado,
• produkty pełnoziarniste – kasza, płatki zbożowe, otręby,
• pieczywo – żytnie lub mieszane,
• warzywa strączkowe – bób, groch, fasola,
• kakao i czekolada,
• ryby – szczególnie makrela, łosoś, tuńczyk,
• mięso i produkty mięsne,
• grzyby,
• mleko i nabiał.

Z reguły zbilansowana dieta wystarcza, by ograniczyć ryzyko wystąpienia hipokaliemii. Jeśli jednak wyniki krwi potwierdzą znaczny niedobór potasu, konieczne staje się wdrożenie farmakoterapii. Dawkowanie suplementów diety powinno być skonsultowane z lekarzem pierwszego kontaktu, ewentualnie z farmaceutą.

Redakcja poleca

O suplementacji powinny pomyśleć osoby, których dieta jest uboga w produkty będące źródłem tego makroelementu. Długotrwałe stosowanie leków moczopędnych lub glikozydów nasercowych sprzyja wypłukiwaniu się potasu i magnezu z naszego organizmu. W takim przypadku istotne staje się przyjmowanie suplementów diety oraz modyfikacja codziennej diety. Suplementacja jest również wskazana w przypadku występowania przewlekłej biegunki czy wymiotów. Warto pamiętać, że leczenie hipokaliemii powinno odbywać się pod okiem lekarza. Zapotrzebowanie na potas może być w pełni zaspokojone przez dietę. Warto zadbać, aby w codziennym menu znalazła się jedna z następujących rzeczy: szklanka soku pomidorowego, jeden banan, porcja ziemniaków, garść nasion lub orzechów, porcja płatków owsianych, kaszy lub otrębów, dwie kostki gorzkiej czekolady, pół awokado.