Polineuropatia – przyczyny, rodzaje, objawy i leczenie

Czym jest polineuropatia?

Polineuropatia oznacza uszkodzenie obwodowego układu nerwowego i wszystkich klinicznych objawów jakie towarzyszą uszkodzeniu nerwu (upośledzenie czucia, mrowienie, drętwienie i inne). Dysfunkcja może dotyczyć wówczas nerwów obwodowych, splotów nerwowych i korzeni nerwowych.

• Polineuropatia to symetryczne uszkodzenie wielu nerwów.
• Neuropatia to uszkodzenie nerwu obwodowego.
• Mononeuropatia to uszkodzenie pojedynczego nerwu.
• Mnoga mononeuropatia to inaczej neuropatia wieloogniskowa – to niesymetryczne uszkodzenie wielu nerwów w różnych, oddalonych lokalizacjach.

Zmiany mogą pojawić się także w obrębie korzeni nerwów rdzeniowych. Stan taki określa się jako radikulopatię. Zmiany na poziomie korzeni nerwów i pni nerwowych występujące jednocześnie nazywamy poliradikuloneuropatią.

Do uszkodzenia nerwów może dojść w wyniku zwyrodnienia aksonalnego, czyli degeneracji samej komórki nerwowej (dochodzi tu do uszkodzenia ciała komórki nerwowej lub jej wypustki).

Drugim rodzajem uszkodzenia nerwów jest demielinizacja, którą jest zanik osłonek mielinowych wokół nerwu. Osłonka wokół komórki nerwowej pełni funkcję ochronną i izoluje impulsy elektryczne, jakie przesyłane są pomiędzy komórkami nerwowymi.

Oba procesy mogą występować razem, a ich manifestacją są zaburzenia przewodzenia impulsów nerwowych w postaci zaburzeń czucia, poruszania się lub dysfunkcji autonomicznych.

To też może Cię zainteresować: Neurovit – w jakich przypadkach się go stosuje?

Przyczyny polineuropatii – czynniki ryzyka

Wśród przyczyn polineuropatii wyróżnia się szereg czynników chemicznych, fizycznych i infekcyjnych, które wywołują objawy ze strony nerwów obwodowych.

Są to:

• choroby zakaźne,
• toksyny (np. arsen, tal),
• leki,
• niedobór witaminy B₁₂,
• czynnik genetyczny (występowanie polineuropatii u najbliższych),
• naużywanie alkoholu (alkoholizm),
• cukrzyca,
• choroby o podłożu immunologicznym (np. choroby tarczycy).

Rodzaje polineuropatii

Najczęstsze przyczyny polineuropatii to neuropatie nabyte, do których zaliczamy szereg stanów, do których zaliczamy głównie neuropatie w chorobach metabolicznych i endokrynologicznych.

Stwierdzane polineuropatie to:

• polineuropatia cukrzycowa (wynik oddziaływania wysokiego poziomu glikemii na komórki),
• polineuropatia alkoholowa,
• polineuropatia ciążowa,
• polineuropatia wątrobowa,
• polineuropatia w porfirii,
• polineuropatia w przebiegu niewydolności nerek,
• polineuropatia w chorobach tarczycy,
• polineuropatia w akromegalii,
• polineuropatia w amyloidozie.

Inne rodzaje polineuropatii to:

• spowodowane niedoborami pokarmowymi – głównie witamin z grupy B, niacyny, witaminy E,
• neuropatie demielinizacyjne:
  • ostra zapalna polineuropatia demielinizacyjna (zespół Guillaina-Barrègo),
  • przewlekła zapalna polineuropatia demielinizacyjna,
  • weloogniskowa neuropatia ruchowa z blokiem przewodzenia,
• neuropatie w chorobach układowych – związane z zapalenie naczyń (vasculitis):
  • guzkowe zapalenie tętnic,
  • ziarniniakowatość Churga-Straussa,
  • ziarniniak Wegenera,
  • zespół Sjögrena,
  • toczeń układowy,
• towarzyszące gammapatiom monoklonalnym, zwykle w chorobach nowotworowych (szpiczaki, chłoniaki),
• neuropatie paranowotworowe – towarzyszące nowotworom, szczególnie często drobnokomórkowemu rakowi płuc, ale nie są spowodowane bezpośrednio obecnością guza.

Objawy polineuropatii

Objawy polineuropatii są różne, jednak łączy je względna symetryczność zajętych nerwów, przewaga zajęcia części odsiebnych kończyn, wyrażona głównie w kończynach dolnych. Podatność różnych włókien nerwowych na czynniki uszkadzające jest różna, dlatego neuropatie nabyte początkowo mogą manifestować się wyłącznie objawami wynikającymi z uszkodzenia włókien jednego rodzaju i wybiórczo upośledzać funkcje danego obszaru ciała.

