Które choroby częściej rozwijają się w okresie menopauzy?

Co to jest menopauza i kiedy pojawiają się pierwsze objawy?

Menopauza to określenie oznaczające zatrzymanie cyklu miesiączkowego u kobiety. Przekwitanie najczęściej definiowane jest znacznie szerzej – uwzględnia ono okres perimenopauzalny, czyli przejściowy etap kilku lat przed i po ostatnim krwawieniu miesięcznym. Pierwsze objawy menopauzy pojawiają się zazwyczaj w wieku 45–55 lat i są poprzedzone okresem nieregularnych miesiączek. Zmiany okresu menopauzalnego związane są przede wszystkim z wygasaniem czynności hormonalnej jajników w zakresie syntezy estrogenów, progesteronu, testosteronu. Wywołuje to szereg zmian w organizmie kobiety, które mogą doprowadzić do wystąpienia objawów, takich jak:

• uderzenia gorąca,
• nocne poty,
• suchość pochwy,
• wahania nastroju,
• problemy ze snem.

Okres przekwitania to czas, w którym zwiększa się ryzyko zachorowania na szereg różnych schorzeń. Po 45. roku życia każda kobieta powinna zacząć dbać o swoje zdrowie i zgłaszać się do lekarza w przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów. Konieczna jest zmiana stylu życia, odżywiania, a także korzystanie z okresowych badań profilaktycznych.

Choroby serca i naczyń w okresie menopauzy

Zachorowalność na choroby sercowo-naczyniowe, w tym miażdżycę i chorobę niedokrwienną serca, wyraźnie wzrasta u kobiet w okresie menopauzalnym i późniejszym. Negatywne zmiany w czasie klimakterium związane są nie tylko z bezpośrednim działaniem hormonów. W związku z często odczuwanym przewlekłym zmęczeniem, ogólnym osłabieniem, u wielu kobiet zmniejsza się aktywność fizyczna.

Wraz ze zwolnioną przemianą materii prowadzić to może w niedługim czasie do wzrostu masy ciała, nadwagi i w końcu otyłości, zwykle brzusznej (typu jabłko). Wzrasta poziom cholesterolu LDL (tzw. „zły cholesterol”), spada „dobry cholesterol” HDL. Prowadzi to do tworzenia blaszek miażdżycowych zwężających nie tylko naczynia wieńcowe, odżywiające serce, ale także naczynia doprowadzające krew do kończyn czy mózgu. Ponadto w wyniku otyłości i hipercholesterolemii rozwinąć się mogą inne jednostki chorobowe, np. kamica żółciowa i cukrzyca.

Ryzyko zachorowania na osteoporozę

Niezaprzeczalny jest udział estrogenów w utrzymaniu prawidłowej masy kostnej, a zatem stabilności, grubości i wytrzymałości kości. Rozwijająca się osteoporoza, tj. spadek masy kostnej związany z niedoborem estrogenów w okresie menopauzy prowadzić może w stosunkowo krótkim czasie do wzrostu ryzyka złamań kości, które wydarzyć się mogą nawet przy pozornie niegroźnych upadkach. Złamania tego typu określa się jako osteoporotyczne.

Czasem dochodzi także do złamań kompresyjnych kręgów. Warto też mieć na uwadze, że w tym okresie zdolności regeneracyjne kości są mniejsze, a ich zrastanie znacznie mniej efektywne, co prowadzić może do uciążliwych dysfunkcji układu ruchu. Dłużej trwa również samo gojenie.

Depresja w okresie okołomenopauzalnym

Okres klimakterium związany jest ze zmianami w samopoczuciu kobiety. Czasem odczuwana jest nadmierna męczliwość i ogólne osłabienie. Wiąże się to z apatią, niechęcią do podejmowania działań, biernością. W związku z suchością pochwy, ale i innymi zmianami, dochodzić może do spadku libido, popędu seksualnego.

Dolegliwości w okresie menopauzy związane są ze zmianami stężenia hormonów płciowych, ale także ze zmianami w zakresie życia zawodowego i rodzinnego (często okres menopauzy u matek przypada na okres opuszczania domu rodzinnego przez dzieci). Wiążą się też z odmiennym odbieraniem obrazu swojego ciała oraz zaburzonym poczuciem kobiecości i mogą prowadzić do obniżenia nastroju, rozwoju objawów depresyjnych bądź zaostrzenia lub nawrotu wcześniej obecnej depresji. Pogłębić to może wcześniej wspomniane problemy (takie jak brak dbałości o dietę i niska aktywność fizyczna) oraz regularne przyjmowanie leków. Depresja okołomenopauzalna może wiązać się z:

• zaburzeniami snu pod postacią bezsenności,
• odczuwaniem niepokoju, lęku,
• rozdrażnieniem,
• poczuciem niższej wartości,
• zaburzeniami koncentracji i pamięci,
• ogólną niechęcią, pesymizmem.

Czytaj również: Hipercholesterolemia rodzinna – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jak zapobiegać chorobom w okresie menopauzy i jak je leczyć?

Co zrobić, aby zmniejszyć ryzyko wystąpienia chorób w okresie menopauzy? Pierwszym krokiem powinna być modyfikacji stylu życia. Kluczowe jest utrzymywanie aktywności fizycznej. To podstawowy element dbałości o higienę psychiczną, a także ważny czynnik zapobiegający otyłości. Wskazany jest umiarkowany wysiłek w postaci częstych spacerów, pływania, jazdy na rowerze.

Warto zwrócić większą uwagę na sposób odżywiania. Należy ograniczyć spożycie tłuszczów, unikać podjadania, w szczególności w godzinach wieczornych. Nie zaleca się szczególnie rygorystycznego ograniczania spożywania pokarmów, a wszelkiego rodzaju „diety-cud” są wręcz zabronione. Ważne jest dostarczanie witamin i składników budulcowych, w kontekście chorób kości – szczególnie witaminy D i wapnia.

Istotnym zaleceniem jest także wymóg rzucenia palenia. Konieczne jest poddawanie się badaniom profilaktycznym (badania krwi, densytometria, mammografia, cytologia i inne). Kobiety, u których zdiagnozowano już wcześniej choroby ogólnoustrojowe (np. nadciśnienie czy chorobę serca), powinny znajdować się pod stałą opieką lekarza.

Jak łagodzić objawy menopauzy?

W niektórych przypadkach, by łagodzić skutki menopauzy, lekarz może zalecić stosowanie hormonalnej terapii zastępczej, czyli preparatów hormonalnych w postaci m.in. tabletek czy plastrów. Tym sposobem próbuje uzupełnić się niedobory estrogenów powodujące niekorzystne zmiany w organizmie. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ):

• zmniejsza nasilenie objawów klimakterium,
• zmniejsza ryzyko osteoporozy, przyczynia się do wzrostu masy kostnej,
• poprawia gospodarkę cholesterolową,
• zmniejsza ryzyko raka jelita grubego.

Niestety, niesie za sobą również działania niepożądane, głównie poprzez wzrost ryzyka wystąpienia nowotworów, takich jak rak endometrium, rak jajnika, rak sutka, czy żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. W związku z tym stosowana jest tylko u kobiet, u których po dogłębnej ocenie lekarza i przeprowadzeniu niezbędnych badań, stopień korzyści okaże się znacznie większy niż podejmowane ryzyko.

Skutecznym i bezpiecznym rozwiązaniem jest przyjmowanie naturalnych hormonów – fitoestrogenów. Pozyskiwane są one głównie z nasion soi i nie wywołują efektów ubocznych. Potwierdzono ich skuteczność w zmniejszaniu licznych dolegliwości towarzyszących przekwitaniu.