Złamania osteoporotyczne – najczęstsze złamania kości w osteoporozie

Zmiany w kościach i złamania w osteoporozie

Osteoporoza najczęściej dotyka kobiet w okresie menopauzy i pomenopauzalnym. Powikłaniem osteoporozy mogą być niebezpieczne dla zdrowia i życia złamania kości. Często prowadzą do trwałego kalectwa, tak jest np w złamaniu szyjki kości udowej. Złamania osteoporotyczne mogą być pierwszym objawem rozwijającej się od dłuższego czasu osteoporozy. Niezwykle ważna jest wczesna diagnostyka początków osteoporozy i wdrożenie odpowiedniej profilaktyki.

Pojęcie osteoporozy pochodzi z języków antycznych i oznacza chorobę „dziurawych kości” (osteon – kość, poros – otwór). Bardzo trafnie oddaje to istotę tego schorzenia, w którym dochodzi do stopniowego zrzeszotnienia, zaniku tkanki kostnej, spadku jej gęstości i zaburzeń mikrostruktury. Kości stają się bardzo kruche i podatne na złamania.

Co powoduje osteoporozę? Przyczyną takiego stanu jest zaburzenie równowagi między komórkami budującymi kości, a tymi które ją niszczą. Kości wcale nie są jednolitą strukturą – składają się z zewnętrznych litych warstw (tzw. kość zbita), w środku natomiast mają gęstą sieć rusztowań zwanych beleczkami kostnymi. Przez cały okres życia człowieka jedne komórki (osteoklasty) niszczą „zjadają” beleczki w kościach, a inne (osteoblasty) je odbudowują. W efekcie układ kostny może się świetnie dostosowywać do działających na niego obciążeń. W zdrowym organizmie aktywność jednych i drugich komórek podlega ścisłej kontroli, dzięki czemu pozostają one w równowadze.

Stan, w którym aktywność komórek kościogubnych zaczyna wyraźnie przeważać prowadzi do osteoporozy i wyżej wspomnianego osłabienia struktury kości. Więcej beleczek znika niż jest odbudowywanych w rezultacie kość robi się „dziurawa” w środku. Fachowo nazywa się to spadkiem gęstości masy kostnej określanej z języka angielskiego spadkiem BMD.

Objawy Osteoporozy

Osteoporoza jest chorobą bardzo podstępną, gdyż rozwija się po cichu i bardzo długo może nie dawać żadnych objawów. Najczęściej badania w kierunku osteoporozy są wykonywane dopiero przy okazji pierwszego patologicznego złamania.

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest densytometria – pomiar gęstości kości za pomocą promieni RTG. Jest to badanie bezpieczne i bezbolesne. Lekarz może ocenić wówczas stopień zaawansowania choroby i odpowiednio dobrać leczenie. Złamania charakterystyczne dla osteoporozy dotyczą najczęściej kości przedramienia, trzonów kręgów kręgosłupa oraz szyjki kości udowej.

Poza złamaniami istnieje jednak jeszcze parę objawów, które dużo wcześniej mogą sugerować rozwijającą się chorobę. Pierwszym z nich są bóle kostne, zwłaszcza takie nasilające się przy poruszaniu, oraz w pozycji stojącej. W początkowym stadium ustępują na jakiś czas po odpoczynku. Drugim objawem są zmiany postawy ciała – coraz bardziej sitowate i dziurawe kręgi kręgosłupa powodują obniżenie wzrostu, zgarbienie tzw. wdowi garb, czasem do tego stopnia, że dolne żebra opierają się o biodra.

Złamania w osteoporozie i ich leczenie

Złamania w osteoporozie często określa się mianem złamań patologicznych powstałych w wyniku niskoenergetycznych urazów. Oznacza to dokładnie tyle, że dochodzi do nich w skutek nawet zaskakująco niewielkich urazów. Mówiąc,,niewielki” lub,,nieznaczny” uraz mamy na myśli taki, przy którym zdrowej osobie nic się nie dzieje. Typowym przykładem są tzw. upadki z wysokości własnego ciała, czyli po prostu zwykłe przewrócenie się podczas chodzenia i upadek np. na nadgarstek, lub biodro.

U zdrowej osoby dojdzie co najwyżej do pojawienia się siniaków, natomiast u osoby dotkniętej osteoporozą może dojść do złamania kości przedramienia lub, co gorsza, szyjki kości udowej. Innym przykładem mogą być złamania kompresyjne kręgosłupa powstałe podczas gwałtownego pochylenia się do przodu np. przy próbie podniesienia czegoś z podłogi, czy przy,,opadnięciu” na siedzenie np. przy hamowaniu autobusu. Takie typy złamań często określane są mianem złamań samoistnych. Poniżej omówione zostały 3 rodzaje złamań najbardziej charakterystycznych dla osteoporozy.

• Kompresyjne złamania trzonów kręgów do którego dochodzi najczęściej wyżej opisanych mechanizmach jest charakterystyczne jest dla osteoporozy typu I. Najczęściej dotyczy odcinka piersiowego. Objawia się bólem promieniującym do boków i ograniczeniem ruchomości kręgosłupa. Ulgę często przynosi leżenie, lub ułożenie się w pozycji półleżącej z poduszką pod plecami. Leczenie polega na uśmierzaniu bólu i noszeniu przez parę tygodni specjalnego gorsetu usztywniającego kręgosłup tzw. gorset Jevetta. Należy również pamiętać o regularnej gimnastyce oddechowej w celu zapobiegania infekcjom płuc.
• Złamania nadgarstka, czyli fachowo złamania nasady dalszej kości promieniowej, są leczone unieruchomieniem ręki, które nie jest już tak niebezpieczne jak w przypadku nogi.
• Inne złamania także pojawiają się w osteoporozie. Oczywiście osteoporoza dotyczy wszystkich kości i zdarzają się inne złamania niż te wymienione.

