Jakie są objawy niedoczynności tarczycy – jak rozpoznać, że tarczyca jest chora?

Co to jest niedoczynność tarczycy?

Choroby tarczycy należą do najczęstszych endokrynopatii, czyli chorób układu hormonalnego. Niedoczynność tarczycy to inaczej stan hipotyreozy. Jest to zespół objawów, który towarzyszy niedoborowi hormonów wytwarzanych przez gruczoł tarczowy. Najważniejszym z nich jest tyroksyna. Niedobór tego hormonu powoduje cały szereg dolegliwości, których główną cechą jest spowolnienie przemiany materii, osłabienie, gorszy metabolizm. Organizm zwalnia, spowalniają wszelkie procesy.

Hormony tarczycy to tyroksyna (T₄) i trijodotyronina (T₃). Ich sekrecja, czyli wydzielanie regulowane jest przez przysadkę mózgową, a ściślej mówiąc przez hormon tam wytwarzany – hormon tyreotropowy (określany skrótem TSH). Jakakolwiek dysfunkcja w obrębie przysadki, ale i gruczołu tarczowego prowadzi do pojawiania się objawów niedoczynności tarczycy.

To też może Cię zainteresować: Guz tarczycy 3 cm – czy trzeba operować?

Jakie są objawy niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy jest wynikiem niedoboru hormonów tego narządu, który skutkuje licznymi objawami związanymi z uogólnionym spowolnieniem większości procesów toczących się w organizmie. Schorzenie dotyczy około pięć razy częściej kobiet a częstość jego występowania zwiększa się z wiekiem. Objawy niedoczynności tarczycy mogą być bardzo subtelne i długo pozostają niezauważone. Do charakterystycznych symptomów, które sugerują występowanie niedoczynności tarczycy należą:

• przyrost masy ciała (pojawia się nadwaga i wzrasta ryzyko otyłości)
• osłabienie, ciągłe zmęczenie, zmniejszona tolerancja wysiłku fizycznego,
• senność, ogólne spowolnienie,
• problemy z koncentracją uwagi, zaburzenia pamięci,
• obniżenie nastroju, depresja,
• łatwe marznięcie, ciągłe uczucie chłodu,
• przewlekłe zaparcia,
• sucha, zimna i wilgotna skóra z nadmiernym rogowaceniem naskórka,
• suche, łamliwe włosy, nadmierne wypadanie włosów.

Niedoczynność tarczycy u kobiet może być przyczyną zaburzeń miesiączkowania, niepłodności i trudności z donoszeniem ciąży. Niedoczynność tarczycy u mężczyzn powodować może osłabienie libido, a w niektórych przypadkach zaburzenia wzwodu. Objawy nieleczonego schorzenia nasilają się a w krańcowym stadium może dojść do rozwoju śpiączki hipometabolicznej.

Wyjątkowo niekorzystne konsekwencje może mieć znacznie rzadziej diagnozowana niż u dorosłych niedoczynność tarczycy u dzieci. Hormony tarczycy u dziecka odpowiedzialne są za procesy wzrostu i dojrzewania, a także bardzo silnie wpływają na rozwój układu nerwowego.

Jakie mogą być przyczyny niedoczynności tarczycy?

Najczęstszą przyczyną niedoczynności tarczycy jest przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, czyli tzw. choroba Hashimoto. W tym przypadku organizm produkuje przeciwciała przeciwko enzymom biorącym udział w syntezie hormonów tarczycy, co powoduje ich niedobór. Objawy schorzenia mogą być również wynikiem wycięcia tarczycy lub skutkiem ubocznym leczenia radioaktywnym jodem, np.: z powodu raka tarczycy.

Radioterapia okolicy szyi predysponuje do rozwoju niedoczynności tarczycy na ogół po kilku latach od zastosowanego leczenia.

Do zaburzeń pracy gruczołu prowadzi także w niektórych przypadkach przyjmowanie niektórych leków, np. związków litu, fenytoiny, nietroprusydku sodu lub amiodaronu.

Objawy niedoczynności tarczycy mogą wystąpić również wskutek przewlekłego, znacznego niedoboru jodu, choć w obecnych czasach jest to rzadka przyczyna rozwoju choroby.

Niekiedy objawy hipotyreozy są wynikiem niedoczynności przysadki mózgowej, która produkuje hormony stymulujące gruczoł tarczowy do pracy.

Dlaczego trudno jest schudnąć przy niedoczynności tarczycy?

