Okresowe ruchy kończyn podczas snu (PLMS) – poruszanie nogami w czasie snu

PLMS a zespół niespokojnych nóg

Występujące we śnie tzw. okresowe ruchy kończyn podczas snu (PLMS – periodic limb movements in sleep) są zaburzeniem snu, charakteryzującym się powtarzającymi się, występującymi w seriach ruchami kończyn, przede wszystkim nóg. Zaburzenie to dotyczy około 4% ludzi dorosłych, częściej cierpią na nie kobiety oraz osoby w podeszłym wieku.

W około 80–90% przypadków okresowe ruchy kończyn podczas snu współistnieją z tzw. zespołem niespokojnych nóg (RLS – restless legs syndrome), charakteryzującym się odczuwaniem ciągłej potrzeby poruszania nogami, poprzedzonej nieprzyjemnym mrowieniem, cierpnięciem, drętwieniem kończyn w spoczynku, nasilonej w spoczynku, z reguły wieczorem i w nocy.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Okresowe ruchy kończyn podczas snu – przyczyny

Przyczyny PLMS nie są dokładnie poznane. Podobnie jak w przypadku zespołu niespokojnych nóg, mogą mieć one prawdopodobny związek z zaburzonym przekaźnictwem szlaków dopaminy, będącej neuroprzekaźnikiem w układzie ruchowych połączeń nerwowych.

Niedobór tego ważnego dla układu ruchu transmitera powoduje jego nadwrażliwość na bodźce i nadmierne zwiększenie aktywności. Do niektórych z prawdopodobnych przyczyn występowania okresowych ruchów kończyn podczas snu należą:

• niedobór żelaza, anemia,
• zespół obturacyjnego bezdechu sennego,
• niektóre leki – leki przeciwdepresyjne, lit, leki przeciwwymiotne (metoklopramid), leki z grupy antagonistów wapnia, stosowane w terapii nadciśnienia tętniczego,
• spożywanie nadmiernej ilości kawy,
• zaburzenia jonowe – niedobór magnezu, wapnia, nadmiar potasu,
• niewydolność nerek,
• urazy rdzenia kręgowego;
• zaburzenia neurologiczne – choroba Parkinsona, narkolepsja, stwardnienie rozsiane, polineuropatie,
• cukrzyca,
• czynniki genetyczne – zaburzenie to często występuje rodzinnie.

Przeczytaj też: Tiki nerwowe – przyczyny, objawy, leczenie

Poruszanie nogami podczas snu i inne objawy PLMS

PLMS charakteryzuje się powtarzającymi się w seriach (najczęściej 4–5) ruchami kończyn, głównie nóg, na które składa się wyprost palucha i grzbietowe zgięcie stopy. Często ruchom tym towarzyszy zgięcie kończyn dolnych w stawach biodrowych i kolanowych.

Mimowolne poruszanie nogami podczas snu trwa od 0,5 do 5 sekund, występuje w odstępach 20–40-sekundowych. Ruchy są gwałtowne, mają charakter kopnięć, nagłych szarpnięć – osoby śpiące obok często odczuwają je jako kopanie przez sen.

Z reguły sama osoba dotknięta zaburzeniem nie jest świadoma jego występowania, cierpi natomiast na permanentne niewyspanie, problemy z zasypianiem i utrzymaniem efektywnego, przynoszącego wypoczynek snu. Ponadto pojawia się rozdrażnienie, pogorszenie koncentracji, nadmierna senność w ciągu dnia.

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Okresowe ruchy kończyn podczas snu są rozpoznawane przez lekarza na podstawie wywiadu (z samym chorym, jak i jego partnerem) oraz badania polisomnograficznego (badania rejestrującego czynności organizmu w trakcie snu).

Jak leczyć okresowe ruchy kończyn podczas snu?

Zanim zaczniemy terapię zaburzenia za pomocą środków farmakologicznych, warto początkowo poszukać jego możliwych do zmodyfikowania przyczyn. Pomocne w ich diagnostyce może być wykonanie morfologii krwi oraz badań biochemicznych i na ich podstawie wyrównanie ewentualnych zaburzeń pod postacią anemii, niedoborów magnezu, wapnia, niewydolności nerek.

W przypadku przyjmowania wywołujących objawy leków pomocne może być skonsultowanie się z lekarzem i ewentualna modyfikacja dotychczasowej farmakoterapii. Często jednak okazuje się, że nie można znaleźć przyczyn zaburzenia i konieczne staje się zastosowanie leczenia farmakologicznego. W farmakoterapii okresowych ruchów kończyn podczas snu stosuje się leczenie podobne jak w zespole niespokojnych nóg:

• benzodiazepiny – leki stosowane w psychiatrii, mające działanie przeciwlękowe, nasenne, przeciwdrgawkowe;
• leki dopaminergiczne – lewodopa, pramipeksol – dostępne na receptę substancje stosowane głównie w leczeniu choroby Parkinsona; ich stosowanie staje się konieczne przy niepowodzeniu innych metod i musi być prowadzone pod nadzorem lekarza neurologa;
• leki przeciwpadaczkowe – pregabalina, gabapentyna – w razie przeciwwskazań do zastosowania leków dopaminergicznych bądź ich nieskuteczności;
• opioidowe środki przeciwbólowe – stosowane w ostateczności, po wyczerpaniu innych możliwości terapeutycznych.

Ponadto należy unikać czynników nasilających zaburzenie – nadmiernej konsumpcji kofeiny, alkoholu.

Większość z wymienionych leków może prowadzić do wystąpienia poważnych objawów ubocznych, dlatego są one dostępne wyłącznie na receptę, a w prowadzonym leczeniu konieczny jest nadzór lekarza.