Problemy ze snem i z zasypianiem – jakim zaburzeniom towarzyszą?

Bezsenność – problem ze snem

Bezsenność, zwana również insomnią, jest problemem polegającym na odczuciu, że sen jest niewystarczająco długi lub nie daje nam wypoczynku. Najczęściej osoby cierpiące na bezsenność zgłaszają trudności w zasypianiu, a nawet jeśli już zasną, to często w nocy się budzą. Sen jest często zbyt krótki, chorzy wstają z łóżka wcześnie rano mimo poczucia, że się nie wyspali.

Do rozpoznania bezsenności wystarczy, jeśli zbyt krótki lub zaburzony sen daje negatywne następstwa w ciągu dnia polegające na pogorszeniu funkcjonowania lub obniżeniu jakości życia.

Utrudnione zasypianie

Konsekwencjami bezsenności jest pogorszenie codziennego funkcjonowania oraz jakości życia chorego. Do najczęstszych powikłań bezsenności należą:

• uczucie rozdrażnienia, niewyspania lub zmęczenia fizycznego w ciągu dnia;
• poranne bóle głowy;
• problemy z pamięcią i koncentracją;
• podsypianie w ciągu dnia;
• lęk przed zaburzeniami snu i zwiększone napięcie psychiczne;
• nadciśnienie tętnicze i inne choroby układu krążenia.

Zobacz również: Drętwienie rąk podczas snu – co je powoduje?

Przyczyny problemów ze snem

Jeśli problemy z zaśnięciem trwają od kilku dni do 3-4 tygodni, najczęściej mają one podłoże zewnętrzne, takie jak stres egzaminacyjny, problemy zawodowe lub rodzinne, kłopoty finansowe albo złe ogólne samopoczucie. Poważnym problemem może być także niemożność utrzymanie snu i częste wybudzanie się w nocy. Wyeliminowanie niekorzystnych bodźców wywołujących bezsenność najczęściej przywraca niezakłócony sen w nocy.

Predyspozycję do trudności ze snem mogą mieć osoby reagujące nadmiernie emocjonalnie na różne sytuacje z życia codziennego. Najczęściej są to kobiety w wieku powyżej 30 lat o osobowości mającej tendencję do martwienia się lub zbytniego rozpamiętywania. Nie bez znaczenia jest również informacja o obecności bezsenności lub zaburzeń psychicznych w rodzinie.

Przyczyną bezsenności może być nagła zmiana trybu życia, np. przeprowadzka do innego miasta, zmiana szkoły, przejście na emeryturę. Niekorzystnie na higienę snu wpływa zwiększony czas przebywania w łóżku, próby zasypiania „na siłę”, wcześniejsze kładzenie się do łóżka, wstawanie o różnych porach dnia, nieregularne pory posiłków, zbytnie oszczędzanie się lub dosypianie w ciągu dnia. Trudności z zasypianiem mogą być również skutkiem zaburzeń w rytmie okołodobowym. Najczęściej jest to obserwowane u osób pracujących w systemie zmianowym.

Częsta zmiana godzin pracy o różnych porach dnia sprzyja wyczerpaniu fizycznemu, rozchwianiu naszego naturalnego zegara biologicznego, co może nasilać bezsenność. Należy pamiętać, że kłopoty z zaśnięciem mogą zgłaszać również osoby pod wpływem substancji psychoaktywnych (np. narkotyków), nadużywające używek (np. alkoholu, kilka filiżanek mocnej kawy dziennie, napojów energetyzujących zawierających takie substancje jak kofeina, tauryna, karnityna) oraz paradoksalnie pacjenci, którzy zażywają stale leki nasenne. Bezsenność może być w końcu objawem wielu chorób o podłożu psychicznym (np. depresja), neurologicznym (np. zespół niespokojnych nóg – RLS) lub somatycznym (np. problemy ze snem u osób cierpiących na nowotwór lub choroby stawów).