Niedoczynność tarczycy prowadzi do zmniejszenia podstawowej przemiany materii, zatem spowolniony metabolizm i wynikające z tego problemy z utrzymaniem prawidłowej masy ciała są bardzo powszechne wśród pacjentów z tym schorzeniem. Niedobór hormonów tarczycy powoduje, że energia dostarczana z pożywieniem jest magazynowana w nadmiarze w postaci tkanki tłuszczowej. Pojawia się skłonność do nadwagi i otyłości.

Trzeba wiedzieć, że odchudzanie ma duże znaczenie dla normalizacji stężeń hormonów we krwi, dlatego pacjentom z niedoczynnością tarczycy zaleca się odpowiednią dietę i regularny wysiłek fizyczny. Systematyczna aktywność fizyczna:

• prowadzi do zmniejszenia apetytu, zwłaszcza na cukier,
• pomaga w redukcji tkanki tłuszczowej,
• powoduje zwiększenie masy mięśniowej a przez to przemiany materii,
• obniża podwyższony poziom glukozy i cholesterolu we krwi,
• poprawia nastrój i samopoczucie,
• zwiększa odczuwanie ciepła.

Zaleca się wykonywanie ćwiczeń co najmniej 3 razy w tygodniu przez 30 minut, najlepiej jednak codziennie poświęcić godzinę na aktywność fizyczną.

Badania na niedoczynność tarczycy – jak ją rozpoznać?

Niedoczynność tarczycy rozpoznaje się na podstawie dokładnego badania lekarskiego, oceny objawów klinicznych oraz wyników badań laboratoryjnych. Podstawowym z nich jest ocena stężenia TSH, które ulega zwiększeniu w niedoczynności tarczycy. Wyjątek stanowi schorzenie będące wynikiem niedoczynności przysadki – wtedy stężenie TSH jest zmniejszone.

Duże znaczenie w diagnostyce ma również oznaczenie stężenia hormonów tarczycy – wolnej trijodotyroniny fT3 i wolnej tyroksyny fT4 oraz przeciwciał przeciwtarczycowych. Pomocne jest również oznaczenie morfologii krwi w celu ujawnienia niedokrwistości oraz ocena stężenia cholesterolu, które często ulega zwiększeniu w niedoczynności tarczycy. W ustaleniu przyczyny schorzenia znajduje zastosowanie badanie USG gruczołu. Podstawową metodą leczenia chorych na niedoczynność tarczycy jest leczenie substytucyjne czyli podawanie hormonów tarczycy.

Podstawowym lekiem na niedoczynność tarczycy jest lewoskrętna tyroksyna w dawce ustalanej indywidualnie dla każdego pacjenta. Preparat powinien być przyjmowany na czczo, na pół godziny przed śniadaniem.

Dieta w niedoczynności tarczycy – co jeść i jak schudnąć?

Dieta na niedoczynność tarczycy powinna być odpowiednio zbilansowana i dostarczać niezbędnych składników odżywczych wykorzystywanych do syntezy hormonów tarczycy odgrywa istotną rolę wspomagającą leczenie niedoczynności tarczycy.

W diecie na niedoczynność tarczycy nie może zabraknąć:

• pełnowartościowego białka, najlepiej pochodzenia zwierzęcego (chude mięso, ryby morskie, jaja);
• wielonienasyconych kwasów tłuszczowych z rodziny ω–3, które poprawiają wrażliwość tkanek na działanie hormonów tarczycy (ryby morskie, olej lniany, rzepakowy, oliwa z oliwek);
• węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (produkty z pełnego przemiału: kasze, ciemne makarony, razowe pieczywo);
• niezbędnych do prawidłowej syntezy hormonów tarczycy mikroelementów, tj.: jod (owoce morza, ryby), żelazo (wołowina, wątróbka drobiowa, żółtko jaj, szpinak), selen (dorsz, tuńczyk, halibut, jaja, sardynki, grzyby, mleko i jego przetwory), cynk (jaja, kasza gryczana, zarodki pszenne, pestki dyni);
• odpowiedniej ilości błonnika, który łagodzi pojawiające się zaparcia, obniża wartość energetyczną diety i daje uczucie sytości.

Żeby schudnąć przy niedoczynności tarczycy należy ograniczyć produkty zawierające substancje wolotwórcze, np.: soja, brokuły, brukselka, kalafior, kapusta, rzepa. Związki w nich zawarte mogą wiązać się z jodem i uniemożliwiać syntezę hormonów tarczycy.

Walka z nadwagą, która często towarzyszy schorzeniu, powinna odbywać się stopniowo, poprzez redukcję masy ciała o 0,5–1 kg na tydzień co pozwoli uniknąć efektu yo-yo. Należy wystrzegać się dużego obniżania wartości energetycznej posiłków, gdyż może to jeszcze bardziej spowolnić metabolizm.