• W przypadku niedowładu lub porażenia kończyn, można łatwo zaobserwować zaniki mięśniowe.
• Niedowładom często towarzyszą fascykulacje (wyglądające jak szybkie, drobne drżenia mięśni, np. języka).
• Niedowłady lokalizują się najszybciej w dystalnych mięśniach kończyn dolnych; generalna regułą neuropatii jest zajmowanie najpierw długich nerwów.
• Porażenie ma charakter wstępujący, kolejno w kolejnych etapach choroby zajmuje mięśnie proksymalne kończyn dolnych (bliższe), następnie ręce.

Nie zawsze jednak każda neuropatia przebiega w tej jednej określonej sekwencji. Niektóre z nich mają swój odmienny i bardzo typowy przebieg, często pozwalający na podejrzewanie typowej jednostki chorobowej.

Polineuropatia a zaburzenia czucia

Zaburzenia czucia zależą od charakteru procesu chorobowego i typu uszkodzonych włókien mięśniowych. Stąd mogą występować zaburzenia czucia bólu i temperatury, ale też ułożenia i wibracji (czucie głębokie). Typowym objawem polineuropatii w przypadku cukrzycy jest np. zespół „skarpetek i rękawiczek”, czyli zaburzenia czucia zlokalizowane w obrębie palców dłoni i stóp. To właśnie polineuropatia cukrzycowa jest najczęstszą w naszej szerokości geograficznej chorobą nerwów.

To jedno z częstszych powikłań cukrzycy, oprócz retinopatii oraz nieco rzadszej nefropatii cukrzycowej. Szczególnie często dotyka mężczyzn; jej ryzyko wzrasta też u osób nadużywających alkoholu i z niedoborami witaminowymi. Nie jest to zaskakujące, gdyż wszystkie te czynniki samodzielnie także prowadzą do destrukcji nerwów.

Wyróżnia się szereg zaburzeń odbierania wrażeń czuciowych, których objawami są:

• parestezje,
• mrowienia,
• drętwienia,
• dyzestezje – niewłaściwe odbieranie bólu,
• allodynia – odbieranie słabych bodźców jak ból.

Niekiedy przeczulica jest tak wyraźna, że chorzy nie tolerują żadnej odzieży, a nawet przykrycie pościelą sprawia im potworny ból. Innymi objawami polineuropatii są objawy autonomiczne (dysautonomia).

Charakteryzują się:

• zaburzeniami wydzielania potu,
• bólami brzucha,
• zaparciami lub biegunkami,
• gastoparezą (zwolnionym pasażem i trawieniem pokarmów),
• sztywnym rytmem serca,
• hipotonią ortostatyczną,
• zaburzeniami funkcji seksualnych,
• pęcherzem neurogennym,
• zaburzeniami akomodacji oka.

Czytaj również: Retinopatia słoneczna – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowanie

Leczenie polineuropatii

Skuteczne leczenie polineuropatii zależy od przyczyny, która ją wywołuje. W przypadku najczęstszej – cukrzycy – polega ono na skutecznej kontroli glikemii, nie dopuszczania do wahań poziomu cukru we krwi. Szczególnie niebezpieczna dla nerwów jest hiperglikemia, która działa na nie toksycznie, wywołując stres oksydacyjny i zaburzając ich odżywienie a także regenerację. W przypadku braku skuteczności doustnych leków przeciwcukrzycowych, nie ma sensu zwlekać z podjęciem insulinoterapii.

W każdym przypadku również należy zaprzestać palenia papierosów, dbać o właściwą dietę, nie nadużywać alkoholu. Nie dopuszczać do urazów, zwłaszcza w obrębie kończyn dolnych; wszelkie rany goją się w cukrzycy znacznie gorzej. W wielu sytuacjach mogą pomóc zabiegi fizykoterapii – masaże, a także ćwiczenia bierne. Można wspomóc się suplementacją witamin z grupy B, a w razie zaostrzenia bólu lekarz przepisze odpowiednie leki. Szeroko stosowane niesterydowe leki przeciwbólowe takie jak ibuprofen czy ketoprofen są w neuropatii nieskuteczne.

Najlepszymi lekami do uśmierzania bólu neuropatycznego są trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne i leki przeciwpadaczkowe. Stosuje się je jednak w znacznie mniejszych dawkach niż w depresji czy padaczce. Przestrzeganie tych zasad skutecznie zmniejsza ryzyko wystąpienia polineuropatii, a z pewnością przesuwa czas ich występowania.

Polineuropatia – podsumowanie