Problemy ze snem w różnym wieku

Ze względu na pogarszającą się wraz z upływem lat jakość snu, na bezsenność najczęściej chorują osoby w wieku podeszłym. U mężczyzn po 20. roku życia stopniowo obserwuje się coraz krótsze okresy snu głębokiego, będącego wykładnikiem „dobrego snu”. Kobiety, tak długo jak mają regularny cykl miesięczny, są względnie chronione przed spadkiem ilości snu głębokiego. Jednak po 40. roku życia następuje gwałtowne pogorszenie jakości snu, co powoduje zgłaszanie się kobiet w tym czasie do lekarza z powodu skarg na bezsenność.

Drugim istotnym faktem mającym wpływ na pojawienie się problemów z zasypianiem u osób w wieku podeszłym jest niedobór hormonu snu, zwanego melatoniną. Jest to substancja wydzielana przez gruczoł zwany szyszynką, znajdujący się w mózgu. Wraz z wiekiem dochodzi u człowieka do zwapnień w obrębie szyszynki oraz do jej zaniku. Niedobór melatoniny u osób starszych może być wyrównywany przez jej przyjmowanie w postaci preparatów doustnych.

Domowe sposoby na bezsenność

Poniżej przedstawiono kilka praktycznych porad w celu radzenia sobie z bezsennością:

• staraj się nie prowadzić zbyt stresogennego trybu życia,
• skracaj do minimum czas spędzany w łóżku,
• dbaj o codzienną aktywność fizyczną (uprawiaj sporty, dużo spaceruj, chodź na basen lub siłownię),
• wstawaj rano zawsze o tej samej porze, postaraj się nie dosypiać w ciągu dnia,
• jedz posiłki zawsze o tych samych porach, nie objadaj się wieczorami,
• gdy nie możesz zasnąć lub odczuwasz zdenerwowanie z powodu bezsenności opuść łóżko i zajmij się czymś przyjemnym,
• zażywaj leki na sen jedynie wtedy, kiedy naprawdę są ci potrzebne,
• nie nadużywaj alkoholu, środków pobudzających, napojów wysokoenergetycznych, kofeiny,
• postaraj nie przejmować się błahymi problemami, zmień nastawienie, myśl optymistycznie.

Jak leczyć problemy ze snem?

Jeśli zmiana stylu życia nie przynosi spodziewanego efektu bądź jest on niezadowalający, jedynym sposobem na opanowanie bezsenności staje się leczenie farmakologiczne..

W pierwszej kolejności na problemy ze snem dobre rezultaty można osiągnąć dzięki ziołowym preparatom dostępnym w aptece bez recepty. Należą do nich:

• korzeń kozłka lekarskiego,
• ziele dziurawca,
• liście melisy lekarskiej,
• szyszki chmielu,
• korzeń goryczki,
• korzeń arcydzięgla,
• skuteczne mogą okazać się również preparaty melatoniny.

Leki na bezsenność

Jeśli mimo tego nie udaje się opanować objawów bezsenności, należy udać się do lekarza, który postara się zdiagnozować przyczynę zgłaszanych dolegliwości oraz włączy specyficzne leczenie. Należy tutaj mocno podkreślić, że stałe przyjmowanie leków na bezsenność może utrwalić bezsenność.

Dlatego bardzo ważne jest, żeby leków nasennych w sposób ciągły nie stosować dłużej niż przez 2-4 tygodnie. Mogą one osłabić naturalne procesy regulujące sen każdego człowieka. Dłuższe zażywanie leków nasennych zawsze musi wiązać się z uwzględnieniem przerw w ich przyjmowaniu, np. w dni wolne od pracy lub w okresie zmniejszonej liczby obowiązków. Do leków nasennych wydawanych z polecenia lekarza zaliczamy:

• leki nasenne II generacji, np. zaleplon, zopiklon, zolpidem,
• leki przeciwhistaminowe, np. hydroksyzyna,
• benzodiazepiny, np. midazolam, estazolam, bromazepam,
• sedatywne leki przeciwdepresyjne, np. doksepina, mianseryna,
• leki przeciwpsychotyczne, np. promazyna, olanzapina, kwetiapina.