HDL – cholesterol – jak działa i jakim chorobom zapobiega dobry cholesterol?

Cholesterol HDL („dobry”) a cholesterol LDL („zły”)

Cholesterol we krwi jest związkiem chemicznym niezbędnym nam do życia, ale w nadmiernych ilościach szkodliwym. W organizmie jest transportowany jako lipoproteina. Oznacza to, że składa się zarówno z tłuszczów, jak i komponenty białkowej.

Podczas badań gospodarki lipidowej, czyli lipidogramu, analizowane są trzy główne grupy lipoprotein – trójglicerydy, cholesterol HDL i cholesterol LDL. Stężenie frakcji LDL, jak i trójglicerydów obecne w nadmiarze jest szkodliwe dla zdrowia. Z kolei poziom frakcji HDL (tak zwanego „dobrego cholesterolu”) wpływa korzystnie na zdrowie.

Cholesterol HDL, zwany przez pacjentów „ dobrym cholesterolem ”, jest produkowany w wątrobie. Powstaje jako cząsteczka składająca się głównie z białka, jest transportowany przez krew do wszystkich tkanek i odbiera z nich cholesterol. „Odebrany” cholesterol transportuje do wątroby, gdzie staje się on częścią żółci. Dzięki temu mechanizmowi organizm pozbywa się nadmiaru cholesterolu z organizmu.

Cholesterol LDL jest lipoproteiną posiadającą w sobie najwięcej cholesterolu i transportującą go do komórek. To frakcja LDL (cholesterol wielkocząsteczkowy) odpowiada za nadmiar cholesterolu w naszych tkankach oraz za powstawanie miażdżycy. Cząsteczka HDL działa więc przeciwstawnie do cząsteczki LDL.

HDL – cholesterol – jak działa?

Cholesterol HDL działa przeciwmiażdżycowo. Usuwa cholesterol ze wszystkich komórek, także tych, które odpowiadają za powstawanie blaszki miażdżycowej. Oznacza to, że podwyższone stężenie dobrego cholesterolu może redukować grubość tej blaszki, a tym samym wpływać na drożność naczyń krwionośnych.

Dodatkowo cholesterol HDL ma działanie antyoksydacyjne, które polega na usuwaniu wolnych rodników, będących przyczyną uszkadzania cząsteczki LDL – „złego cholesterolu” . Uszkodzenie cząsteczki LDL powoduje jej dłuższe zaleganie we krwi i ułatwia powstawanie miażdżycy.

Cholesterol HDL ogranicza wytwarzanie prozapalnych cząstek adhezyjnych w naczyniu, a tym samym stan zapalny w naczyniu, będący przyczyną miażdżycy. Cząstki adhezyjne są to cząsteczki ułatwiające przyleganie na początku pojedynczych komórek, a potem całej blaszki miażdżycowej do ścian naczynia krwionośnego.

Cząsteczki cholesterolu HDL aktywują potencjał regeneracyjny komórek tworzących naczynia. Oznacza to, że cząsteczki HDL wykazują działanie: przeciwmiażdżycowe, antyoksydacyjne, przeciwzakrzepowe, naczynioprotekcyjne, przeciwzapalne.

To też może Cię zainteresować: Roswera – lek obniżający stężenie cholesterolu we krwi

Co obniża poziom cholesterolu HDL?

Obniżenie poziomu cholesterolu HDL jest niekorzystne dla organizmu. Skutkuje stopniowym pozbawieniem organizmu mechanizmu regulującego poziom całkowitego cholesterolu. A w przypadku już zwiększonego stężenia cholesterolu LDL i cholesterolu całkowitego – pozbawia naturalnej ochrony przed ich niekorzystnym działaniem.

Czynniki obniżające poziom cholesterolu HDL to:

• zła dieta – bogata w tłuszcze zwierzęce i w kalorie, a uboga w warzywa, owoce, błonnik,
• palenie papierosów,
• brak aktywności fizycznej,
• stosowane leki – doustne środki antykoncepcyjne, androgeny, beta-blokery stosowane w chorobach sercowych, tiazydy,
• choroby dodatkowe: otyłość, cukrzyca typu 2, zespół nerczycowy, przewlekła niewydolność nerek.

Są to w większości te same czynniki, które powodują wzrost cholesterolu LDL, czyli „złego cholesterolu”. Dlatego zmiana diety, zwiększona aktywność fizyczna, rzucenie palenia, a także właściwe leczenie chorób towarzyszących powinny być podstawą w leczeniu każdego zaburzenia gospodarki lipidowej.