Złamanie szyjki kości udowej w osteoporozie

Najgroźniejszym złamaniem, zwłaszcza u starszych osób w przebiegu osteoporozy jest złamanie szyjki kości udowej. Najczęściej dochodzi do nich podczas upadku bokiem na biodro. Kość udowa jest bardzo masywna, gdyż musi dźwigać cały ciężar ciała, dlatego u osoby zdrowej do jej złamania potrzebna jest duża siła. U osoby chorej na osteoporozę wystarczy czasem zwykle poślizgnięcie się na lodzie. Złamanie szyjki oznacza, że część szyjki połączona trzonem oraz część szyjki połączona z głową kości udowej przestają się ze sobą stykać. Złamanie często przebiega skośnie, a silne mięśnie, które się do tej kości przyczepiają dodatkowo rozsuwają odłamy.

Następuje bardzo silny ból w stawie biodrowym, niektóre osoby mogą przy takim złamaniu nawet stracić przytomność. Bezpośrednim zagrożeniem życia u osób starszych jest powstający przy takim urazie krwiak, czyli krew wylewająca się do tkanek. Nie bierze ona udziału w krążeniu, więc należy ją traktować tak samo jak krwotok zewnętrzny. Choć utrata krwi nie jest bardzo obfita, to u osoby w wieku podeszłym, mającej inne schorzenia może być bardzo niebezpieczna. Dlatego takie złamania wymagają natychmiastowej pomocy lekarskiej. Dalsze leczenie jest ciężkie i skomplikowane. Kość udowa może zrastać się sama nawet pół roku i powodować wiele groźnych powikłań, dlatego najlepszym wyjściem jest endoprotezoplastyka stawu biodrowego, czyli wymiana całego stawu biodrowego na sztuczny, metalowy.

W przypadku długotrwałego unieruchomienia dochodzi do pogorszenia wydolności krążenia – serce nie zmuszane do wysiłku również słabnie. Dlatego, nawet jeśli pacjentowi uda się uniknąć udaru lub zatoru, to powrót do sprawności z okresu przed złamaniem jest praktycznie niemożliwy. U kobiet powyżej 80-go roku życia, takie złamanie niemal zawsze wiąże się z większą lub mniejszą, ale trwałą niepełnosprawnością. Większość osób starszych po złamaniu szyjki kości udowej nie wraca już do pełnego zdrowia i może wymagać stałej opieki do końca życia. Bardzo często złamanie bywa postrzegane jako pewien „przełom”, po nim często stan zdrowia się nieodwracalnie pogarsza. Szacuje się, że powyższe powikłania osteoporozy mogą skończyć się śmiertelnie dla ok. 20% osób po złamaniu szyjki kości udowej. Olbrzymią zaletą szybkiej endoprotezoplastyki jest fakt, że pacjent z protezą stawu biodrowego może zaczynać chodzić już po paru dniach po zabiegu, co zmniejsza znacznie ryzyko omówionych powikłań.

Powikłania złamań osteoporotycznych

Osteoporoza jest chorobą, której powikłania są bardzo groźne i mogą prowadzić do przedwczesnej śmierci. Najbardziej niebezpieczne są oczywiście powikłania poważnych złamań, ale nawet osteoporoza przed złamaniem może być niebezpieczna.

Zmiany w postawie ciała – znaczne zgarbienie i pochylenie do przodu utrudnia oddychanie. Klatka piersiowa nie ma tyle przestrzeni, żeby się rozprężać przy wdechu. W konsekwencji płuca są gorzej wentylowane, co sprzyja częstym infekcjom układu oddechowego. Zmiana pozycji wpływa także na narządy wewnętrzne – częściej występują dolegliwości ze strony układu pokarmowego np. przepuklina rozworu przełykowego. Występuje problem z utrzymaniem pionowo głowy, co z kolei powoduje bóle szyi i problemy ze wzrokiem.

Złamanie w osteoporozie, które wiąże się z największą liczbą groźnych powikłań jest złamanie szyjki kości udowej. jest złamanie szyjki kości udowej. Kość udowa może zrastać się ok. 6 miesięcy. W tym czasie chory nie może się samodzielnie poruszać i większość czasu spędza unieruchomiony w łóżku.

Jest to szczególnie niebezpieczne u osób starszych, bowiem w nieruchomych nogach i słabym krążeniu dochodzi do zastoju krwi, co sprzyja powstawaniu zatorów, które mogą później przemieścić się do płuc, lub mózgu powodując śmiertelne zatory płucne lub udar mózgu. Poza tym długotrwałe unieruchomienie powoduje osłabienie siły mięśniowej – nieużywane podczas leżenia mięśnie ulegają stopniowemu zanikowi, który w podeszłym wieku jest trudny do odwrócenia. Mięsnie szybko się męczą i bolą. Pozycja leżąca sprzyja również infekcjom układu oddechowego – człowiek leżący gorzej wentyluje płuca.