Seksomnia – zespół Morfeusza. Objawy, diagnostyka, jak leczyć?

Czym jest seksomnia?

Seksomnia, znana również jako zespół Morfeusza, występuje w literaturze medycznej tak naprawdę od niedawna. Najwcześniejsze doniesienia pojawiły się w połowie lat dziewięćdziesiątych za sprawą publikacji kanadyjskich badaczy, którzy twierdzili, że wykazywanie aktywności seksualnej podczas snu powinno być zakwalifikowane jako odrębna forma jego zaburzenia. W końcu seksomnia doczekała się swojego miejsca w kwalifikacji, a osoby na nią cierpiące mogły odetchnąć z ulgą – ich objawy wreszcie zostały oficjalnie zaakceptowane i stało się możliwe odpowiednie leczenie seksomnii. Seksomnia uznawana jest za zaburzenie snu. W medycznej klasyfikacji seksomnia pojawiła się dopiero w 2005 roku, chociaż zjawisko było zauważone przez naukowców już 10 lat wcześniej. Alternatywna nazwa zaburzenia, „zespół Morfeusza”, została ukuta przez polskiego psychiatrę, psychoterapeutę i eksperta w dziedzinie seksuologii – Zbigniewa Lwa-Starowicza.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Może się wydawać, że zjawisko seksomnii jest czymś zupełnie niespotykanym, dziwnym wybrykiem ludzkiej psychiki, chorobą dotyczącą tej osoby „obok”. Okazuje się jednak, że według badań przeprowadzonych na 832 pacjentach zgłaszających się do poradni zaburzeń snu z powodu podejrzenia nieprawidłowości w trakcie nocnego spoczynku, aż 8% z nich wykazywało aktywność seksualną podczas snu. Nie jest to zatem mały i nic nie znaczący odsetek, choć w ogólnej populacji bez zaburzeń snu występuje rzadko.

Mówi się, że aktywność seksualna w trakcie snu dotyczy ok. 1 % populacji i że częściej dotyka mężczyzn. Należy jednak podkreślić fakt, że wiele osób nie zgłasza swoich objawów lekarzowi, gdyż jest to zazwyczaj temat wstydliwy bądź po prostu nawet nie jest świadoma problemu. Dlatego też dostępne statystyki mogą być znacznie zaniżone.

Czytaj również: Parasomnie – przyczyny, objawy, leczenie, skutki

Objawy seksomnii

Objawy seksomnii mogą występować z różnym nasileniem: od pieszczot i masturbacji, po wręcz tak dramatyczne, jak uprawianie seksu z zupełnie nieznajomą osobą. Najczęściej aktywność seksualną podczas snu zauważają partnerzy osoby, niejednokrotnie też bywają „celem” osoby cierpiącej na seksomnię. Zwrócenie uwagi, że partner masturbuje się przez sen lub dąży do stosunku płciowego z osobą znajdującą się w pobliżu, może spotkać się z zupełnym zaskoczeniem. Osoby cierpiące na seksomnię zupełnie bowiem nie pamiętają zdarzeń z nocy, chyba że przebudzą się w trakcie incydentu i zauważą, że znajdują się w dość jednoznacznych okolicznościach.

Znane przypadki seksomnii

Wiele osób żyje w kompletnej nieświadomości, że cierpi z powodu seksomnii, zwłaszcza jeśli przybiera ona dość „łagodną” postać, jaką są na przykład pieszczoty własnego ciała. Seksomnia może jednak ujawnić się w swej najbardziej drastycznej formie, jaką jest uprawianie seksu z zupełnie obcą osobą, zmuszanie drugiej strony do zbliżenia (gwałt) czy akt seksualny na dziecku.

Niestety i takie przypadki są opisywane. Nie dość, że seksomnia niesie ze sobą ryzyko spowodowania ciąży, zakażenia chorobami przenoszonymi drogą płciową (HIV, kiła, rzeżączka i inne), to może być chorobą prowadzącą do nieświadomego popełnienia przestępstwa i zrujnowania życia – osoby poszkodowanej i swojego. Opisanych zostało kilka przypadków osób oskarżanych o gwałt i uniewinnionych po zdiagnozowaniu u nich seksomnii, między innymi w Kanadzie, Wielkiej Brytanii czy Australii.

W takiej sytuacji znalazł się dziewiętnastolatek z Wielkiej Brytanii, który dwa lata czekał na wyrok w sprawie oskarżenia o gwałt na koleżance. Od dziecka lunatykował i zarzekał się, że niczego nie pamięta z przytaczanego przez oskarżającą incydentu, ale że nie może na 100% powiedzieć, że nie doszło do kontaktu seksualnego z ową dziewczyną. W końcu, po przeprowadzanych badaniach wskazujących na zaburzenia snu, nastolatek został oczyszczony z zarzutów.