Wprowadzenie zmian w stylu życia jest ważne również z tego powodu, że do tej pory nie wprowadzono skutecznego leku zwiększającego poziom cholesterolu HDL we krwi.

Problem polega na tym, że oprócz zwiększenia ilości cholesterolu HDL trzeba też zwiększyć jego korzystne, ochronne działanie na nasz organizm. Za pomocą farmakoterapii stan taki jest trudny do osiągnięcia. Tak więc leki mogą pomóc w zmniejszeniu stężenia frakcji cholesterolu LDL, jednak za podwyższenie stężenia cholesterolu HDL odpowiadamy sami.

Niski HDL to przyczyna miażdżycy

Laboratoryjne normy HDL dla kobiet wynoszą powyżej 50 mg/dl, a dla mężczyzn powyżej 40 mg/dl. Stężenie dobrego cholesterolu poniżej granicznych wartości jest równoznaczne ze zwiększeniem ryzyka zapadnięcia na choroby sercowo-naczyniowe.

Do chorób sercowo-naczyniowych zaliczamy:

• nadciśnienie tętnicze – ciśnienie tętnicze powyżej wartości 140/90 mm Hg,
• chorobę wieńcową, polegającą na niedokrwieniu mięśnia sercowego i niedostatecznym zaopatrzeniu go w tlen; skutkuje ona ograniczeniem wydolności fizycznej, bólami w klatce piersiowej i może prowadzić do zawału serca,
• udar mózgu – może prowadzić do niedowładów kończyn, porażeń mięśni, ograniczenia w normalnym funkcjonowaniu,
• niedokrwienie nerek, które wzmaga nadciśnienie,
• niedokrwienie kończyn dolnych, prowadzi do bólów kończyn i trudności w chodzeniu.

Niski cholesterol HDL – zespół metaboliczny

Im stężenie cholesterolu HDL niższe, tym ryzyko zapadnięcia na wyżej wymienione choroby większe. Choroby sercowo-naczyniowe są drugą przyczyną zgonów (obok nowotworów) w krajach wysokorozwiniętych. W Polsce odpowiadają za około 40–50 proc. zgonów. Należy pamiętać, że zmiana stylu życia już po wystąpieniu chorób układu krążenia może doprowadzić do znacznej poprawy i zredukowania niektórych objawów.

Podwyższony poziom cholesterolu HDL może zahamować rozwój miażdżycy, a nawet zredukować wielkość samej blaszki miażdżycowej. Jeśli połączymy to z odpowiednim leczeniem farmakologicznym oraz obniżeniem cholesterolu LDL, możemy osiągnąć naprawdę dobry efekt terapeutyczny. A ryzyko np. ponownego zawału serca spadnie.

Obniżony poziom HDL może wchodzić w skład jednostek chorobowych, jeśli występują wraz z nim dodatkowe niekorzystne czynniki. Jedną z takich chorób jest zespół metaboliczny.

Zespół metaboliczny rozpoznajemy, gdy pacjent spełnia 3 z poniższych 5 kryteriów: zwiększony obwód talii – kobiety powyżej 80 cm, mężczyźni powyżej 94 cm; zwiększone stężenie trójglicerydów – powyżej 150 mg/dl lub leczenie hipertrójglicerydemii; zmniejszenie stężenia HDL; podwyższenie ciśnienia tętniczego powyżej 130/85 lub leczenie nadciśnienia tętniczego; zwiększone stężenie glukozy we krwi na czczo powyżej 100 mg/dl lub leczenie cukrzycy typu 2.

Dobry cholesterol a dyslipidemia aterogenna

Druga jednostka chorobowa, która jest wynikiem obniżonego cholesterolu HDL, to dyslipidemia aterogenna, zwana inaczej triadą lipidową. Występuje tutaj: zwiększone stężenie trójglicerydów, zmniejszone stężenie cholesterolu HDL, nieprawidłowe małe, gęste LDL. Nie zawsze występuje podwyższenie samej frakcji LDL.

Za zbyt niski poziom cholesterolu HDL odpowiada w tym przypadku nadmiar trójglicerydów. Najczęściej jest składową zespołu metabolicznego lub cukrzycy typu 2. Obie jednostki chorobowe prowadzą do przedwczesnego wystąpienia miażdżycy oraz jej powikłań.