Nadmiar jodu – objawy, skutki, jak sprawdzić?

Skąd się bierze jod w organizmie?

Jod to pierwiastek potrzebny do produkcji hormonów tarczycy: trójjodotyroniny i tyroksyny. Wpływają one na regulację metabolizmu, utrzymanie prawidłowej temperatury ciała oraz rozwój układu nerwowego.

Większość jodu w organizmie człowieka pochodzi ze spożywanych pokarmów i wody. Wchłanianie jodu odbywa się również drogą oddechową oraz w niewielkim stopniu przez skórę. Transportowany z krwią jod trafia do tarczycy, gdzie jest magazynowany i przetwarzany, a nadmiar zostaje wydalony z moczem.

Kup Essence Nutrition Jod 180 tab. w Vitashop.pl

Źródła jodu w organizmie

Jod w dużych ilościach występuje w powietrzu na terenach nadmorskich. Również produkty spożywcze pochodzące znad morza charakteryzują się wysoką zawartością tego pierwiastka.

W jod szczególnie bogate są:

• ryby morskie (zwłaszcza dorsz i halibut),
• skorupiaki i owoce morza,
• mleko i przetwory mleczne,
• sól jodowana kuchenna (stosowana jako profilaktyka niedoboru jodu w populacji).

Poza produktami spożywczymi jod można znaleźć w wielu suplementach witaminowych oraz niektórych lekach.

Ile jodu jest potrzebne?

Zalecane spożycie jodu dla dorosłych oraz młodzieży (13-18 lat) to 150 mikrogramów (ug) na dobę. Dla dzieci zalecane wartości zależą od wieku:

• 10-12 lat: 120 ug/doba,
• 7-9 lat: 100 ug/doba,
• 1-6 lat: 90 ug/doba.

Hormony tarczycy regulują m.in. rozwój układu nerwowego już od okresu życia płodowego, dlatego zwiększone zapotrzebowanie na jod mają:

• kobiety w ciąży: 220 ug/doba,
• kobiety karmiące piersią: 290 ug/doba,
• noworodki (0-6 mies.): 110 ug/doba,
• niemowlęta (6-11 mies.): 130 ug/doba.

Warto wiedzieć, że jod przenika do mleka matki, więc dzieci karmione piersią otrzymują go w sposób naturalny. Mleko modyfikowane dostępne w sprzedaży jest natomiast wzbogacone o ten pierwiastek.

Czy możliwe jest przedawkowanie jodu?

Tarczyca dorosłego człowieka ma zdolność regulacji wchłaniania jodu w przypadku nadmiernej podaży tego składnika z pokarmem. Dzięki temu organizm dość dobrze znosi nadmiar jodu w pożywieniu, ale długotrwałe, znaczne przekraczanie zalecanego spożycia może źle wpływać na pracę tarczycy.

Najczęściej przedawkowanie jodu ma miejsce w przypadku przyjmowania zbyt dużej ilości suplementów z jodem lub leków (np. amiodaron).

Niedobór i nadmiar jodu – czy są groźne?

Praca tarczycy podlega złożonym mechanizmom regulacyjnym i zarówno niedobór jodu, jak i jego nadmiar mogą wpływać niekorzystnie na jej funkcjonowanie. W Europie powszechnym problemem jest niedobór jodu w środowisku, dlatego stosuje się wzbogacanie niektórych produktów spożywczych w jod, a osobom mającym zwiększone zapotrzebowanie na jod zaleca się suplementację.

Skutki niedoboru jodu

Niedobory jodu mogą powodować nieodwracalne uszkodzenia układu nerwowego dziecka już w okresie płodowym. W późniejszym okresie dochodzi do rozwoju niedoczynności tarczycy, powodującej opóźnienie rozwoju fizycznego i psychicznego oraz powstanie charakterystycznego wola tarczycowego.

Objawy niedoboru jodu u dorosłych, wskazujące na niedoczynność tarczycy, to m.in. ospałość, spowolnienie umysłowe, uczucie zimna i suchość skóry oraz wypadanie włosów.

Skutki nadmiaru jodu

Choć częściej poruszanym problemem jest niedobór jodu, to nadmiar tego pierwiastka również może wiązać się z różnymi zaburzeniami:

• rozwój autoimmunologicznego zapalenia tarczycy;
• nadczynność tarczycy i wzrost produkcji hormonów;
• niedoczynność tarczycy przy znacznym nadmiarze jodu w wyniku zablokowania gruczołu tarczowego;
• wzrost ryzyka rozwoju raka tarczycy.

Objawy nadmiaru jodu

Nadmiar jodu w organizmie wiąże się często z nadczynnością tarczycy. Niepokojące powinny być takie objawy, jak zwiększona pobudliwość nerwowa, utrata masy ciała i biegunki. W przypadku ostrych reakcji na jod może zachodzić nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach oraz wzmożona produkcja śliny, a także alergiczne zmiany skórne.

W przypadku ostrego zatrucia jodem, do którego dochodzi rzadko – bo dopiero przy dawkach kilku gram – mogą wystąpić niekorzystne objawy ze strony układu pokarmowego: pieczenie w gardle, bóle brzucha, wymioty, biegunka, a także białkomocz oraz zaburzenia pracy serca.

Jak sprawdzić poziom jodu w organizmie?

Badanie ilości jodu w organizmie najczęściej wykonuje się z dwóch powodów: w badaniach epidemiologicznych w celu wykrycia niedoborów jodu w społeczeństwie oraz indywidualnie w przypadku podejrzenia nadmiernego spożycia jodu w przyjmowanych lekach lub suplementach.

Podstawą oceny ilości jodu w diecie jest badanie jego stężenia w wydalanym moczu. Wykonuje się je zazwyczaj w tzw. dobowej zbiórce moczu (DZM). W tym celu zbiera się mocz przez 24 godziny do specjalnego pojemnika, a następnie pobraną z niego porcję oddaje się do badania laboratoryjnego.

Normy jodu w moczu to:

• >200 ul/litr – nadmiar,
• 100-200 ul/litr – optymalna ilość,
• 50-99 ul/litr – łagodny niedobór,
• 20-49 ul/litr – umiarkowany niedobór,
• <20 ul/litr – ciężki niedobór.

Niekiedy do oceny ilości jodu w organizmie stosuje się pomiar w surowicy krwi, ale nie jest to rutynowe badanie.

Kompleksowa ocena funkcjonowania tarczycy w przypadku podejrzenia niewłaściwej podaży jodu powinna zawierać:

• oznaczenie zawartości jodu w moczu,
• badanie poziomu hormonów tarczycy i TSH w surowicy,
• badanie USG gruczołu tarczowego.

Czy jod jest szkodliwy?

Aktualnym tematem jest ostatnio ewentualne zagrożenie nuklearne i związana z nim akcja profilaktycznego podawania tabletek z jodkiem potasu. Może to budzić obawy co do skutków przyjęcia jednorazowo tak dużej dawki jodu: 100 mg dla osoby dorosłej, podczas gdy maksymalne bezpieczne spożycie to zaledwie 600 ug.

W tej sytuacji jednak korzyści z przyjęcia dużych dawek jodu stabilnego zdecydowanie przewyższają możliwe skutki uboczne, które występują dosyć rzadko. Wszelkie wątpliwości dotyczące przyjmowania preparatów z jodem należy zawsze konsultować z lekarzem.