Czytaj również: Mówienie przez sen – czy rozmawianie i krzyki przez sen są niebezpieczne?

Diagnostyka seksomnii

Zdiagnozowanie seksomnii jest zadaniem nie lada trudnym. Istnieje kilka zasad, które mogą jedynie przybliżać się do zdefiniowania problemu, ale które wymagają dodatkowych badań i głębszych obserwacji. Do punktów, które mogą naprowadzić na diagnostykę seksomnii, należą:

• występowanie lunatykowania u innych osób w rodzinie;
• wcześniejsze epizody lunatykowania u diagnozowanej osoby;
• dezorientacja tuż po przebudzeniu;
• zauważenie przez świadków zdarzenia automatyzmu zachowań, pewnej mechaniczności wykonywanych ruchów;
• niepamięć minionych zdarzeń;
• czynniki wywołujące: alkohol, narkotyki i inne używki, brak snu przez dłuższy czas, stres;
• postępowanie bez zbędnych środków ostrożności, jawne, bez dbałości o ukrycie zdarzenia;
• zachowanie zupełnie nieadekwatne do charakteru osoby i dotychczasowego postępowania.

Oczywiście powyższe punkty to jedynie elementy nakierowujące, które powinny być uzupełnione badaniem polisomnograficznym, czyli badaniem wykonanym podczas snu. Żeby w stu procentach zdiagnozować seksomnię, konieczna jest dokładna obserwacja badanej osoby. Jeżeli osoba podejrzana jest przykładowo o dokonanie gwałtu w trakcie lunatykowania, a zatem jej zachowanie traktowane jest jako przestępstwo, niezbędna jest dokładna obserwacja przez specjalną osobę nadzorującą. Proces diagnozowania nie jest procesem krótkotrwałym, a zaburzenie musi być wnikliwie ocenione, jeżeli zależy od niego wyrok sądowy, jak i dalsze życie zarówno oskarżonego jak i poszkodowanego.

Leczenie seksomnii

Wiele osób żyje bez wiedzy o swoim zaburzeniu lub nie chce się do niego przyznawać, traktując je jako zachowanie wstydliwe, z którym muszą poradzić sobie samodzielnie. Istnieje zaś kilka metod, które mogą zminimalizować problem seksomnii. Nie jest niestety znany dokładny mechanizm wywołujący seksomnię, ale wiadomo, że kilka czynników, takich jak spożycie alkoholu, narkotyków czy brak odpowiedniej ilości snu, mogą ją wywołać. Dlatego też zaleca się, by osoby „podejrzane” o seksomnię nie sięgały po używki i dbały o jakość snu.

Problem seksomnii może pojawić się także u osób cierpiących na obturacyjny bezdech podczas snu (głównie dotyczący osób otyłych) ze względu na ciągłe przemęczenie i złą jakość nocnego odpoczynku. Zaleca się zatem odpowiednią aktywność fizyczną oraz dietę pomagającą zredukować masę ciała, a także terapię bezdechu z użyciem odpowiedniego sprzętu utrzymującego dodatnie ciśnienie w drogach oddechowych, zapobiegając w ten sposób występowaniu pauz w trakcie oddychania. Jak wiadomo, dobry sen sprawia, że mózg się regeneruje i lepiej pracuje, co może pozytywnie przyczynić się do zredukowania epizodów seksomnii.

Ostatnią deską ratunku jest leczenie farmakologiczne z zastosowaniem leków z grupy benzodiazepin, z której skuteczność przypisuje się klonazepamowi. Pomimo korzystnego działania na objawy seksomnii należy pamiętać o ich silnym potencjale uzależniającym. Nie powinny być zatem stosowane długotrwale, co w przypadku tego schorzenia może być trudne do uniknięcia. Zawsze jednak warto rozważyć wszelkie argumenty „za” i „przeciw” wdrożeniu leczenia oraz pamiętać o zaproponowaniu pomocy psychologicznej. Choroba bowiem może przyczynić się do licznych problemów w związku, złego samopoczucia związanego z własną osobą, trudności w pogodzeniu się z zaburzeniem.

Czytaj również: Bezsenność – przyczyny, objawy, skutki i sposoby na bezsenność

Seksomnia jest problemem znanym od niedawna, ale na pewno zasługującym na więcej uwagi ze strony lekarzy i naukowców. Jest problemem interdyscyplinarnym, z pogranicza medycyny, psychologii i prawa. Niezbędna jest świadomość społeczna i wiedza o seksomnii. Zanim posądzi się kogoś o świadome popełnienie przestępstwa, czy też wybujałą aktywność seksualną zahaczającą o „dziwactwo”, należy zastanowić się, czy aby na pewno osoba działa z całkowicie jasnym umysłem.